روند تعویض پلاک خودرو در ایران همچنان با هزینه‌هایی قابل توجه و مراحل قانونی مشخص دنبال می‌شود و برای خودروهای صفر هزینه پلاک، مالیات، عوارض و حق‌التحریر دفاتر اسناد رسمی هم به عهده خریدار است.
در سال 1404، فرآیند تعویض پلاک خودرو در ایران همچنان یکی از مراحل الزامی در نقل و انتقال مالکیت خودرو محسوب می‌شود.
این فرآیند به‌منظور ثبت رسمی مالک جدید، افزایش شفافیت اطلاعات ناوگان خودرویی و کنترل‌های امنیتی انجام می‌شود.
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی مراکز تعویض پلاک، هزینه صدور پلاک جدید در سال جاری حدود 3 میلیون و 900 هزار ریال (معادل 390 هزار تومان) اعلام شده است.
همچنین تأییدیه محل سکونت 797 هزار و 500 ریال (حدود 79٬750 تومان) و در صورت استفاده از وکیل، هزینه وکالت نیز تا 1 میلیون و 500 هزار ریال (150 هزار تومان) برآورد می‌شود.
در مجموع، هزینه تعویض پلاک برای فروشنده خودرو در شرایط عادی و بدون حضور وکیل، بین 5 تا 10 میلیون ریال (500 تا 1 میلیون تومان) تخمین زده شده است.
مالیات نقل و انتقال خودرو نیز از جمله هزینه‌های الزامی است که برای خودروهای تولید داخل 1 درصد و برای خودروهای وارداتی 2 درصد از ارزش خودرو تعیین شده است.
علاوه بر آن، پرداخت عوارض شهرداری نیز الزامی است که به ترتیب برای خودروهای داخلی و وارداتی 0.1 و 0.15 درصد از ارزش خودرو را شامل می‌شود.
فرآیند انتقال سند در دفاتر اسناد رسمی نیز شامل پرداخت حق‌الثبت به میزان 0.5 درصد ارزش خودرو، حق‌التحریر طبق تعرفه رسمی و 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده مربوط به حق‌التحریر است.
مطابق قانون، تمامی هزینه‌های تعویض پلاک بر عهده فروشنده است، مگر آنکه در قولنامه ترتیب دیگری توافق شده باشد.
مالیات خودروهای صفر؛ خریداران زیر بار دو مالیات!
در حالی که طبق قانون، مالیات نقل و انتقال خودروهای صفر کیلومتر باید توسط شرکت خودروساز یا واردکننده پرداخت شود، گزارش‌ها نشان می‌دهد که برخی نمایندگی‌های فروش خودرو این هزینه را به‌طور غیرقانونی از خریدار مطالبه می‌کنند.
این روند در ماه‌های اخیر به‌شکل نگران‌کننده‌ای گسترش یافته و باعث شده افرادی که خودرو صفر خریداری می‌کنند، عملاً دوبار مالیات پرداخت کنند؛ یک‌بار در زمان خرید از نمایندگی، و بار دوم در زمان فروش خودرو و تعویض پلاک.
خریداران می‌گویند اغلب نمایندگی‌ها این مبلغ را در قالب هزینه‌های جانبی یا هزینه انتقال سند از خریدار دریافت می‌کنند، در حالی که طبق مقررات مالیاتی کشور، پرداخت مالیات نقل و انتقال در مورد خودروهای صفر صرفاً بر عهده عرضه‌کننده است.
این مسئله باعث سردرگمی و نارضایتی در میان مصرف‌کنندگان شده و برخی کارشناسان حقوقی آن را مصداق نقض حقوق خریدار و انتقال بار مالیاتی به شهروندان می‌دانند.
به گفته آن‌ها، نبود نظارت کافی از سوی نهادهای نظارتی و شفاف نبودن روند قیمت‌گذاری در برخی نمایندگی‌ها، زمینه‌ساز تکرار این تخلفات شده است.
افزایش شکایات و گزارش‌های مردمی در این خصوص، لزوم ورود جدی نهادهای نظارتی از جمله سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و همچنین سازمان امور مالیاتی را دوچندان کرده است.
این در حالی است که بسیاری از خریداران حتی از حقوق خود در این زمینه آگاه نیستند و در عمل، بار مالی دو مرحله‌ای بر دوش آنان قرار می‌گیرد.
در حال حاضر، متقاضیان باید پیش از مراجعه به مراکز، از طریق سامانه اینترنتی به نشانی nobat.epolice.ir نوبت دریافت کرده و با در دست داشتن مدارک مورد نیاز، نسبت به تعویض پلاک اقدام کنند.
بر اساس مقررات جاری، ارائه مدارکی چون کارت ملی، برگ سبز خودرو، بیمه‌نامه معتبر، معاینه فنی (در صورت نیاز)، گواهی تسویه خلافی و اسناد محل سکونت برای خریدار الزامی است. فروشنده نیز باید مدارک شناسایی و اسناد خودرو را به همراه داشته باشد.
خودروهای خاص نظیر خودروهای سنگین، وارداتی، صفر کیلومتر و برخی ماشین‌آلات صنعتی، بسته به مورد ممکن است مشمول معافیت‌های مالیاتی یا نیازمند مدارک تکمیلی مانند برگ گمرک و شرکت سازنده باشند.
مراکز تعویض پلاک در سراسر کشور زیر نظر پلیس راهور فعالیت می‌کنند و به‌طور میانگین روزانه هزاران پرونده نقل و انتقال خودرو را ثبت و پردازش می‌نمایند.