13 مهرماه سال 60 سه روز پس از آغاز رای‌گیری و در پی شمارش آرا، نتایج قطعی انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری اعلام شد. آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای با کسب ۹۵ درصد کل آراء به عنوان رئیسجمهور انتخاب شدند.
روز یکشنبه 22 شهریورماه 1360، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای امام جمعه تهران، نماینده مجلس شورای اسلامی و نماینده امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع درحالی برای انتخابات ریاست جمهوری سوم نام‌نویسی کردند که دو رئیسجمهور قبلی موفق به اتمام دوره خود نشده بودند؛ یکی (بنی‌صدر) با رای عدم کفایت سیاسی از سوی مجلس مواجه شده و در پوشش زنانه از کشور گریخته بود و دیگری (شهید محمدعلی رجایی) با بمب‌گذاری عامل سازمان منافقین، مظلومانه به شهادت رسیده بود؛ برای اولین بار بود که یک روحانی، کاندیدای ریاست جمهوری می‌شد.
علاوه بر ایشان سه نفر دیگر نیز کاندیدای انتخابات شدند که عبارت بودند از: "علی‌اکبر پرورش" نماینده وقت اصفهان در مجلس شورای اسلامی، "سیدرضا زواره‌ای" معاون پیشین وزارت کشور و "حسن غفوری‌فرد" وزیر نیروی دولت دوم.
*** استقبال مردم از کاندیداتوری آیت‌الله خامنه‌ای ***
سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در شرایطی در روز دهم مهرماه 1360 برگزار شد که فضای سیاسی کشور با گذشت بیش از سه ماه از عزل "ابوالحسن بنی‌صدر"، اولین رئیسجمهور ایران و شهادت "محمدعلی رجایی" دومین رئیسجمهور ایران به حالت عادی بازنگشته بود. علاوه بر این، تداوم جنگ تحمیلی نیز مزید بر علت شده بود تا اوضاع سیاسی ایران در آستانه انتخابات دور سوم ریاست‌جمهوری متشنج‌تر از دو دوره قبل به نظر بیاید.
علاوه بر این، جریان‌های معاند با نظام مقدس جمهوری اسلامی نیز به دنبال آن بودند تا با شیوه‌های مختلف مردم را از شرکت در انتخابات بازدارند. در این بین سازمان منافقین می‌کوشید تا با ایجاد فضای رعب و وحشت، مانع از حضور مردم در پای صندوق‌های رای شود. ترور شهید "هاشمی‌نژاد" در آستانه انتخابات و نیز عملیات‌های تروریستی منافقین در نقاط مختلف کشور نمونه‌ای از این دست اقدامات بود. در چنین شرایطی "امام خمینی(ره)" به اهداف منافقین پی برده و در پیامی خطاب به ملت ایران فرمودند: «این شرارت‌ها برای آن است که شما را از رفتن پای صندوق‌ها بترسانند.»[1]
با روشنگری‌های حضرت امام(ره) و آگاهی مردم، توطئه‌های دشمنان نقش بر آب شد اما یک عامل سومی نیز در این بین وجود داشت که باعث کشیده شدن مردم به سمت صندوق‌های رای می‌شد و آن کاندیداتوری شخصیتی چون "آیت‌الله خامنه‌ای" بود.
این عوامل باعث شد تا میزان مشارکت در این دوره نسبت به دو دوره گذشته بسیار بیشتر شود، به طوری که روزنامه "جمهوری اسلامی" فردای روز انتخابات درباره حضور مردم پای صندوق‌های رای نوشت: «استقبال طبقات مختلف مردم همیشه در صحنه تهران از انتخابات به حدی بود که پس از گشایش حوزه‌ها یعنی از ساعت 7 بامداد، صف‌های طولانی مردم مشتاق برای شرکت در انتخابات تشکیل شد. مردم حق‌جوی و انقلابی تهران در حالی که دسته‌دسته برای شرکت در مراسم بزرگداشت عالم مجاهد "شهید هاشمی‌نژاد" و چهار سردار رشید اسلام، "شهید فلاحی"، "شهید نامجو"، "شهید فکوری" و برادر "شهید کلاهدوز" عازم دانشگاه تهران بودند، در جلوی درب دانشگاه برای شرکت در انتخابات صف‌های طولانی تشکیل داده و در حالی که طول این صف‌ها به بیش از 500 متر می‌رسید با نظم و آرامش خاصی رای خود را به صندوق انداختند. یک مقام در فرمانداری تهران در ساعت 7 و 45 دقیقه بامداد دیروز در یک تماس تلفنی گفت که مدت اخذ آرا طبق تصمیمات اتخاذ شده قبلی بایستی در 10 ساعت به پایان برسد ولی احتمال دارد به علت استقبال بیش از حد مردم این مدت افزایش یابد...»[2]
آمار آرای مردم به تفکیک استان‌ها نشان می‌دهد که در انتخابات 10 مهر 60 نسبت به دو دوره قبل، درصد مشارکت در استان‌های کشور به طور چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال درصد مشارکت در تهران 12 درصد، در آذربایجان شرقی 14 درصد، در هرمزگان 11 درصد و در سیستان و بلوچستان 16 درصد نسبت به دوره دوم انتخابات ریاست جمهوری رشد داشت.[3]
براساس آماری که "محمدحسین سرورالدین" معاون سیاسی وقت وزارت کشور در روز 13 مهر 60 ارائه داد، در تهران حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مجموع 2286333 رای، 2079951 رای یعنی 90 درصد کل آراء را به خود اختصاص داد.
به منظور پی بردن به میزان استقبال مردم از سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری، آمار مشارکت در کل کشور در این دوره را با دو دوره قبل مقایسه می‌کنیم:
دوره اول:
- تاریخ برگزاری: 5 بهمن 1358
- رئیسجمهور منتخب: ابوالحسن بنی صدر با 10 میلیون و 753 هزار و 752 رای (75 درصد آراء)
- درصد مشارکت: 67 درصد
دوره دوم:
- تاریخ برگزاری: 2 مرداد 1360
- رئیسجمهور منتخب: محمدعلی رجایی با 12 میلیون و 770 هزار و 50 رای (87 درصد آراء)
- درصد مشارکت: 64 درصد
دوره سوم:
- تاریخ برگزاری: 10 مهر 1360
- رئیسجمهور منتخب: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با 16008579 رای (95 درصد آراء)
- درصد مشارکت: 74.2 درصد
نمودار زیر درصد مشارکت در سه دوره ریاست جمهوری و درصد آرای رئیسجمهور منتخب در این سه دوره را نشان می‌دهد.
پیش از اینکه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در انتخابات ثبت نام کنند، مردم خواستار حضور ایشان در این انتخابات بودند؛ به‌طوری که خود ایشان نیز، "خواست مردم" را یکی از انگیزه‌های خود برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری عنوان کرده و فرمودند: «وقتی از حادثه ترور دو ماه پیش جان سالم به در بردم احساس کردم که خدای بزرگ مرا برای انجام رسالت‌های سنگین خود حفظ کرده است؛ همان وقت آرزو کردم که باقیمانده این عمر بازیافته را در میدان‌های دشوار و سخت خرج کنم. دیگر اینکه خواست مردم بود که با شعارهایشان این خدمتگزار را برای خدمت فراخواندند و علاوه بر این زبدگان و کارگردانان کشور نیز اصرار ورزیدند و من در خود این توانایی را یافتم.»[4] این صحبت‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بازگو کننده اقبال عمومی به کاندیداتوری ایشان است.
*** حمایت گروه‌ها و سازمان‌های مختلف از آیت‌الله خامنه‌ای***
به دنبال اعلام کاندیداتوری آیت‌الله خامنه‌ای برای انتخابات ریاست جمهوری و سپس تائید آن از سوی شورای نگهبان، سازمان‌ها، انجمن‌ها و گروه‌های خط امام به طور یکپارچه از کاندیداتوری ایشان حمایت کردند.
حمایت یکپارچه خط امام از کاندیداتوری حضرت آیت الله خامنه ای- روزنامه جمهوری اسلامی- 1 مهر 1360
از این بین می‌توان به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، روحانیت مبارز، مجاهدین انقلاب اسلامی، حزب جمهوری اسلامی، سازمان فجر اسلام، انجمن اسلامی معلمان، جامعه انجمن‌های اسلامی بازاریان، انجمن‌های اسلامی نیروی هوایی و ... اشاره کرد.[5]
*** واکنش شخصیت‌های سیاسی و نظامی به کاندیداتوری آیت‌الله خامنه‌ای ***
شخصیت‌های سیاسی و نظامی نیز در واکنش به کاندیداتوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در انتخابات ریاست جمهوری سوم به حمایت از ایشان پرداخته و "سید علی خامنه‌ای" را بهترین گزینه برای ریاست جمهوری ایران دانستند. هرچند در اینجا مجال پرداختن به اظهارات همه شخصیت‌ها نیست اما در این قسمت به حمایت برخی از آنان از کاندیداتوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌پردازیم.
"هاشمی رفسنجانی" رئیس وقت مجلس٬ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را شایسته‌ترین فرد برای ریاست‌جمهوری دانست و گفت: «من آقای خامنه‌ای را انتخاب می‌کنم برای اینکه ایشان را شایسته‌ترین می‌دانم... جامعه را خیلی خوب می‌شناسد، خطوط جامعه را خیلی خوب می‌شناسد... در رابطه با کشورهای خارجی و شخصیت‌های خارجی، پای اعتبار جمهوری اسلامی حرف می‌زند.»[6]
"علی صیاد شیرازی" هم در استقبال از کاندیداتوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «من به آقای خامنه‌ای رای می‌دهم برای اینکه ایشان بهترین بیان کننده درس رزم و مبارزه از دیدگاه مکتب مقدس اسلام است؛ ایشان با بینش مکتبی سیاسی، ولایتی، قدرت مقابله با تمامی مشکلات و موانع انقلاب اسلامی را خواهد داشت. ایشان با قدرت شناخت انسان‌های خادم و خائن در به کار بردن نیروهای مکتبی و لایق به جای نیروهای غیرمکتبی و نالایق نقش موثری ایفا خواهند کرد. ایشان هم از صحنه جنگ و ترکیب مقدس جبهه سپاه اسلام، ارتشی، پاسدار و نیروهای بسیج و سایر رزمندگان اسلام آگاهی دارند و هم بر بافت تکامل یافته نظام جمهوری اسلامی واقفند. آیت‌الله خامنه‌ای در طول مبارزاتش علیه طاغوت قبل از انقلاب، زندان‌هایش، تبعیدهایش، شکنجه‌هایش ثبات خود را در عشق عمیقش به اسلام ثابت کرده است و او مرد محراب است و هم در طول تاریخ کوتاه انقلاب با پذیرش مسئولیت‌های سنگین اجتماعی و سیاسی ثابت کرده است که مقلد صادق و نمونه برای امام امت و خدمتگزاری فداکار و ایثارگر برای اسلام و لایق و کاردان برای پذیرش بار گران مسئولیت‌های انقلاب اسلامی ایران است.»[7]
"حجت‌الاسلام عبدالکریم هاشمی‌نژاد" که در 7 مهرماه 1360 یعنی سه روز قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری توسط منافقین ترور شد، چندی پیش از شهادتش، درمورد شایستگی آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «امام درباره آقای خامنه‌ای فرمودند "من آقای خامنه‌ای را بزرگ کرده‌ام" پس من به کسی رای می‌دهم که امام شایستگی علمی و عملی او را گواهی داده‌اند.»[8]
"سید اسدالله لاجوردی"، دادستان وقت انقلاب اسلامی نیز در حمایت از آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «من قطعا به آقای خامنه‌ای رای خواهم داد؛ ایشان فردی است مکتبی و فردی است که اسلام را به درستی شناخته است. فردی است که می‌تواند انقلاب اسلامی ما را صادر کند... ایشان یکی ازبهترین شاگردان مکتب امام صادق(ع) و رهروان حضرت امام خمینی است... آقای خامنه‌ای می‌تواند مصداق اکمل کسی باشد که سیاست "نه شرقی نه غربی" را پیاده کند و باز از ویژگی‌های ایشان این است که آدمی است قاطع و سازش‌ناپذیر... مقام و موقعیت هیچگاه نتوانسته تاکنون کوچکترین تغییری در رویه ایشان به وجود بیاورد.»[9]
"آیت‌الله دستغیب"، امام جمعه شیراز نیز با تاکید بر اصلح بودن حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حمایت از ایشان گفت: «بنده اگر حیاتی باشد حتما رای خواهم داد بلاشک به حجت‌الاسلام آقای سیدعلی خامنه‌ای؛ ایشان از چهره‌های مبارکی است که گمان نمی‌کنم سابقه درخشان مبارزاتی ایشان برای کسی نهفته باشد... از تمام شرایط مقام ریاست جمهوری که در قانون اساسی ذکر شده به حمدالله در ایشان مجتمع است.»[10]
"سید رضا زواره‌ای" که خود یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری بود نیز به شایستگی رقیب انتخاباتی خود اعتراف کرده و اعلام می‌کند که «به‌عنوان یک مسلمان، از جهات کلی "حجت‌الاسلام خامنه‌ای" را نسبت به خود اصلح دانسته و ایشان را برای احراز مسئولیت ریاست جمهوری اولی می‌دانم. برادرمان خامنه‌ای، انسانی محقق، اسلام‌شناس، مدیر و مدبر است و شایستگی خود را در قبال مسئولیت‌هایشان در امور مختلف پس از انقلاب به اثبات رسانیده‌اند.»
"غفوری‌فرد" یکی دیگر از نامزدهای ریاست جمهوری نیز آیت‌الله خامنه‌ای را شایسته‌ترین فرد دانست و گفت: «ما همه به حجت‌الاسلام خامنه‌ای رای خواهیم داد.»[11]
آنچه در فوق آمد نشانگر اقبال عمومی به کاندیداتوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بود و نشان می‌داد که مردم ایران کاملا به شایستگی ایشان آگاهی داشته و مطمئن بودند که مدیریت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در کنار امام(ره) می‌تواند در آن شرایط دشوار کشور را هدایت کند.
روز دوشنبه 13 مهرماه، سه روز پس از آغاز رای‌گیری و در پی شمارش آرا، نتایج قطعی انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری اعلام شد که براساس آن، از مجموع 16 میلیون و 847 هزار و 717 رای ماخوذه، "آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای" با کسب 16 میلیون و 8 هزار و 579 رای، یعنی معادل 95 درصد کل آراء به عنوان سومین رئیسجمهور ایران انتخاب شدند.
پی نوشت ها:
1- روزنامه اطلاعات، 8 مهر 1360.
2- روزنامه جمهوری اسلامی، 11 مهرماه 1360.
3- داوود رضی، بررسی تطبیقی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت مردم در انتخابات شش دوره ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش 37 و 38.
4- روزنامه اطلاعات، 7 مهر 1360.
5- روزنامه جمهوری اسلامی، 1 مهر 1360.
6- روزنامه جمهوری اسلامی، 2 مهر 1360.
7- روزنامه جمهوری اسلامی، 5 مهر 1360.
8- روزنامه کیهان، 7 مهر 1360.
9- روزنامه جمهوری اسلامی، 8 مهر 1360.
10- روزنامه جمهوری اسلامی، 5 مهر 1360.
11- روزنامه کیهان، 30 شهریور 1360.