شرکت خودروسازی سایپا چندی قبل اعلام کرد در بازار خودروی کشور سهم این شرکت به بیش از 47درصد رسیده است و به این ترتیب بیشترین سهم بازار را دوباره در اختیار دارد. به همین بهانه در این بخش مروری بر سهم بازار دو خودروساز بزرگ کشور، یعنی ایران‌خودرو و سایپا طی پنج سال اخیر خواهیم داشت و فراز و فرودهای آن را بررسی می‌کنیم. معیار این مقایسه آمار سالیانه منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه تیراژ تولید خودروهای سواری است.
دهه 70 شمسی دوران یکه‌تازی پیکان بود، خودرویی که مردم برای خریدنش صف می‌کشیدند و حتی حاضر بودند چهار سال در نوبت انتظار آن بمانند تا جایی که به قول یکی از مدیران وقت ایران‌خودرو، مردم حتی پیکان بدون صندلی را هم از شرکت تحویل می‌گرفتند! در این شرایط سهم عمده‌ای از بازار خودروی کشور در اختیار ایران‌خودرو بود و سایپا با محصولاتی چون رنو5 نمی‌توانست از پس رقیب قدرش برآید اما ورود پراید به این جمع معادلات را بر هم زد. این خودرو هر چند گران‌تر از پیکان بود اما به روزتر هم بود و توانست مشتریان را به سوی خود جلب کند تا جایی که به آرامی سهم بازار ایران‌خودرو به نفع سایپا کاهش یافت. تیر خلاص را خروج پیکان از خط تولید بر پیکره ایران‌خودرو زد تا جا را برای یکه‌تازی پراید در بازار خودروهای ارزان قیمت باز کند و ایران‌خودرو هم با پژو آردی و بعدها روآ هیچ‌گاه نتوانست این سهم را پس بگیرد و از آن پس سهم بازار دو طرف در حالتی تقریباً متعادل قرار داشت.
1388
سال 88 سال رونق تنوع محصولات در دو خودروساز بزرگ کشور بود و از این سال به بعد، خودروهای موجود در خط تولید دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور یکی پس از دیگری به دلایل مختلف با بازار خودروی ایران خداحافظی کردند، خودروهایی که این روزها و در دوران بی‌رونقی تولید نبودشان بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در مجموع در سال 88 بیش از یک میلیون و 188 هزار دستگاه خودروی سواری در کشور تولید شد.در این سال ایران‌خودرو با خودروهای خانواده پژو و البته خودروی ملی سمند، حضور بسیار پر رنگی در بازار داشت و در این میان پژو 206، به روزترین و موفق‌ترین خودرو در سبد محصولات ایران‌خودرو بود. این خودرو در غیاب رقیبی قوی در بازار هاچ‌بک‌ها و در حالی که ایران‌خودرویی‌ها در ابتدا تردیدهایی در زمینه موفقیت آن داشتند توانست نظر بازار را به خود جلب کند به گونه‌ای که در مجموع 115 هزار دستگاه از این خودرو در سال 88 در شرکت ایران‌خودرو تولید شد که در این میان سهم عمده با مدل‌های هاچ‌بک بود. در کنار پژو 206، سمند با تولید 102 هزار دستگاه قرار داشت اما گل سر سبد محصولات ایران‌خودرو در این سال پژو 405 با آمار تولید بیش از 178 هزار دستگاه بود. در این سال ایران‌خودرو در مجموع 561 هزار دستگاه خودرو تولید کرد تا در مجموع 47درصد بازار خودروی داخلی را در اختیار داشته باشد.
در سوی دیگر میدان سایپا قرار داشت، شرکتی که البته تنوع محصولاتش بیش از امروز بود و هنوز ریو و زانتیا را در سبد محصولات خود عرضه می‌کرد. در کنار این‌ها پراید به عنوان ماشین پولسازی سایپا هم بود، خودرویی که هر چند حتی در مقیاس‌های پنج سال پیش هم خودروی قدیمی به شمار می‌رفت اما به دلیل قیمت ارزانش همچون امروز خودروی بسیار محبوبی بود تا جایی که بیش از 296 هزار دستگاه از آن در سایپا تولید شد و پارس‌خودرو هم بیش از 247هزار دستگاه از آن را مونتاژ کرد تا با تیراژ تولید 544 هزار دستگاه، پرفروش‌ترین خودروی کشور لقب بگیرد. در این سال سایپا در مجموع بیش از 328 هزار دستگاه خودرو تولید کرد که با احتساب پرایدهای مونتاژ شده در پارس‌خودرو این رقم به 576 هزار دستگاه می‌رسد تا سایپا تنها با اتکا به محصولات خود، سهم بیش از 48درصدی از بازار خودروی کشور را در اختیار داشته باشد و با افزودن محصولات سواری پارس‌خودرو به عنوان زیرمجموعه سایپا، این سهم به بیش از 51درصد می‌رسید.
1389
روند پیشرفت کمی تولیدات صنعت خودرو در ایران همچنان ادامه داشت و در این سال با تولید یک میلیون 350 هزار دستگاه خودروی سواری، افزایشی 13درصدی را نسبت به سال پیش از آن شاهد بودیم. ایران‌خودرو در این سال در کنار دیگر محصولات خود، نمونه تغییر چهره داده شده پژو 206 را با نام پژو 207i معرفی کرد تا خانواده محصولات پژو را در ایران پر جمعیت‌تر کند. در این سال میهمان فرانسوی این شرکت، پژو 206 در مجموع بیش از 161 هزار دستگاه تولید داشت و اگر آمار تولید پژو 207i را نیز به این آمار اضافه کنیم، مجموع تولید خانواده 206 به رقمی بیش از 172 هزار دستگاه می‌رسد. اما در رتبه‌ای بالاتر از پژو 206، پژو 405 پرتیراژترین خودروی ایران‌خودرو بود. این فرانسوی پیر در این سال در مجموع در سایت‌های تهران و خراسان بیش از 193هزار دستگاه تولید داشت و نشان می‌داد هنوز هم در غیاب محصولات قدرتمند رقیب، در کلاس خودروهای سدان متوسط در بازار ایران بی‌رقیب است. پس از این دو خودرو، سمند به عنوان خودروی ملی ایران خودرو با افزایش 30درصدی، 133هزار دستگاه تولید داشت تا همچنان در پس دو میهمان فرانسوی ایران‌خودرو جای گیرد. در این سال ایران‌خودرو در مجموع توانست بیش از 643 هزار دستگاه خودرو تولید کند و سهم 47درصدی را از بازار خودروهای سواری از آن خود کرد.
در سوی دیگر میدان سایپا قرار داشت، شرکتی که اکنون توانسته بود واحد تولیدی خود در کاشان را نیز به بهره‌برداری برساند و به این ترتیب ظرفیت‌های تولید خود را افزایش داده بود، امری که در روزهای اوج تولید خودرو در کشور می‌توانست آغازگر روند موفقیت‌های آینده برای سایپا باشد. بار اصلی تولید سایپا همچنان بر دوش پراید بود. هر چند در سال 1389 با راه‌اندازی سایت کاشان، تولید پراید در سایت تهران کاهش یافت اما در مجموع پراید با تولید بیش از 616 هزار دستگاه، همچنان عنوان پرتیراژترین خودروی کشور را از آن خود کرد ضمن آنکه این خودرو بیش از 45درصد بازار خودروی سواری کشور را در اختیار داشت و با اتکا به این خودرو بود که سایپا توانست سهم 47درصدی از بازار را در اختیار بگیرد، سهمی که البته با حضور پارس‌خودرو در زیر مجموعه گروه سایپا به 50درصد می‌رسید.
1390
به پررونق‌ترین سال تولید در تاریخ صنعت خودروسازی کشور می‌رسیم، سالی که آمار تولید خودروی سواری، برای نخستین بار در کشور از مرز یک میلیون و 400 هزار دستگاه فراتر رفت و مجموع تولید انواع خودرو در کشور نیز به بیش از یک میلیون و 650 هزار دستگاه رسید.ایران‌خودرویی‌ها در میان این موفقیت همچنان چشم امید به محصولات خانواده پژو بسته بودند و در این میان همچون سال‌های گذشته، پژو 405 پرچم‌دار تولید در این شرکت بود به گونه‌ای که در مجموع 178 هزار دستگاه از این خودرو تولید شد. در کنار پژو 405، برادر کوچک‌تر و جوان‌ترش 206 هم روزهای خوبی داشت و در این سال بیش از 167 هزار دستگاه از این خودرو تولید شد. ایران خودرویی‌ها همچنان سمند را نیز به عنوان خودروی ملی عرضه می‌کردند که با آمار تولید 141هزار دستگاه در رتبه سوم ایستاده بود. ایران‌خودرو در این سال در مجموع بیش از 646 هزار دستگاه خودرو تولید کرد و توانست سهم 45درصدی از بازار خودروی کشور را در اختیار بگیرد. در سوی دیگر، سایپا که زانتیا را از خط تولید خارج کرده بود، همچنان بیش از هر چیز به پراید متکی بود، خودرویی که در مجموع 611 هزار دستگاه تولید داشت تا هم چرخ سایپا را بچرخاند و هم سود مناسبی برای پارس‌خودرو به همراه داشته باشد. سایپایی‌ها در این سال بیش از 661 هزار دستگاه خودرو فروختند تا بتوانند سهم 46درصدی از بازار خودروی کشور را در اختیار بگیرند که با احتساب آمار تولیدات پارس‌خودرو به حدود 52درصد می‌رسد و در این میان بخش عمده‌ای از موفقیت‌های پارس‌خودرو را باید به نام تندر90 با تیراژ تولید 59 هزار دستگاهی نوشت.
1391
صنعت خودروسازی کشور سال 1391 را با اخباری ناامیدکننده آغاز کرد. در نخستین روزهای این سال و در حالی که کشور در تعطیلات نوروز بود، خبر خروج پژو از کشور شنیده شد، خبری که هر چند در آغاز با سکوت و بعد تکذیب همراه بود اما مرور زمان نشان داد شریک 20 ساله ایران خودرو سر ناسازگاری گذاشته است. از سوی دیگر محدودیت‌های بین‌المللی نظام بانکی کشور و به دنبال آن افزایش نرخ ارز، دست به دست هم داد تا تولید خودرو در کشور سقوط کند تا جایی که در این سال در مجموع 788هزار دستگاه خودروی سواری در کشور تولید شد که کاهش بیش از 40درصدی را نسبت به سال پیش از آن نشان می‌داد.ایران‌خودرویی‌ها در این میان بازنده اصلی بودند و هر چند تلاش کردند با جدایی پژو، چرخ تولید را بچرخانند اما رفتن شریک فرانسوی در نهایت اثر خود را گذاشت به گونه‌ای که تولید پژو 206 در این سال از 167 هزار دستگاه در سال پیش از آن به کمتر از 28 هزار دستگاه رسید. پژو 405 اما در این میان کمتر ضربه دید، خودرویی که تقریباً به طور کامل داخلی‌سازی شده بود و توانست تولید خودرو را به سطح 104 هزار دستگاه برساند که هر چند نسبت به سال پیش از آن افت داشت اما پر تیراژ ترین محصول ایران‌خودرو بود. سمند هم به عنوان خودروی ملی ایران‌خودرو هر چند افت تولید را تجربه کرد اما در همین ایام هم بیش از 107 هزار دستگاه فروخت تا ارزش یک برند ملی بیش از پیش آشکار شود. ایران‌خودرویی‌ها در این سال در مجموع 372 هزار دستگاه خودرو تولید کردند و توانستند سهم خود را از بازار به 47درصد برسانند.
سایپایی‌ها هم در این سال با مشکلات متعددی روبه‌رو شدند. هر چند پراید عملاً به خودرویی کاملاً داخلی تبدیل شده بود اما مشکلات تولید دامن سایپا را هم گرفت و این شرکت که پس از زانتیا، ریو را هم از جمع محصولات خود کنار گذاشته بود، با افت تولید مواجه شد. در این سال در مجموع 280 هزار دستگاه پراید از سوی سایپا تولید شد که افت محسوسی نسبت به سال پیش از آن را شاهد بود تا تولید 22 هزار دستگاهی تیبا هم نتواند کمکی به سایپا کند و در نهایت این شرکت با تولید 303 هزار دستگاه خودرو سهمی 38درصدی از بازار خودروی کشور را در اختیار بگیرد که با افزودن آمار تولید پارس‌خودرو، به 46درصد می‌رسد.
از پیکان تا پراید، از مونتاژ تا مونتاژ
وقتی پیکان در اردیبهشت ماه سال 1384 از خط تولید ایران‌خودرو خارج شد و به موزه رفت، خیلی‌ها نفس راحتی کشیدند، آن‌هایی که سال‌ها پیکان را خودرویی از رده خارج و بدتر از آن مونتاژی می‌دانستند و معتقد بودند ایران با توان صنعتی عظیمی که در اختیار دارد نباید به مونتاژ خودرویی بپردازد که بیش از چهار دهه از عمر آن می‌گذرد. پیکان رفت تا جا را برای خودروی ملی ایرانی باز کند اما این‌گونه نشد و این پراید بود که توانست جای پیکان را بگیرد، خودرویی که طراحی‌اش به اواسط دهه 80 میلادی باز می‌گردد و سال‌ها است در بازارهای جهانی فراموش شده. پیکان، خودرویی که روزی قرار بود هر ایرانی یک دستگاه از آن را داشته باشد و روز دیگر مغضوب و از رده خارج بود، در طی نزدیک به چهار دهه حدود سه میلیون دستگاه فروخت و در این در حالی است که پراید طی کمتر از یک دهه، فروشی بیش از کل دوران تولید پیکان داشته است. ایران مونتاژ کار پیکان انگلیسی‌الاصل بود اما این خودرو پایه‌گذار صنعت خودروسازی کشور بود و قطعه‌سازان ایرانی، داخلی سازی قطعات را با پیکان آموختند. پیکان بارها تحقیر شد که هر چه داخلی‌تر می‌شود همچنان «مونتاژی» است و با همین تحقیرها بود که رفت اما جایش را به خودروی «مونتاژی» دیگری داد که هر چند همچون پیکان بخش عمده‌ای از قطعاتش را در داخل می‌سازیم اما محصول «ما» نیست. هر چند پراید دیگر خودروی سایپا است و نشان این شرکت را بر پیشانی دارد اما هنوز هم همه ریشه‌های کره‌ای‌اش را به یاد می‌آورند تا با تمام بهسازی‌هایی که بر روی این خودرو انجام گرفته هنوز هم پرتیراژترین خودروی تاریخ صنعت خودروسازی ایران، خودروی «ما» نباشند.