در پی ناامیدی از بازارهای موازی، بسیاری از سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای به دنبال کسب سودهای کوتاه‌مدت وارد بورس شده‌اند؛ درحالی‌که کارشناسان، همواره بازار سرمایه را گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت می‌دانند. در این بین، شیوع شاخص‌گرایی و صف‌گرایی، نماد بازار هیجانی معرفی شده است. به گفته کارشناسان، آموزش و سمت‌وسو دادن صحیح به انتظارات سرمایه‌گذاران، راه‌حل برون‌رفت از این وضعیت است.
ناپايداري بورس در سايه شايعات
گروه بورس: بازار سرمايه، بازار اطلاعات مالي است و آنها كه به اين ابزار دسترسي بيشتري دارند، همواره از بقيه موفق‌ترند. اما در اين ميان سرمايه‌گذاران بايد قبل از استفاده از اطلاعات موجود از صحت و سقم آنها اطمينان حاصل كنند، در غير اين صورت، شايعات جاي اطلاعات صحيح را خواهد گرفت و رفتار غيرمنطقي براساس اطلاعات غلط، بازار را به سمتي خواهد برد كه جز زيان سرمايه‌گذاران خرد حاصلي نخواهد داشت.
بازار سرمايه طي يكي دو هفته اخير، نوسانات شديدي را تجربه كرد كه بيشتر به دليل تبعيت فعالان اين بازار از شايعات و هيجانات موجود بود.سرمايه‌گذاران غيرحرفه‌اي كه از بازدهي بازارهاي موازي نااميد شده بودند، در حالي كه انتظارات كوتاه‌مدت غيرمنطقي از بازار سرمايه داشتند به هيجانات و شايعات موجود دامن زدند و جو ناپايداري را در بازار پديد آوردند.در حالي كه تجربه نشان داده است كه بازار سرمايه در درازمدت ميتواند امن‌ترين گزينه براي سرمايه‌گذاري باشد؛ اگرچه برخي رخدادها در كوتاه‌مدت ميتواند تاثير منفي بر اين بازار داشته باشد- مانند ابهامات بودجه و مسائل مطرح شده پيرامون صنايع تاثيرگذار در بازار كه طي مدت يادشده بر روند منفي بازار تاثير گذاشت- اما همواره كارشناسان بازار سرمايه را گزينه‌اي مناسب، براي سرمايه‌گذاران ميان‌مدت و بلندمدت معرفي مي‌كنند و سهامداران را به خويشتن‌داري و پرهيز از سفته‌بازي و رفتارهاي هيجاني توصيه مي‌كنند.
سرمايه‌گذاران بلندمدت از بازار خارج نمي‌شوند
معاون عمليات و بازار شركت تامين سرمايه امين درباره تصوير فعلي بورس از منظر سرمايه‌گذاران بلندمدت و تمايل آنها به خروج از بازار توضيح داد: براي سرمايه‌گذاران كلان (حقوقي) بلندمدت، بازار سرمايه همواره بستر مناسبي براي سرمايه‌گذاري بوده و هست و در مواقعي كه بازار رو به پايين و منفي است، آنها فقط درصدد اصلاح پرتفوي خود برآمده و به هيچ عنوان منابع خود را از بازار خارج نمي‌كنند (نمي‌توانند خارج كنند) فقط ممكن است، تركيب دارايي‌ها را در پرتفوي خود به سمت سهام بنيادي‌تر سوق داده يا در سهام بنيادي كه دارند، قيمت تمام‌شده خود را پايين بياورند.
داود رزاقي گفت: از منظر اين گروه، افت و اخير قيمت‌ها در بازار سهام كاملا هيجاني و تنها از جنبه فضاي رواني حاكم بر روند معاملات رخ داده است و با رشد زيادي كه قيمت‌ها طي سال جاري شاهد آن بودند، انتظار اصلاح وجود داشت.
وي ادامه داد: براي سرمايه‌گذاران خرد (حقيقي) بلندمدت، نيز تقريبا همين وضعيت حاكم است، فقط با اين تفاوت كه ديگر به پرتفوي خود سهمي اضافه نكرده و شايد در سهم‌‌هايي كه سود خوبي كرده و به هدف (تارگت) قيمتي‌اش رسيده و حتي از آن گذشته باشد به فكر تبديل آن به اوراق مشاركت با درآمد ثابت و تضمين شده بيفتند و منتظر آينده بمانند تا ارزان‌تر بخرند و سهام شركت‌هايي را كه از لحاظ پارامترهاي بنيادي قوي هستند با عجله به فروش نمي‌رسانند.
معاون تامين سرمايه امين با اشاره به ابهامات موجود در بازار خاطرنشان كرد: شرايط خاص برخي از صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مانند زمان پرداخت سود يا شركت‌هاي سرمايه‌گذاري براي شناسايي سود و پايان سال مالي آنها، نزديكي به پايان ماه و تسويه با سرمايه‌گذاران داراي خريدهاي اعتباري با كارگزاران، تصويب بودجه سال بعد دولت و تعيين برخي عوامل موثر بر بودجه شركت‌هاي بورسي، پيش‌بيني بودجه سال بعد اغلب شركت‌ها، مسائل سياسي داخلي و خارجي (موضوع هسته‌اي و سوريه)، عرضه‌هاي سازمان خصوصي‌سازي، شايعات مربوط به تغييرات مديريتي در سازمان بورس و اوراق بهادار و افزايش وام تسهيلات مسكن نيز موجب اين موضع شده و نبود ثبات در تصميم‌گيري و ابهام در آنها را ايجاد كرده است. وي تاكيد كرد: البته بسياري از شركت‌ها گزارش‌هاي 9 ماهه مطلوبي را به بازار ارائه كرده‌اند و برخي از آنها با تعديل مثبت و پوشش بالا همراه بوده‌اند كه كمي از ابهامات را كاسته است.
سرمايه‌گذاران هيجان‌ساز، گوش به زنگ شايعات
اين كارشناس بازار درخصوص ريسك‌پذيري سرمايه‌هايي كه از بازارهاي طلا و ارز وارد بازارسرمايه شده‌اند، گفت: اين سرمايه‌هاي خرد به ظاهر معمولا ريسك‌پذيري بالايي داشته و دنبال سود بالا در كوتاه مدت هستند و در عمل در بازار، رفتار هيجاني ايجاد مي‌كنند. از سوي ديگر به دليل عدم آشنايي كامل با بازارسرمايه قبل از سرمايه‌گذاري با كوچك‌ترين بي مهري از طرف بازار رفتار هيجاني از خود نشان داده و فقط به دنبال شايعات بوده و تحليل سهام و شركت‌ها را كار بيهوده‌اي مي‌دانند.
رزاقي سپس گفت: به دليل عدم آموزش كافي و فرهنگ‌سازي صحيح نمي‌توان به حضور بلندمدت آنان در اين بازار اميد چنداني داشت و اين گروه اعتماد چنداني به نهادهاي بازار سرمايه نداشته و به‌جاي سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري به دنبال گرفتن كد معاملاتي و انجام معاملات آنلاين و گوش به زنگ شايعات براي انجام معاملات هستند؛ در نتيجه در بلندمدت يا بايد خود را با ريسك‌هاي موجود و شرايط بازار سرمايه وفق داده يا از آن خارج شوند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا سرمايه‌گذاراني كه از بازارهاي طلا و ارز وارد بورس شده‌اند با بهبود بازارهايي مثل مسكن يا حتي سكه بورس را ترك نمي‌كنند، پاسخ داد: اين گروه به بازار سرمايه به ديد كوتاه‌مدت مي‌نگرند و براي از دست ندادن فرصت در زمان افت يا ثبات بازارهاي رقيب (مسكن، طلا و ارز) به سمت بازار سرمايه آمده‌اند، بنابراين نمي‌توان براي حضور همه آنها در بلندمدت برنامه‌ريزي كرد. دليل اين امر عدم تمايل آنها براي وقت گذاشتن و آموزش حرفه يا سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري است.
وي درباره امكان خروج سرمايه‌گذاران با ديد كوتاه‌مدت به دليل ريزش‌هاي اخير بازار گفت: نوسان جزو ذات بازار سرمايه دارد و خروج اين گروه بستگي به يافتن بازار ديگري براي سرمايه‌گذاري دارد و با توجه به عدم شروع به رشد يا عدم شايعه رشد در بازارهاي رقيب، به نظر مي‌رسد اين گروه، در حال حاضر به دنبال نقد كردن سهام و جايگزين كردن آن با اوراق با درآمد ثابت تضمين شده هستند، به طوري كه اين اوراق در قيمت اسمي در بازار سرمايه ناياب شده است. به نظر مي‌رسد اين گروه كمي ديگر منتظر مانده و سپس بازار هدف خود را انتخاب كنند.رزاقي درباره تاثير تدوين بودجه در مجلس بر صنايع سودآور بورس گفت: با كاهش سود شركت‌هاي بورسي قيمت سهام آنها نيز كاهش يافته و اين بازار را دچار ركود مي‌كند، اما بايد منتظر تصويب نهايي و آثار آن ماند، چون هر لحظه اخبار مختلفي به گوش مي‌رسد.
آسيب‌پذيري بازار از شاخص‌گرايي
وي درباره آسيب‌پذيري بازار به دليل شاخص‌گرايي فعالان بازار در كنار صف‌گرايي بخش زيادي از سرمايه‌گذاران بازار گفت: معمولا صف به دليل وجود حجم مبنا و دامنه نوسان به وجود مي‌آيد. با توجه به بزرگ شدن بازار معمولا سهام شركت‌هاي مطرح و بزرگ، روان بوده و كمتر شاهد صف‌هاي خريد يا فروش بلندمدت هستيم، مگر در موارد خاص، بنابراين مي‌توان ويژگي نقدشوندگي را كه يكي از مولفه‌هاي اصلي براي سرمايه‌گذاران است، در بازار سرمايه ملاحظه كرد. رزاقي تصريح كرد: موضوع شاخص‌گرايي و صف‌گرايي، نماد و نمود وجود بازار هيجاني و تصميمات مبتني بر شايعات است و باعث آسيب به بازار خواهد شد. وقتي كه سهام شركتي روز را با صف خريد شروع كرده و طي روز چندين بار صف فروش و دوباره صف خريد مي‌شود و در پايان با صف فروش بسته مي‌شود از نشانه‌هاي اين موضوع است.
وي تاكيد كرد: افزايش شاخص بورس و اعلام آن از طريق رسانه‌هاي عمومي و تشويق مردم براي سرمايه‌گذاري در بازار سرمايه توسط مديران عالي كشور موجب سرازير شدن سرمايه‌هاي مردم به اين بازار شد و در اين بين جاي خالي آموزش قابل لمس است.رزاقي درخصوص امكان بازگشت بورس به وضعيت پايدار با توجه به پيش بيني‌هايي كه از رشد اقتصادي در سال جديد وجود دارد، گفت: معمولا بازار سرمايه به پيشواز رشد اقتصادي مي‌رود و به اصطلاح پيش خور مي‌كند؛ با توجه به تحريم طولاني و آثار مثبت و منفي كه روي برخي از صنايع گذاشته است به نظر مي‌رسد رفع اين اثر و برگشتن به شرايط قبل كمي زمان‌بر باشد.
لزوم افزايش آموزش و آگاهي در بازار
وي يادآور شد: تحريم، موجب افزايش نرخ ارز و سودآوري برخي از صنايع شد اما با كاهش نرخ ارز، اين صنايع سود كمتري خواهند داشت و به جز گروه كوچكي از صنايع، بقيه صنايع با فعاليت و سودآوري بيشتري روبه‌رو خواهند شد از جمله: صنايع، پتروشيمي، خودرو و بانك‌ها.
رزاقي اظهار اميدواري كرد: به نظر مي‌رسد بعد از رشد هيجاني و پس از استراحت خوب و اصلاح بازار، يك رشد منطقي و معقول و متناسب با رشد اقتصادي كشور را در بازار سرمايه شاهد خواهيم بود.
معاون تامين سرمايه امين در پاسخ به اين پرسش كه انتقال منابع از بازار ثانويه به اوليه چه اثري بر پايداري بازار و ماندگاري سرمايه‌گذاران در بلندمدت دارد، گفت: به نظر مي‌رسد فرهنگ‌سازي و آموزش و سمت و سو دادن صحيح به انتظارات سرمايه‌گذاران مشكل اصلي درحال حاضر است و در صورتي كه شركت‌ها افزايش سرمايه مناسبي از محل آورده سهامداران بدهند يا تاسيس شركت‌هاي سهامي عام و پذيره‌نويسي عمومي، ايجاد ابزارهايي مانند صندوق پروژه و سهام پروژه، انتشار اوراق مشاركت قابل تبديل به سهام يا قابل تعويض با سهام رونق بگيرد، ميتواند ماندگاري سرمايه‌گذاران را به دنبال داشته باشد، البته به شرط ثبات درفضاي اقتصادي و سياسي.وي در پايان پيشنهاد كرد: به نظر مي‌رسد آموزش و آگاهي دادن به مردم باعث تصميم‌گيري منطقي‌تر شده و در كنار آرامش فضاي اقتصادي و سياسي، بازار سرمايه نيز مسير منطقي خود را طي كند.