نوروز، جشن باستانی ایرانیان، همواره با آداب و رسوم خاصی همچون خانه‌تکانی، خرید عید و سفر همراه بوده است. این فعالیت‌ها معمولاً هزینه‌هایی را برای خانوارها به دنبال دارند. در سال های اخیر وضعیت اقتصادی باعث شده تا بخشی از هزینه های این رویدادها کاهش پیدا کند و خانواده ها توانایی کم تری برای تامین سفره های نوروزی داشته باشند.
افزایش هزینه خدمات نظافتی
خانه‌تکانی، یکی از رسوم پیش از نوروز، شامل تمیز کردن کامل منزل و در برخی موارد، نوسازی لوازم خانگی است. با افزایش قیمت مواد شوینده و خدمات نظافتی، هزینه‌های مربوط به خانه‌تکانی نیز افزایش یافته است.
در بهمن ۱۴۰۳، قیمت مواد شوینده افزایش قابل‌توجهی داشته است. به‌عنوان مثال، مایع لباسشویی اکتیو ۲.۵ لیتری به قیمت ۱۸۰ هزار تومان و مایع لباسشویی پرسیل ۴ لیتری به قیمت ۲۷۵ هزار تومان فروخته می‌شود. همچنین، مایع ظرفشویی پریل یک لیتری از ۶۷ هزار تومان به ۸۱ هزار تومان و مایع ظرفشویی تاژ یک لیتری از ۵۳ هزار تومان به ۶۲ هزار تومان افزایش یافته است.
هزینه خدمات نظافتی نیز در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها، هزینه نظافت چهارساعته منزل بین ۶۷۰ تا ۸۲۰ هزار تومان متغیر است. همچنین، هزینه کارگر نظافت ساعتی خانم برای ۴ ساعت ۶۹۰ هزار تومان و برای ۸ ساعت ۱,۰۹۰,۰۰۰ تومان است.
در سال‌های گذشته، هزینه‌های خانه‌تکانی به مراتب کمتر بود. به‌عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲، خرید مواد شوینده برای یک خانه ۶۰ متری حدود ۲۴۹ هزار تومان هزینه داشت. این افزایش قیمت‌ها نشان‌دهنده تأثیر تورم و افزایش هزینه‌ها بر سبد خانوارها است.
با توجه به افزایش قیمت مواد شوینده و خدمات نظافتی، انتظار می‌رود خانوارها بخش بیشتری از بودجه خود را به خانه‌تکانی اختصاص دهند. این امر می‌تواند بر سایر هزینه‌های مربوط به نوروز، مانند خرید لباس نو، میوه، شیرینی و سایر ملزومات عید تأثیرگذار باشد.
سفرهای نوروزی
سفر در ایام نوروز یکی از سنت‌های محبوب ایرانیان است. با این حال، هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی افزایش قابل توجهی داشته است. به عنوان مثال، هزینه بلیت هواپیما برای مسیر تهران به مشهد برای یک خانواده ۴ نفره (۲ بزرگسال و ۲ کودک زیر ۱۲ سال) در حدود ۱۲ میلیون و ۳۸۳ هزار تومان است. همچنین، هزینه بلیت برگشت از مشهد به تهران برای همین خانواده حدود ۱۳ میلیون و ۷۸ هزار تومان برآورد شده است.
برای کاهش فشار اقتصادی بر خانوارها در ایام نوروز، دولت اقداماتی نظیر پرداخت یارانه‌های نقدی و تشویقی را در نظر گرفته است. بر اساس اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها، مبلغ یارانه نقدی برای دهک‌های اول تا سوم ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر و برای دهک‌های چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر تعیین شده است.
همچنین، در طرح جدید کالابرگ، یک خانوار ۴ نفره در سه دهک پایین درآمدی، علاوه بر یارانه نقدی یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تومانی، ۲ میلیون تومان نیز برای خرید کالاهای اساسی دریافت می‌کند. این بدان معناست که یارانه این خانوارها در دوره اجرای طرح کالابرگ ۱۲۵ درصد افزایش خواهد یافت.
تأثیر تورم بر وضعیت اقتصاد نوروز
تورم همواره یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر اقتصاد خانوارها بوده و در ایام نوروز، اثرات آن بیشتر احساس می‌شود. افزایش مداوم قیمت کالاها و خدمات باعث شده است که بسیاری از خانوارها در تأمین نیازهای اساسی نوروز با چالش‌های جدی مواجه شوند. بر اساس آمارهای رسمی، نرخ تورم سالانه در سال ۱۴۰۳ همچنان بالا بوده و این موضوع بر هزینه‌های خرید عید، سفرهای نوروزی و حتی رسوم سنتی مانند خانه‌تکانی تأثیر گذاشته است.
خرید لباس نو، آجیل، شیرینی، گوشت، میوه و سایر اقلام ضروری نوروز، سهم قابل‌توجهی از سبد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. در سال ۱۴۰۳، قیمت برخی اقلام خوراکی نسبت به سال گذشته افزایش بیش از ۵۰ درصدی داشته است. برای مثال، قیمت آجیل و خشکبار به دلیل افزایش قیمت دلار و هزینه‌های حمل‌ونقل، افزایش شدیدی را تجربه کرده است. این افزایش قیمت باعث شده است که بسیاری از خانوارها خرید برخی اقلام لوکس‌تر را کنار بگذارند یا به مقدار کمتری خرید کنند.
سفرهای نوروزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های هزینه‌ای این ایام است. افزایش قیمت بلیت هواپیما، قطار و اتوبوس در کنار هزینه‌های اقامت و غذا، بسیاری از خانوارها را از سفر بازداشته است. طبق گزارش‌ها، هزینه یک سفر متوسط برای یک خانواده چهار نفره در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. این افزایش هزینه باعث شده است که برخی از خانوارها مقاصد نزدیک‌تر و ارزان‌تر را انتخاب کنند یا سفرهای خود را به تعویق بیندازند. مواد شوینده، خدمات نظافتی و تعمیرات منزل نیز از افزایش قیمت‌ها بی‌نصیب نمانده‌اند. هزینه استخدام نیروی خدماتی برای نظافت منزل در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته بین ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش یافته است. این امر باعث شده است که بسیاری از خانوارها برای کاهش هزینه‌ها، نظافت منزل را به صورت شخصی انجام دهند.
با توجه به افزایش هزینه‌های خانه‌تکانی، خرید عید و سفرهای نوروزی، خانوارهای ایرانی با فشار اقتصادی بیشتری مواجه هستند. هرچند حمایت‌های دولتی نظیر یارانه‌های نقدی و طرح کالابرگ می‌تواند تا حدی از این فشار بکاهد، اما برنامه‌ریزی مالی دقیق و مدیریت هزینه‌ها برای گذراندن نوروزی شاد و بدون دغدغه ضروری به نظر می‌رسد./ آرمان امروز