خانوارهای ایرانی بدون آنکه خودشان متوجه باشند 91 هزار میلیارد تومان سالانه درآمد غیرپولی دارند. درآمدهای غیرپولی شامل چند مورد از جمله ارزش اجاری مسکن شخصی خانوار است. در واقع بخشی از این درآمد غیرپولی مربوط به هزینه نکردن خانوار برای اجاره مسکن است که آنها با داشتن مسکن شخصی توانسته‌اند این درآمد را به نوعی کسب کنند. مثلا خانوار دارای یک مسکن 150 میلیون تومانی دیگر لازم نیست ماهانه اجاره چند میلیونی بابت مسکن خود پرداخت کند.
بخش دیگر درآمدهای غیرپولی خانوار ایرانی تولید برای مصرف در خانه است. در واقع مثلا اگر زن یک خانواده ماستی در خانه تولید می‌کند از پرداخت هزینه خرید یک ماست جلوگیری کرده است. یا با طبخ غذا در خانه از پرداخت هزینه غذای آماده جلوگیری می‌شود.سومین مصداق درآمدهای غیرپولی خانوار، کالاها و خدماتی است که در برابر مزد خود دریافت می‌کنند. مثلا مرد یک خانواده در قبال کاری که برای کسی انجام می‌دهد از او برنج یا محصول یا کالای دیگری دریافت کند.21 میلیون خانوار ایرانی با این گونه اقدامات سالانه در مجموع 91 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده یا به نوعی از پرداخت 91 هزار میلیارد تومان هزینه خود جلوگیری می‌کنند.
البته این بررسی بانک مرکزی نشان می‌دهد در بین درآمدهای غیرپولی خانوار بیشترین سهم معادل 74 درصد به ارزش اجاری مسکن شخصی (مالک‌نشین) اختصاص دارد که معادل 19 درصد از کل درآمدهای پولی و غیرپولی می‌شود. به عبارتی خانوار دارای مسکن در ایران سالانه بیش از 67 هزار میلیارد تومان درآمد غیرپولی دارند. درآمدی که ناشی از پرداخت نکردن اجاره مسکن است.این یعنی خانوار ایرانی دارایی قابل توجهی دارند که فقط از دارایی مسکن، آنها می‌توانند یک پنجم کل درآمدهای سالانه درآمد کسب کنند.همچنین طبق همین گزارش بانک مرکزی 60 درصد خانوار ایرانی در مسکن خود ساکن هستند و 0.9 درصد در مسکن در برابر خدمت و بیش از 9 درصد هم در مسکن رایگان سکونت دارند و بقیه اجاره نشین هستند.
درآمد کل خانوار ایرانی
مراجعه به آمارهای بانک مرکزی حاکی از این است که در آخرین اعلام این بانک، متوسط درآمد خانوار ایرانی سالانه 16 میلیون و 719 هزار تومان است.با توجه به وجود 21 میلیون خانوار ایرانی(طبق اعلام مرکز آمار ایران) میزان درآمد سالانه تمام خانوار ایرانی را می‌توان بیش از 351 هزار و 99 میلیارد تومان محاسبه کرد.طبق اعلام بانک مرکزی این رقم شامل دو بخش درآمدهای پولی و غیرپولی خانوار ایرانی است. بر این اساس سهم درآمد پولی خانوار ایرانی از کل این 351 هزار میلیارد تومان معادل 73.9 درصد و سهم درآمد غیرپولی خانوار ایرانی از کل درآمد خانوار ایرانی معادل 26.1 درصد است.بدین ترتیب از مجموع 351 هزار و 99 میلیارد تومان درآمدهای 21 میلیون خانوار ایرانی 91 هزار و 636 میلیارد تومان درآمد غیرپولی و 259 هزار و 463 میلیارد تومان درآمد پولی خانوار ایرانی است.
درآمدهای پولی ایرانیان
با این اعلام بانک مرکزی معلوم می‌شود که حدود یک سوم درآمدهای خانوار ایرانی غیرپولی است که این سهم قابل توجه به نظر می‌رسد. اما درآمدهای پولی که حدود سه برابر درآمدهای غیرپولی مانند ارزش ملک شخصی، کارهای خانوار در داخل خانه و دریافت کالا به جای مزد است شامل چه درآمدهایی می‌شود؟
آن طور که بانک مرکزی گزارش داده درآمدهای پولی شامل درآمد از مزد و حقوق اعم از بخش دولتی، خصوصی و تعاونی، درآمد از مشاغل آزاد اعم از کشاورزی و غیرکشاورزی، درآمدهای متفرقه و درآمد حاصل از فروش کالاهای دست دوم است. طبق گزارش بانک مرکزی این بخش از درآمدهای ایرانیان در سال 1390 نسبت به سال قبل از آن 23 درصد افزایش داشته است. این میزان افزایش بیش از افزایش 19 درصدی درآمدهای غیرپولی خانوار است.در واقع این مقایسه نشان می‌دهد که میزان افزایش درآمدهای پولی حاصل از کار خانوار بیشتر از درآمدهای کارهای بدون مزد خانگی است. به نوعی این رقم نشان می‌دهد که افزایش میل به اشتغال در بیرون از خانه که مزد مستقیم در بردارد بیشتر از افزایش میل به درآمدهای غیرپولی است. این در حالی است که درآمدهای غیرپولی خانوار سهم قابل توجهی در کل درآمدهای خانوار دارند.