بندر شهید رجایی یکی از مهمترین بنادر ایران محسوب می‌شود که عنوان دروازه طلایی تجارت ایران با جهان را به دوش می‌کشد و با 80 بندر معروف بین‌المللی ارتباط دریایی و مبادله کالا دارد، حادثه امروز در این گمرک موجب شد که ویژگی‌های این گمرک استراتژیک مورد بررسی قرار گیرد.
بندر شهید رجایی در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز واقع شده است و با داشتن روابط دریایی و مبادله کالا با ۸۰ بندر معروف بین المللی از طریق ۳۵ خط برتر کانتینری دنیا تقریبا نیمی از تجارت ایران را بر عهده دارد.
این بندر با ۲۴۰۰ هکتار وسعت، ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تن کالا و ظرفیت ۶ میلیونTEU کانتینر در سال را دارد و حجم گسترده‌ای از عملیات جابه‌جایی کالاهایی مانند محصولات فولادی، فله خشک، فله مایع و فرآورده‌های نفتی خام در این بندر انجام می‌شود.
مجتمع عظیم بندری شهید رجایی که بزرگترین و پیشرفته‌ترین پایانه‌های کانتینری کشور را در اختیار دارد به‌عنوان دروازه واردات و صادرات و تنظیم کننده نبض اقتصاد کشور تلقی شده و گفته می‌شود در میان ۳۵۰۰ بندر مهم دنیا دارای رتبه ۵۹ است.
بندر شهید رجایی ظرفیت پذیرش بیش از ۴۰۰۰ کشتی از انواع فله بر، کانتینری و نفتکش را دارد و بیش از ۵۳ درصد عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور را به خود اختصاص داده است.
از مزایا و ویژگی‌های منحصر بفرد بندر شهید رجایی می‌توان به برخورداری از امتیازات مناطق ویژه اقتصادی، وجود اراضی قابل واگذاری برای فعالیت پشتیبانی، صنعتی، نفتی و خدماتی، وجود شبکه‌های آب، برق، تلفن، IT و سیستم دفع آب های سطحی، امکان استفاده بهینه از شبکه ارتباطی داخلی و بین‌المللی دریایی، راه‌آهن و جاده‌ای ، قرار گرفتن در مسیرهای اصلی کریدورهای ترانزیتی نظیر شمال و جنوب، شرق و غرب جهت تسهیل ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه، حوزه خلیج فارس و دریای عمان، افغانستان ، پاکستان و عراق ، دسترسی به آب‌های آزاد و حداکثر استفاده از مزیت‌های حمل و نقل دریایی، مجاورت با مراکز و قطب‌های اصلی تولیدی، صنعتی و پتروشیمی کشور و وجود شبکه های بانکی، اعتباری ، بیمه‌ای، گمرک و سایر مؤسسات خدماتی مرتبط و امکان استفاده از تسهیلات اعتباری و بانکی اشاره کرد.
این بندر که شامل ۴۰ پست اسکله است به واسطه قرار داشتن در جوار صنایع بزرگ استان و استان‌های تولیدی کشور و همچنین برخورداری از زیرساخت‌های مناسب بخش‌های مختلف حمل و نقل و اتصال به شبکه بین‌المللی راه‌آهن، هوایی و جاده تاریخی ابریشم، بیشترین نقش و سهم را در صنعت حمل و نقلی و توسعه دریامحور ایفا کرده است.
آن طور که گفته می‌شود منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی فعالیت بیش از ۵۰ پایانه و محوطه نگهداری کالا با راهبری بخش خصوصی، ۷۰ درصد ترانزیت کالا، پشتیبانی بیش از ۵۸ درصد عملیات غیرنفتی، ۴۳ درصد عملیات نفتی و تخلیه و بارگیری حدود ۸۵ درصد از عملیات کانتینری در سطح کل بنادر کشور را دارا است.
الحاق ۲۴۰۰ هکتار از اراضی واقع در شمال بندر شهید رجایی و ارتقای مساحت بندر که امکان ایجاد یک شهر لجستیک بندری برای گسترش و توسعه صادرات و واردات فراهم می‌کند از مهمترین اقدامات در دست اجرا برای این بندر است.
گفتنی است؛ بندرعباس دیروز شاهد یک حادثه ناگوار بود. انفجاری مهیب در گمرک شهید رجایی، بزرگترین گمرک ایران، رخ داد. این حادثه توجه بسیاری را به خود جلب کرد و عملیات امدادی به سرعت آغاز شد. هنوز جزئیات دقیقی از علت این انفجار و میزان خسارات احتمالی منتشر نشده و مقامات مسئول تاکنون اظهارنظر رسمی در این خصوص نداشته‌اند.
پیامد‌های اقتصادی انفجار در بندر رجایی
«اخلال در فعالیت‌های این بندر می‌تواند زنجیره تامین کشور را به طور جدی مختل کند. در کوتاه‌مدت، وقفه در تخلیه و بارگیری کالاها موجب بروز تاخیر در تامین مایحتاج عمومی، افزایش هزینه‌های واردات، کمبود مواد اولیه صنایع و نوسانات قیمتی خواهد شد.»
«در میان‌مدت، ادامه اختلال می‌تواند به انباشت کشتی‌ها در آب‌های سرزمینی و افزایش هزینه‌های دموراژ، کاهش اعتماد شرکای تجاری و تضعیف موقعیت ایران در بازارهای صادراتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، اختلال در ترانزیت کالاهای عبوری به کشورهای همسایه و تضعیف مسیرهای لجستیکی ایران در رقابت منطقه‌ای منجر شود. این بندر نقشی بی‌بدیل در تامین کالاهای اساسی، تجهیزات صنعتی و صادرات غیرنفتی دارد و توقف یا کند شدن فعالیت‌های آن می‌تواند مستقیما بر رشد اقتصادی و سطح اشتغال تاثیرگذار باشد.»
در صورت اختلال بلندمدت در بندر شهید رجایی، هیچ بندر دیگری در کشور ظرفیت پوشش کامل نیازهای تجاری ایران را ندارد.
عبدالله باباخانی، سرمایه‌گذار در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و تحلیلگر اقتصادی درباره پیامد‌های اخلال در فعالیت بندر رجایی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: حتی توقف پانزده روز عملیات در این بندر استراتژیک می‌تواند بخاطر تخریب فیزیکی و سیستم اداری، آثار تخریبی زیادی بر اقتصاد کشور بگذارد. بویژه اینکه بخشی از تخلیه و بارگیری بخاطر شرایط خاص کانتینری فقط با امکانات این بندر قابل اقدام است.»