زیر آفتاب سوزان کویر، جایی که دمای هوا به ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد و شبها با نسیم خنک «شوباد» آرام می‌گیرد، ایران در حال ساخت یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های صنعتی خود است.
کارخانه ایی که قرار است سالانه ۷۰۰ هزار تن سرباره غنی از تیتانیم تولید کند. این فلز استراتژیک، کلید صنایع پیشرفته از هوافضا تا نیروگاه‌های هسته‌ای است و ایران امیدوار است با این پروژه، وابستگی خود به واردات را پایان دهد و به بازیگری جهانی تبدیل شود.
تیتانیم فلزی که دنیا را میچرخاند
تیتانیم با مقاومت فوق‌العاده در برابر خوردگی و نسبت استحکام به وزن بی‌نظیرش، به ستون فقرات فناوری‌های مدرن تبدیل شده است.
از بدنه هواپیماهای بوئینگ تا راکتورهای هسته‌ای و موتور فضاپیماهای ناسا حضور این فلز حیاتی است.
با این حال، ایران تاکنون تمام نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کرد. اکنون، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با سرمایه‌گذاری ۸۴.۹ میلیون یورو، قصد دارد این معادله را تغییر دهد.
«هدف ما خودکفایی و سپس صادرات به بازارهای جهانی است. این پروژه، ایران را در نقشه تولید تیتانیم قرار خواهد داد». این جمله از مدیران پروژه کهنوج نقل شده است.
از معدن تا بازار، جزئیات یک پروژه ملی
طرح احداث کارخانه در منطقه کهنوج، که ذخایر ثبتی تانیوم آن ۲۰۰ درصد بیش از نیاز پروژه برآورد شده از سال ۱۳۹۶ در حال اجراست و ایمیدرو وضعیت آن را در حالت «انجام شده» قرار داده است.
فرآیند تولید شامل چهار مرحله است. استخراج سنگ معدن، تولید کنسانتره ایلمنیت، استحصال سرباره تیتانیم، و در نهایت تولید دیاکسید تیتانیم (TiO₂).
چالشهای کویر، آب، برق، و نسیم شوباد
اجرای این پروژه در منطقه‌ای با میانگین بارش سالانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر، چالشهای منحصربه‌فردی دارد.
تأمین آب پایدار از طریق سیستم‌های بازیافت و استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف در اولویت است.
یکی از مهندسان ارشد پروژه می‌گوید: «ما از سیستم‌های خنک‌کننده هوشمند استفاده می‌کنیم که با نسیم شبانه شوباد هماهنگ شده‌اند، این نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه سازگار با محیطزیست است».
با این حال، فعالان محیطزیست نگران تأثیرات استخراج معادن بر اکوسیستم شکننده کویر هستند. ایمیدرو ادعا میکند مجوزهای زیست‌محیطی دریافت کرده و از روشهای کم‌آب بهره می.برد.
تیتانیم و ژئوپلیتیک، بازیگر جدید در غرب آسیا
این پروژه تنها یک دستاورد صنعتی نیست؛ بلکه پیامی استراتژیک به رقبای منطقه‌ای و جهانی است.
ایران با تکیه بر ذخایر معدنی خود، تلاش میکند جایگاهی در زنجیره تأمین مواد اولیه حیاتی جهان پیدا کند. تحلیلگران می‌گویند این حرکت می‌تواند روابط ایران با قدرتهایی مانند چین و روسیه را تقویت کند، به‌ویژه در شرایطی که تحریمهای غرب ادامه دارد.
شوباد نمادی از تحول یا شعار؟
نام «شوباد» که از نسیم شبانه کهنوج گرفته شده ممکن است به نمادی از صنعتی شدن ایران تبدیل شود، اما ساکنان محلی همچنان منتظرند ببینند این پروژه چه تأثیری بر زندگی آنها خواهد گذاشت.
نگاه به آینده
اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش برود، کهنوج نه‌تنها به قطب تولید تیتانیم خاورمیانه تبدیل خواهد شد، بلکه الگویی برای پروژه‌های معدنی دیگر در ایران است، اما موفقیت این طرح به فناوری، سرمایه‌گذاری پایدار، و تعادل با محیطزیست بستگی دارد. همانطور که یک مهندس پروژه گفت: «این فقط یک کارخانه نیست؛ آزمونی برای آینده صنعت ایران است». / فارس