با احصای دقیق آمار از اجرای طرح‌های حمایتی مسکن، نحوه ساخت و ساز در این طرح‌ها با هدف افزایش و سرعت بخشی به تولید تغییر کرده و سیاست‌گذاری دولت کاهش انبوه‌سازی و تسهیل ساخت و ساز شخصی است. به همین دلیل قرارداد انبوه‌سازی جدید در احداث مسکن حمایتی امضا نخواهد شد؛ زیرا بر اساس داده‌های آماری سامانه تم (سامانه طرح‌های حمایتی مسکن) پروژه‌های انبوه‌سازی نیازمند تأمین مالی مناسب است و چنانچه این تأمین مالی به درستی انجام نشود، روند ساخت طولانی خواهد شد و اثرات تورمی سبب می‌شود تا قیمت نهایی افزایش یابد.
احسان مسعودی، معاون دفتر طرح‌ریزی و پایش طرح‌های مسکن وزارت راه و شهرسازی، با اعلام اینکه تا کنون 112 هزار میلیارد تومان از تأمین مالی ساخت مسکن حمایتی از طریق بانک‌ها و 127 هزار میلیارد تومان با آورده متقاضیان انجام شده است، گفت: «مبلغ آورده مردم در این برنامه 53 درصد و مبلغ پرداختی بانک‌ها 47 درصد است. به این ترتیب مشخص می‌شود در صورت تسهیل گری دولت، ساخت مسکن حمایتی توسط مردم از انبوه‌سازی سرعت بیشتری دارد.»
وی توضیح داد: «80 درصد تأمین مالی مسکن مهر از تسهیلات بانکی بود اما در حال حاضر با محدودیت‌های تأمین مالی ساخت مسکن حمایتی مواجه هستیم. به همین دلیل به جای انبوه سازی، واگذاری زمین به مردم و تعاونی‌ها به عنوان راهکاری برای تولید مسکن در دستور کار قرار گرفته است.»
وی افزود: «به دنبال آن هستیم تا زمین را برای ساخت در اولویت اول به مردم و در اولویت دوم به تعاونی‌های خوشنام واگذار کنیم. این رویکرد سبب خواهد شد تا مردم واحدهای مسکونی مورد تقاضای خود را به قیمت تمام شده و بدون سود دریافت کنند. تلاش دولت این است تا واحدهای مسکونی در کمترین زمان ممکن و با کمترین قیمت ساخت به دست متقاضیان برسد.»
توقف آمار سازی
آمارهای مربوط به برنامه‌های ساخت واحدهای مسکونی در سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن موسوم به «تم» اطلاع‌رسانی می‌شود که از ابتدای طرح اقدام ملی مسکن در سال ۱۳۹۸ راه‌اندازی شد و مبنای آمار و اطلاعات و گزارش‌ها قرار می‌گیرد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، گزارش‌ها از نظر پیشرفت پروژه، متقاضیان و تسهیلات بانکی در این سامانه وارد می‌شود و پس از تدقیق، مبنای اطلاع‌رسانی و گزارش‌ها خواهد بود. اما به گفته معاون دفتر طرح‌ریزی و پایش طرح‌های مسکن، در دو سال گذشته و همزمان با اجرای نهضت ملی مسکن، آمارها از این برنامه بیشتر به‌صورت «دستی» و غیر‌رسمی از ادارات راه و شهرسازی استان‌ها احصا می‌شد. به همین دلیل آمارهای غیر واقعی و مخدوش از نحوه اجرا و تعداد واحدهای در حال اجرا مورد استفاده قرار می‌گرفت و در مقطعی آمارها اصلاً قابل اتکا نبود و اعمال سلیقه و دخل و تصرف در آمارها دیده می‌شد. وی گفت: «از ابتدای دولت چهاردهم به روزرسانی آمار و ارائه آمار دقیق از اجرای مسکن حمایتی در دستور کار قرار گرفته و عددسازی متوقف شده است چون در سال‌های قبل آمارهای نادرست، کارشناسی نشده و غیرواقعی مبنای برخی اقدامات قرار گرفته است.»
مسعودی از راه‌اندازی داشبورد مدیریتی سامانه طرح‌های حمایتی مسکن خبر داد و گفت: «گزارش‌های سه ماهه عملکرد در همه بخش‌های مسکن از این به بعد منتشر می شود و آمارها مبنای برنامه‌ریزی قرار می‌گیرد.»
38 درصد رشد ساخت مسکن حمایتی
بر اساس جدیدترین آمار سامانه طرح‌های حمایتی مسکن، حدود ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از سال 1398در طرح‌های حمایتی مسکن ثبت‌نام کردند که یک میلیون و ۵۵۰ هزار نفر تأیید نهایی شدند.
تاکنون ۴۴۸ هزار واحد انعقاد قرارداد مشارکتی برای تخصیص تسهیلات بانکی به پروژه‌ها انجام شده است. از این آمار ۸۵ هزار قرارداد مشارکتی معادل ۲۰ درصد در دولت چهاردهم منعقد شده است. همچنین، ۶۱۳ هزار واحد پروانه ساختمانی اخذ شده است که از این تعداد ۱۲۲ هزار واحد معادل ۱۹ درصد در دولت چهاردهم انجام شد. ۱۶ درصد اتمام فونداسیون نیز از ابتدای دولت چهاردهم بوده است. تا کنون 30 هزار مسکن حمایتی ساخته شده که 38 درصد واحدها در 8 ماه اخیر ساخته و تحویل داده شده است. به این ترتیب از سال 98 تا کنون سالانه حدود 5 هزار واحد حمایتی ساخته شده است. بر اساس طرح‌های بالادستی و طرح جامع مسکن، نیاز به ساخت مسکن در کشور سالانه حدود یک میلیون واحد است که بخشی از آنها واحدهای حمایتی است. برنامه ساخت مسکن در کشور در حال حاضر شامل اجاره 99 ساله (مسکن حمایتی)، خودمالکی شهری و روستایی، طرح جوانی جمعیت، پروژه‌های مشارکتی و نوسازی بافت‌های فرسوده است.
از یک میلیون و 500 هزار متقاضی که صلاحیت آنها برای دریافت مسکن حمایتی تأیید شده، 448 هزار نفر توانسته‌اند به تسهیلات بانکی متصل شوند، تسهیلات بانکی بر اساس پیشرفت پروژه به تدریج به واحدها تزریق می‌شود. برای این تعداد واحد بانک‌ها تا کنون 112 هزار میلیارد تومان و متقاضیان از آورده خودشان 127 هزار میلیارد تومان پرداخت کرده‌اند، یعنی برای هر واحد تا کنون حدود533 میلیون تومان هزینه شده است. متوسط پیشرفت فیزیکی واحدها 49 درصد است. به این ترتیب بانک‌ها تا کنون 49 درصد تعهد خود از پرداخت تسهیلات به مسکن حمایتی را انجام داده‌اند(نسبت سهم الشرکه پرداختی به مبلغ عقد قرارداد بانک) و در مقابل سهم مردم 83 درصد (نسبت مبلغ پرداختی به کل آورده) است.
کمترین متقاضی در کم برخوردارترین دهک
هدف از ساخت مسکن حمایتی خانه دار شدن دهک‌های پایین و متوسط است. دولت چهاردهم بارها اعلام کرده ساخت خانه برای دهک‌های یک تا 4 در اولویت قرار دارد. آمار ساخت مسکن حمایتی نشان می‌دهد دهک یک به عنوان کم‌برخوردارترین دهک درآمدی، در میان متقاضیان مسکن حمایتی کمترین متقاضی را دارد. این آمار نشان می‌دهد دهک‌های پایین حتی توان خانه‌دارشدن در طرح‌های حمایتی را ندارند و نیاز به حمایت صددرصدی دارند. از یک میلیون و 500 هزار متقاضی مسکن حمایتی، حدود 600 هزار متقاضی در دهک‌های یک تا 4 و 900 هزار متقاضی در دهک‌های 5 تا 10 هستند، یعنی متقاضیان با درآمد متوسط و رو به بالا بیشتر از متقاضیان با درآمد پایین در طرح حمایتی ثبت‌نام کرده‌اند.