قرار است تا پایان سال 1397 کارت ملی هوشمند جای کارت‌های ملی پیشین را بگیرد. با این کار راه برای حذف شناسنامه باز خواهد شد. این کار اما به تغییر قانون و تصویب دولت و مجلس نیاز دارد. تمرکز اطلاعات یکی از هدف‌هاست.
حمید درخشان‌نیا، رئیس سازمان ثبت احوال ، روز یکشنبه (۱۲ شهریور) اعلام کرد که با صدور کارت‌های ملی هوشمند دیگر نیازی به شناسنامه در سال‌های آینده نخواهد بود. او با توجه به همین امر "حذف شناسنامه" را از برنامه‌های آتی سازمان ثبت احوال اعلام کرد.
حذف شناسنامه اما به گفته درخشان‌نیا، نیازمند اصلاح قانون و تصویب آن توسط دولت و مجلس شورای اسلامی است. رئیس سازمان ثبت احوال در دفاع از حذف شناسنامه گفت، با این کار «بخشی از هزینه‌های مردم کاهش پیدا کرده و احتیاجی به شناسنامه‌های کاغذی نیست. از سوی دیگر از بار کاری سازمان ثبت احوال نیز مقدار زیادی کم خواهد شد».
قرار است تا پایان سال ۱۳۹۷ برای تمامی افراد بالای ۱۵ سال کارت ملی هوشمند صادر شود. به گفته درخشان‌نیا، سازمان ثبت احوال "با توجه به وجود دولت الکترونیک" از دولت و مجلس تقاضای حذف شناسنامه را خواهد کرد. رئیس سازمان ثبت احوال در ادامه همچنین از راه‌اندازی درگاه‌های ملی NIX و GSB "برای تبادل اطلاعات در کشور" خبر داد و افزود: «دور از ذهن نیست که روزی تمامی کارت‌های جیبی با یکدیگر تجمیع شده و علاوه بر اطلاعات هویتی، طیف وسیعی از اطلاعات فرد داخل کارت ملی هوشمند گنجانده شود».
درخشان‌نیا ادامه داد: «طبیعتا کارت هوشمند ملی به این علت در اختیار مردم قرار گرفت که کلید ورود به دولت الکترونیک باشد».
"دولت الکترونیک"
اصطلاح دولت الکترونیک به استفاده دولت از فناوری‌های اطلاعاتی جهت جابه‌جایی اطلاعات میان مردم، نهادهای تجاری، اقتصادی و دولتی در راستای بهبود ارائه خدمات عمومی اطلاق می‌شود. با وجود تأکید مقام‌های دولتی بر تمرکز اطلاعات در کشور، ایران در مجموع از لحاظ شاخص‌های دولت الکترونیک در جایگاه پایینی قرار دارد. برای نمونه در کشور افغانستان از حدود دو سال پیش صدور و توزیع "شناسنامه‌های الکترونیک" آغاز شده است.
دولت الکترونیک می‌تواند از جمله از تشریفات بوروکراتیک بکاهد، بهره‌وری را افزایش دهد، شفافیت و کاهش فساد مالی را در پی داشته باشد، از جعل هویت جلوگیری کند، اقدامات و تصمیم‌گیری‌ها را سرعت بخشد و در عین حال به بهبود وضعیت محیط زیست کمک کند. در عین حال اما از آنجا که تمرکز اطلاعات نقشی کانونی در دولت الکترونیک دارد، چنین تمرکزی در دست حکومت‌های خودکامه و اقتدارگرا می‌تواند بسیار خطرناک باشد و سرکوب و پیگرد مخالفان را تسهیل کند.
درگاه‌های ملی NIX (مرکز تبادل ترافیک شبکه ملی اطلاعات) و GSB (پروژه مرکز ملی تبادل اطلاعات) نیز که رئیس سازمان ثبت احوال از راه‌اندازی آنها سخن گفته، با هدف "استانداردسازی و مدیریت یکپارچه خدمات دولت به مردم و حرکت به سمت معماری سرویس‌گرا و خدمت‌محور" ایجاد شده‌اند.
این دو درگاه روز ۲۷ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۵ مصادف با روز جهانی ارتباطات توسط محمود واعظی، وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات، رونمایی شدند. واعظی همان هنگام گفته بود: «دولت الکترونیک یعنی همگان در هر زمان و مکان بتوانند به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند».
صدور کارت ملی هوشمند تا پایان سال ۹۷
به گفته رئیس سازمان ثبت احوال ، تاکنون بیش از ۲۶ میلیون کارت ملی هوشمند در کشور صادر شده است. درخشان‌نیا گفت: «افرادی که کارت ملی کاغذی خود را تا پایان سال ۸۹ دریافت کرده‌اند، فقط تا پایان امسال برای دریافت کارت ملی هوشمند مهلت دارند، چرا که بعد از سال ۹۶ کارت‌های قبل بدون اعتبار خواهد بود».
به گفته حمید درخشان‌نیا، «اگر این افراد تا پایان سال ۹۶ برای تعویض کارت ملی هوشمند مراجعه نکنند، در سال جاری برای صدور آن با مشکلاتی مواجه خواهند شد». رئیس سازمان ثبت احوال کشور همچنین یادآور شد، کارت‌های ملی صادرشده در بعد از سال ۸۹ نیز تا پایان سال ۹۷ برای تعویض مهلت دارند.
شناسنامه ۹۹ ساله ایرانی
صدور شناسنامه در ایران سابقه‌ای چندان طولانی ندارد و عمر آن هنوز به ۱۰۰ سال نرسیده است. پیش از آن تولد، مرگ، ازدواج یا طلاق افراد در هیچ سازمانی ثبت نمی‌شد و معمولا این روحانیان، بزرگان قوم یا فامیل بودند که تولد نوزاد را در حاشیه قرآن یا حتی کتاب حافظ ثبت می‌کردند.
نخستین شناسنامه ایرانی در روز سوم دی ماه ۱۲۹۷ صادر شده و متعلق به زنی به نام "فاطمه" با شماره شناسنامه یک بوده است. با وجود این، طبق قانون گرفتن شناسنامه در ایران از سال ۱۳۰۶ و ثبت نام خانوادگی در آن تازه در سال ۱۳۱۳ در دوران رضا شاه و در پی تصویب قانونی مدنی اجباری شد.
به گفته رئیس سازمان ثبت احوال ، از سال ۱۲۹۷ تاکنون اطلاعات ۱۲۰ میلیون ایرانی در پایگاه اطلاعات جمعیت کشور ذخیره و ثبت شده است.