کشور کوچک نائورو در اقیانوس آرام راهکاری جدید برای مقابله با تهدید افزایش سطح دریا یافته است: فروش شهروندی.
با تشدید طوفان‌ها، تداوم خشکسالی و بالا آمدن آب دریاها در نتیجه تغییرات اقلیمی، سومین کشور کوچک جهان، که از آسیب‌پذیرترین کشورها در برابر تغییرات آب‌وهوایی محسوب می‌شود، با یک بحران وجودی روبه‌رو است.
مقامات تخمین می‌زنند که تقریبا تمام ۱۲ هزار ساکن این جزیره ۲۱ کیلومترمربعی در نهایت باید به مناطق مرتفع‌تر نقل مکان کنند. اما مشکل اینجاست که نائورو فاقد زمین مناسب برای سکونت است، و اجرای مرحله نخست این طرح جاه‌طلبانه جابه‌جایی ممکن است حدود ۶۰ میلیون یورو هزینه داشته باشد.
برای تامین این هزینه، دولت نائورو به یک برنامه جدید سرمایه‌گذاری در شهروندی امید بسته است که هدف آن جمع‌آوری سریع میلیون‌ها دلار است.
«گذرنامه طلایی» برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
طبق این برنامه، افراد ثروتمند می‌توانند در ازای سرمایه‌گذاری ۱۰۵ هزار دلار (حدود ۱۰۰ هزار یورو) در عرض چهار ماه، شهروندی نائورو را دریافت کنند. در مقابل، آنها از امکان سفر بدون ویزا به ۸۹ کشور از جمله بریتانیا، ایرلند، امارات متحده عربی و سنگاپور برخوردار خواهند شد.
ادوارد کلارک، رئیس برنامه «تاب‌آوری اقتصادی و اقلیمی نائورو»، می‌گوید که این ابتکار – که در کنفرانس COP29 سال گذشته راه‌اندازی شد – تاکنون با استقبال مواجه شده است.
دولت نائورو قصد دارد ۶۶ متقاضی موفق را در سال جاری جذب کند، اما هدف بلندمدت بسیار بزرگ‌تر است. کلارک به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما امیدواریم که در مجموع ۵۰۰ متقاضی جذب کنیم» که مبلغی در حدود ۵۰ میلیون یورو برای کشور به همراه خواهد داشت.
این مبلغ تقریباً ۲۰ درصد از کل درآمد دولت نائورو را تشکیل می‌دهد و تقریباً تمام هزینه‌های برنامه جابه‌جایی ساکنان را پوشش می‌دهد.
شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری چیست؟
برنامه‌های اقامت یا شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری، که اغلب به نام «گذرنامه طلایی» شناخته می‌شوند، به افراد اجازه می‌دهند در ازای سرمایه‌گذاری کلان، خرید املاک یا کمک مالی به دولت، اقامت یا شهروندی یک کشور را دریافت کنند.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه یا آسیب‌پذیر از نظر اقلیمی از این برنامه‌ها برای تأمین بودجه پروژه‌های عمومی استفاده کرده‌اند. اما حتی برخی از کشورهای بزرگ و ثروتمند نیز برنامه‌های مشابهی دارند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، اخیرا پیشنهاد یک «کارت طلایی» به ارزش ۵ میلیون دلار (حدود ۴.۷ میلیون یورو) برای سرمایه‌گذاران ثروتمند را مطرح کرده است.
با این حال، در سال‌های اخیر، این برنامه‌ها محبوبیت خود را از دست داده‌اند، زیرا دولت‌ها نسبت به خطرات امنیتی، پول‌شویی، فرار مالیاتی و عدم شفافیت ابراز نگرانی کرده‌اند. در اروپا، بسیاری از این برنامه‌ها در حال حذف شدن هستند و اسپانیا یکی از آخرین کشورهایی بود که برنامه «گذرنامه طلایی» خود را لغو کرد. در حال حاضر، یونان یکی از معدود کشورهای اروپایی است که همچنان اقامت از طریق سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهد.
کشوری که برای بقا در تلاش است
نائورو زمانی یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی بود، اما استخراج فسفات که صنعت اصلی این کشور محسوب می‌شد، ۸۰ درصد از جزیره را غیرقابل سکونت کرده است.
اکثر ساکنان این کشور در ساحل زندگی می‌کنند. اما طبق گزارش بانک جهانی، با توجه به اینکه سطح دریا ممکن است تا سال ۲۰۵۰ بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر افزایش یابد، نائورو به‌شدت در معرض طوفان‌های دریایی و فرسایش ساحلی قرار دارد.
همچنین، نائورو یکی از متراکم‌ترین کشورها از نظر جمعیت است. پژوهشگران استرالیایی (CSIRO) تخمین می‌زنند که یک جزیره کوچک می‌تواند به‌طور پایدار حدود ۱۰۰ نفر در هر کیلومتر مربع را پشتیبانی کند، اما نائورو در حال حاضر ۵۶۳ نفر در هر کیلومتر مربع جمعیت دارد.
برخی دیگر از کشورهای جزیره‌ای اقیانوس آرام که با تهدیدهای مشابه روبه‌رو هستند، برای کاهش تراکم جمعیت و مقابله با تغییرات اقلیمی اقداماتی انجام داده‌اند. تووالو، که با افزایش سطح دریا، نفوذ آب شور و سیل‌های ویرانگر دست‌وپنجه نرم می‌کند، اخیرا توافقی با استرالیا امضا کرده است که به صدها شهروند این کشور اجازه می‌دهد هر ساله به استرالیا مهاجرت کنند.
با توجه به محدودیت‌های سرزمینی و منابع، آینده سکونت‌پذیری نائورو در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
دیوید آدیانگ، رئیس جمهوری نائورو، در گفتگو با خبرگزاری فرانسه گفت: «این فقط درباره سازگاری با تغییرات اقلیمی نیست، بلکه درباره تضمین آینده‌ای پایدار و پررونق برای نسل‌های آینده است.»
وی افزود: «این فقط مسئله بقا نیست، بلکه اطمینان از این است که نسل‌های آینده خانه‌ای امن، مقاوم و پایدار خواهند داشت.»
آیا فروش شهروندی می‌تواند نائورو را نجات دهد؟
این ابتکار بدون حاشیه نبوده است. نائورو پیش‌تر هم تلاش کرده بود تا از طریق فروش شهروندی درآمد کسب کند، اما با عواقب فاجعه‌باری روبه‌رو شد.
در سال ۲۰۰۳ پس از آنکه مشخص شد نائورو به برخی از اعضای القاعده شهروندی داده است، این برنامه شکست خورد. این افراد بعدا در سایر نقاط آسیا بازداشت شدند. برای نخستین بار رسانه‌های استرالیایی این موضوع را افشا کردند.
اما این بار، نائورو وعده داده است که استانداردهای سختگیرانه‌ای برای بررسی پیشینه متقاضیان اعمال خواهد کرد.
در حالی که منتقدان نسبت به این برنامه تردید دارند، ادوارد کلارک دیدگاه متفاوتی دارد: «کشورهای در حال توسعه که در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر هستند، به‌طور نامتناسبی از این بحران آسیب می‌بینند. بنابراین، ضروری است که آنها از نوآوری‌های اقلیمی نیز به‌طور نامتناسبی بهره‌مند شوند.»