صعود خاموش واردات پالم

روغن پالم در ميان محصولات پرتجارت رتبه92 و بزرگ‌ترين حجم از بازار روغن‌نباتي دنيا را به خود اخصاص مي‌دهد. اندونزي بزرگ‌ترين صادركننده و هند بزرگ‌ترين واردكننده اين محصول است. در اين ميان، ايران در سال‌هاي گذشته به يكي از مقاصد اصلي اين روغن در دنيا تبديل شده بود. از سال1382 روند واردات اين روغن با افزايش مواجه شد و به مرور زمان واردات آن به‌شدت افزايش يافت. از سال‌هاي1385 تا 1392 واردات اين روغن در اوج خود به سر مي‌برد تا اينكه هشدار وزير بهداشت دولت يازدهم مبني بر استفاده از اين روغن در محصولات لبني، به سرعت جلوي واردات اين محصول را گرفت.

ولي سوال اين است كه در سال‌هاي گذشته، واردات اين محصول چه ميزان بود و پس از هشدارهاي وزير و واكنش رسانه‌ها و مردم به اين امر، روند واردات اين محصول چگونه بوده است. در گزارش پيش رو از سه منبع گمرك جمهوري اسلامي ايران، وزارت كشاورزي ايالات‌متحده و سايت

OEC استفاده شده است كه داده‌هاي آنها تقريبا با همديگر تطابق و همخواني دارند و يكي ميزان واردات دلاري در سال شمسي، دومي ميزان واردات وزني به ايران در سال ميلادي و ديگري واردات دلاري در سال ميلادي را بررسي كرده است.

از كشورهاي فقير به كشورهاي فقير

روغن پالم، محصولي است خام، كه نه در شاخص‌هاي پيچيدگي اقتصادي حرفي براي گفتن دارد و نه از لحاظ شاخص‌هاي مولد. جيبوتي و كنگو جزو كشورهايي هستند كه بيشترين حجم صادرات‌شان، روغن پالم است. در ميان 4توليدكننده بزرگ دنيا اگرچه نام هلند هم ديده مي‌شود، ولي نزديك به 90درصد از روغن‌هاي پالم دنيا در خط‌الرس جنوب شرقي آسيا توسط 2كشور اندونزي، مالزي و همچنين گينه‌نو توليد مي‌شوند. اگرچه اين روغن هزاران سال است براي مصارف خوراكي و پخت‌وپز استفاده مي‌شود، ولي با نگاهي به بزرگ‌ترين واردكنندگان اين محصول در دنيا، به خصايص اصلي اين روغن پي مي‌بريم. براساس اطلاعات وزارت كشاورزي ايالات‌متحده امريكا، كشور هند، با واردات 10ميليون و 250 هزار تن روغن بزرگ‌ترين واردكننده اين روغن در دنياست و به تنهايي بيش از 20درصد كل تجارت روغن‌هاي پالم را به خود اختصاص داده است. پس از آن، كشور چين با واردات 5.150ميليون تن در رده دوم قرار دارد. پاكستان با 3.3ميليون تن، مصر با 1.6ميليون تن و بنگلادش با 1.5ميليون تن در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. امريكا، ميانمار، فدراسيون روسيه، ويتنام، فيليپين و تركيه رده‌هاي بعدي واردات را به خود اختصاص داده‌اند. مجموع 27كشور عضو اتحاديه اروپا نيز با مجموع 6.6ميليون تن واردات روغن پالم دارند كه رقم قابل‌توجهي است.

براساس اين آمار، اطلاعات سال2016 ميلادي هنوز به جمع‌بندي نرسيده اما ايران در سال2015 رتبه23 را در اين فهرست دارد. گفتني است كشور هند در سال2016 با رشد 10درصدي واردات اين روغن مواجه بوده است. چين پس از كاهش 12درصدي سال گذشته، امسال 3درصد رشد واردات روغن پالم داشت. پاكستان نيز از سال2009 تاكنون با روند رو به رشد واردات اين محصول مواجه بوده و حجم واردات آن طي اين مدت 160درصد رشد داشته است. كشورهاي ساحل‌عاج، جمهوري دومنيكن، كامرون، گينه، هندوراس، الجزاير و آنگولا هم بيشترين رشد واردات را در سال جاري داشته‌اند.

روند واردات روغن پالم به ايران

براساس اطلاعات منتشر شده توسط وزارت كشاورزي امريكا، واردات روغن پالم به ايران از سال2002 با رشد قابل‌توجهي مواجه بود و اين روند نسبتا تا سال2012 ادامه داشت. در اين مدت 10ساله، واردات اين روغن به ايران 10برابر رشد كرد و از 72هزار تن در سال2001 به 722هزار تن در سال2012 رسيد. در سال2013 واردات اين محصول به ايران با كاهش 15درصدي مواجه شد و به 609هزار تن رسيد. اين روند در سال2014 (سالي كه با هشدارهاي جديد وزير بهداشت نسبت به واردات روغن پالم همراه شد) با كاهش 68درصدي به 195هزار تن رسيد. اين اطلاعات تقريبا با داده‌هاي سايت OEC و گمرك، مطابقت دارد. اين در شرايطي است كه پس از آن، در سال2015 با افزايش قابل تامل و دوباره اين محصول مواجهيم؛ به‌طوري كه براساس آمار وزارت كشاورزي امريكا، واردات روغن پالم در 2015 به حدود 400هزار تن رسيد و در 2016 نيز تاكنون همين رقم ثابت مانده است.

براساس داده‌هاي اين سايت، بيشترين ميزان واردات ايران برحسب ارزش دلاري در سال2011 صورت گرفت. در اين سال ايران حتي از هلند هم روغن پالم وارد كرد تا حجم واردات اين محصول، مجموعا به ارزش 868ميليون دلار برسد. براساس اطلاعات اين وب‌سايت در سال‌هاي2012 و 2013 واردات اين محصول نزديك به 790ميليون دلار بود و در سال2014، واردات آن يكباره به 565ميليون دلار كاهش يافت.

كاهش واردات پس از هشدارها

ازسوي ديگر، براساس اطلاعات گمرك ايران از ميزان روغن وارداتي پالم، در سال1390 نزديك به 32ميليون و 825هزار دلار روغن «سوپرپالم اولئين» وارد كشور شد. در همين سال به ميزان 159ميليون و 986هزار دلار هم «پالم اويل» و 498ميليون و 796هزار دلار «پالم اولئين» وارد كشور شده است. بر اين اساس در سال1390 مجموعا حدود 691ميليون دلار انواع روغن پالم وارد كشور شد.

در سال91 واردات اين محصول با افزايش 133درصدي همراه بود. واردات «سوپرپالم اولئين» به 44ميليون و 512هزار دلار افزايش يافت و 111ميليون و 902هزار دلار «پالم اويل» وارد كشور شد. در اين سال «پالم اولئين» به تنهايي 645ميليون و 330هزار دلار واردات داشت كه باعث افزايش شديد واردات اين محصول به كشور شد. واردات انواع روغن پالم در سال1391 به 801ميليون و 744هزار دلار رسيد. واردات «سوپرپالم اولئين» در سال92 به 11ميليون و 880هزار دلار و «پالم اويل» به 74ميليون و 152هزار دلار كاهش يافت. در اين سال اما روند واردات «پالم اولئين» تغيير چنداني نداشت و مجموع واردات آن به 637ميليون و 750هزار دلار رسيد.

 مجموع واردات انواع روغن در اين سال به 723ميليون دلار رسيد.

در تابستان سال93 اما، با هشدارهاي وزير واردات روغن پالم كمي كاهش يافت كه تاثير آن در آمارها ديده مي‌شود. واردات محصول «سوپرپالم اولئين» در اين سال به 2ميليون و 296هزار دلار كاهش يافت ولي «پالم اويل» با روند افزايشي بسيار عجيبي به 486ميليون و 323هزار دلار رسيد. با افزايش اين محصول، واردات «پالم اولئين»، محصول ديگري كه همواره بيشترين سهم را از بازار داشت، كاهش بسيار شديدي را تجربه كرد و به 2ميليون و 37هزار دلار رسيد. صحبت‌هاي وزير راجع به استفاده از روغن پالم در محصولات لبني داخلي و بازتاب رسانه‌يي آن در نيمه اين سال باعث شد مجموع واردات اين روغن ارزان قيمت به 490ميليون دلار برسد كه كاهش 32درصدي را نسبت به سال قبل آن داشت. در سال94 نيز، واردات اين روغن به‌شدت كاهش يافت. بر اساس اطلاعات گمرك جمهوري اسلامي ايران واردات محصول «سوپرپالم اولئين» و «پالم اولئين» در اين سال به صفر رسيد و تنها «پالم اويل» وارد كشور شد. ميزان واردات اين محصول به 224ميليون و 217هزار دلار رسيد. براساس اطلاعات ثبت شده در گمرك ايران اين تنها نوعي از روغن پالم بود كه در اين سال به كشور وارد شد كه نشان از كاهش 55درصدي واردات اين محصول به كشور بود.

 ادامه روند واردات در سال‌ جاري

بر اساس اين گزارش، در 5ماهه ابتدايي سال96 اما دوباره واردات «پالم اولئين» از سر گرفته شد و تاكنون اين محصول به ارزش 282هزار دلار به گمرك اصفهان وارد شده است. «سوپرپالم اولئين» هنوز به كشور واردات ندارد و «پالم اويل» هم در 5ماهه ابتدايي سال، 95ميليون و 521هزار دلار واردات داشته است. اگر واردات اين روغن با همين روند ادامه پيدا كند ممكن است مجموع واردات آن در آخر سال از سال گذشته بيشتر شود. اين در شرايطي است كه بر اساس آمار، اگر ميانگين واردات روغن پالم اويل در مدت مشابه سال گذشته درنظر گرفته شود، رقمي بيش از 230ميليون دلار تا پايان سال جاري به دست مي‌آيد كه زنگ خطري براي افزايش چراغ خاموش حجم و ارزش واردات اين ماده مضر صنعت غذاست.