طرح گسترده ترامپ برای اعمال تعرفه‌ها، در ابتدا مالیات بر کالاهای وارداتی از ده‌ها کشور، از جمله برخی متحدان دیرینه آمریکا، را افزایش داد.
اما تنها چند ساعت پس از اجرای این طرح در ۹ آوریل، ترامپ از تعلیق ۹۰ روزه اعمال تعرفه‌ها در بیشتر موارد خبر داد و به‌جای آن تمرکز خود را فقط بر روی جنگ تجاری با یک کشور، یعنی چین، معطوف کرد.
اعلام این تصمیم برخی تحلیل‌گران را به این فکر واداشت که شاید هدف اصلی ترامپ از همان ابتدا چین بوده است.
ترامپ از زمان ورود به کاخ سفید در ماه ژانویه، تمرکز خود را بر مسائل تجاری گذاشته و تعرفه‌های سنگینی بر کشورهای مختلف اعمال کرده است. او مدعی است که شرکای تجاری آمریکا سال‌ها از این کشور سوءاستفاده کرده‌اند و به صنایع داخلی آن آسیب زده‌اند.
مهم‌ترین و جنجالی‌ترین فرمان اجرایی ترامپ در تاریخ ۲ آوریل عملاً تعرفه‌هایی بر بسیاری از کشورهای جهان وضع کرد؛ اقدامی که به سقوط بازار سهام انجامید و نگرانی‌هایی درباره احتمال وقوع یک جنگ تجاری جهانی برانگیخت.
به‌دنبال اعلام تعلیق ۹۰ روزه تعرفه‌ها برای ده‌ها کشور، کاخ سفید اعلام کرد که این روند از ابتدا در برنامه ترامپ بوده: نخست وضع تعرفه‌های فراگیر، سپس توقف موقت، و در ادامه، مذاکره جداگانه با هر کشور.
اما چین شامل این تعلیق نشد.
به جای تعلیق، ترامپ تعرفه واردات کالاهای چینی را تا ۱۴۵ درصد افزایش داد. مقام‌های ایالات متحده گفتند هدف اصلی، تنبیه چین و کشاندن این کشور به پای میز مذاکره بوده است.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، به خبرنگاران گفت: «چین بزرگ‌ترین منشأ مشکلات تجاری ماست و در واقع برای سایر کشورها هم دردسر ایجاد کرده است.»
اما به چالش کشیدن دومین اقتصاد بزرگ جهان ریسک زیادی دارد. چین در واکنش، تعرفه ۱۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از ایالات متحده بست و اعلام کرده که از ۱۲ آوریل اجرایی خواهد شد.
آنچه ترامپ در حال انجام آن است، ممکن است به‌عنوان ادامه سیاستی که پیش از او توسط باراک اوباما آغاز شده بود، دیده شود؛ سیاستی که در آن توجه آمریکا به شرق معطوف شد تا با نفوذ و قدرت رو به رشد چین مقابله کند.
تیم مارشال، نویسنده و تحلیل‌گر سیاسی، در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی درباره رخدادهای هفته گذشته گفت: «با دوران تازه‌ای روبه‌رو هستیم و اقتصاد نقش بزرگی در آن دارد. فکر می‌کنم هدف اصلی این اقدامات، چین است. تعرفه‌ها علیه بریتانیا و اروپا از ابتدا قرار نبود جدی باشند، بلکه تیر اصلی به سمت چین شلیک شده است.»
چین عقب‌نشینی نمی‌کند
تقریباً از همان زمان که ترامپ در ژانویه به کاخ سفید بازگشت، میان چین و ایالات متحده جنگ تجاری شدیدی در گرفت که به دنبال آن، تعرفه‌های متقابلی از سوی دو طرف اعمال شده است.
وزارت بازرگانی چین گفته است که تعرفه‌های ترامپ چیزی جز «بازی بی‌معنی با اعداد» نیست.
این وزارتخانه تأکید کرد: «اگر آمریکا همچنان بر کالاهای صادراتی چین به آمریکا تعرفه اعمال کند، چین آن را نادیده نخواهد گرفت.»
استفان مک‌دانل، خبرنگار بی‌بی‌سی در چین، می‌گوید رهبران پکن بارها دولت ترامپ را «قلدر» خوانده‌اند و تأکید کرده‌اند که تمایلی به تسلیم شدن در برابر آن ندارند.
مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، به‌تازگی تصاویری از مائو، رهبر پیشین چین، در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده است. در یکی از این تصاویر ویدیویی که مربوط به جنگ کره است، او خطاب به آمریکا می‌گوید: «مهم نیست این جنگ چقدر طول بکشد، ما هرگز تسلیم نخواهیم شد.»
او در بالای این ویدیو، نظر شخصی خود را هم نوشته و گفته است: «ما چینی هستیم. از تحریکات نمی‌ترسیم. عقب‌نشینی نخواهیم کرد.»
مک‌دانل می‌گوید شاید چین بیشتر از هر کشور دیگری در موقعیتی قرار داشته باشد که بتواند چنین مقاومتی را انجام دهد.
چین تا چه حد در برابر فشار آمریکا آسیب‌پذیر است
پیش از آغاز این دور جدید از جنگ تعرفه‌ای، صادرات چین به ایالات متحده تنها حدود ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌داد.
فیونا سینکوتا، تحلیل‌گر ارشد بازار از شرکت بریتانیایی سیتی‌ایندکس، به بی‌بی‌سی می‌گوید که وابستگی چین به بازار آمریکا بسیار کمتر از دوران اول ریاست ترامپ است: ««چین وابستگی خود به صادرات به آمریکا را کاهش داده است. اکنون حدود ۱۳ درصد از صادرات چین به این کشور می‌رود، در حالی که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ این رقم ۲۶ درصد بود.»
برخی دیگر از تحلیل‌گران معتقدند پکن احتمالاً از مدت‌ها پیش برای سیاست‌های اقتصادی ترامپ برنامه‌ریزی کرده بود.
دیوید رنی، سردبیر نشریه اکونومیست، که به‌تازگی با مقام‌های دولتی و کارشناسان چینی در پکن دیدار داشته، به بی‌بی‌سی گفت: «چینی‌ها مدت‌هاست خود را برای چنین شرایطی آماده می‌کنند. آن‌ها علاوه بر اقدامات دفاعی کوتاه‌مدت در برابر ایالات متحده، در تلاش‌اند اقتصادشان را به صورت بلندمدت متحول کنند، تا وابستگی بسیار زیاد به صادرات را کنار بگذارند و به تعادل اقتصادی برسند.»
در بحبوحه این نبرد تجاری با آمریکا، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به دنبال تقویت روابط با شرکای تجاری تازه است.
چین از کشورهایی که از سیاست‌های تعرفه‌ای آسیب دیده‌اند دعوت کرده تا متحد شوند.
شی جین‌پینگ در دیدار با پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا، در ۱۱ آوریل گفت کشورش و اتحادیه اروپا باید: «دست در دست هم، در برابر زورگویی‌های یک‌جانبه دولت ترامپ ایستادگی کنند».
قرار است شی جین‌پینگ در همین ماه به کشورهای آسیب‌دیده از تعرفه‌های ترامپ، از جمله ویتنام، مالزی و کامبوج سفر کند.
لی چیانگ، نخست‌وزیر چین، در تماس با اورسولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، بر لزوم توسعه یک «نظام تجاری اصلاح‌شده، قدرتمند، آزاد، منصفانه و مبتنی بر رقابت برابر» تأکید کرد.
وانگ وِنتائو، وزیر بازرگانی چین، با همتایان خود در اتحادیه اروپا، عربستان سعودی و آفریقای جنوبی نیز گفتگو داشته است.
خطرهای بالقوه برای چین
یکی از دلایل تماس چین با کشورهای دیگر شاید تلاش برای اطمینان‌بخشی به آن‌ها باشد.
چین می‌تواند به دنبال جایگزینی بازار آمریکا با بازارهای دیگر باشد، اما این جایگزینی ممکن است هم برای این کشورهای جدید مشکلاتی ایجاد کند و هم برای پکن یک معضل دیپلماتیک به وجود آورد.
رنی گفت: «اگر موجی از صادرات چین وارد این بازارها شود و به دلیل اینکه کالاها نمی‌توانند در ایالات متحده فروخته شوند، به اشتغال و فرصت‌ها در بسیاری از کشورهای جهان آسیب بزند، این مسئله می‌تواند برای رهبری چین یک معضل دیپلماتیک و ژئوپولتیکی بزرگ به وجود آورد.
مسئله بعدی بازار داخلی چین است. با اینکه برخی مصرف‌کنندگان چینی به بی‌بی‌سی گفته‌اند اگر کالاهای آمریکایی گران شوند، می‌توانند به راحتی سراغ برندهای داخلی بروند، اما اقتصاد چین در حال حاضر دچار رکود تورمی شده است.
بر اساس آمار رسمی، شاخص قیمت مصرف‌کننده ــ که معیاری برای سنجش نرخ تورم است ــ در ماه مارس برای دومین ماه متوالی کاهش یافته؛ به‌نظر می‌رسد بازار داخلی با کاهش تقاضا مواجه شده است.
گراهام آلیسون، استاد علوم سیاسی آمریکایی که به‌تازگی از سفر به چین بازگشته است، می‌گوید: «شی جین‌پینگ از خطر این که چین و ایالات متحده ممکن است وارد جنگ اقتصادی شوند آگاه است و برای "شرایط پرتلاطم" آماده است.»
«دست‌کم با توجه به تمام شواهدی که دیده‌ام، چین در حوزه‌های گوناگون خودش را آماده کرده تا در صورت وقوع چنین وضعیتی هم تاب بیاورد و هم مقابله به مثل کند.»
آلیسون همچنین اشاره کرد که اگرچه رهبران چین می‌دانند جنگ تعرفه‌ای فعلی برای هر دو طرف زیان‌بار است، اما «بر این باورند که شاید بتوانند بهتر از آمریکایی‌ها سختی آن را تحمل کنند».