در همایش «چشم‌انداز اقتصاد ایران 1404»، محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی با بررسی روندهای اقتصاد سیاسی در سال 2025 هشدار داد که در صورت عدم افزایش درآمدهای نفتی به بیش از ۵ میلیون بشکه در روز، ایران با شرایط اقتصادی مبهمی مواجه خواهد شد. وی همچنین به اولویت‌های دولت ترامپ در دوره جدید اشاره و تأکید کرد که سیاست‌های آمریکا به سمت تشدید تحریم‌ها پیش می‌رود.
در این همایش، سریع‌القلم ظهور ترامپ را یکی از مهم‌ترین اتفاقات جهانی دانست و اظهار کرد که اولویت اصلی دولت ترامپ بر پایه شعار «اول آمریکا» استوار است. این رویکرد بر تولید ثروت و منفعت‌طلبی برای ایالات متحده متمرکز است. به گفته سریع القلم، مقامات آمریکایی خواستار صفر شدن درآمدهای نفتی و اجرای تحریم‌های شدیدتر (اسنپ‌بک) هستند.
این صاحب نظر در حوزه توسعه هشدار داد:« اگر درآمدهای نفتی ایران در دهه آینده به بیش از ۵ میلیون بشکه در روز نرسد، کشور به وضعیتی مشابه پاکستان، اما با شرایط کمی بهتر، مواجه خواهد شد. این در حالی است که همسایگان ایران مانند عراق در حال پیشرفت و ترکیه به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شده‌است.»
وی تأکید کرد:« ایران باید برای مقابله با این چالش‌ها، راه‌حل‌های اقتصادی و سیاسی مناسبی را در پیش گیرد و از وابستگی به درآمدهای نفتی بکاهد.»
تشریح اولویت دولت جدید آمریکا
محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی، ظهور ترامپ را یکی از مهم‌ترین تحولات اخیر در عرصه جهانی دانست و به تشریح اولویت‌های کلیدی دولت او پرداخت و گفت: «در حوزه انرژی، دولت ترامپ به دنبال افزایش سرمایه‌گذاری در منابع طبیعی روسیه و حل سریع بحران اوکراین است.»
سریع القلم خاطرنشان کرد:« ترامپ به پوتین پیشنهاد داده است که آمریکا حاضر است مسأله اوکراین را حل کند و سپس در معادن و انرژی روسیه سرمایه‌گذاری کند. این موضوع تنش‌هایی بین آمریکا و اروپا ایجاد کرده است.»
این استاد دانشگاه، به گزاره‌های پنج‌گانه منافع آمریکا در تمامی تصمیم‌گیری‌ها، تولید ثروت به‌عنوان هدف اصلی هر اقدام، تنظیم دستور کار جهانی در حوزه‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک، نقش کلیدی سیلیکون ولی و فناوری‌های پیشرفته در سیاست جهانی و استفاده از قدرت سخت برای پیشبرد اهداف اقتصادی و ژئوپلیتیک به عنوان اولویت‌های کلیدی دولت ترامپ اشاره کرد.
این استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی تهران با اشاره به اینکه قرار است در حوزه فناوری، سیلیکون‌ولی و شرکت‌های های‌تک آمریکا نقش کلیدی در تعیین دستور کار جهانی داشته باشند، گفت:«در چهار سال آینده، سیلیکون ولی نه تنها در حوزه فناوری، بلکه در سیاست جهانی نیز نقش بسیار مهمی ایفا خواهد کرد. شرکت‌های های‌تک آمریکا ۵۰ درصد سود جهانی را در اختیار دارند و این موضوع نشان‌دهنده قدرت بی‌بدیل آمریکا در عرصه فناوری است.»
وی همچنین به تلاش دولت ترامپ برای کاهش نرخ رشد اقتصادی چین اشاره کرد و گفت: « ترامپ قصد دارد نرخ رشد اقتصادی چین را به زیر ۴ درصد برساند و این هدف را از طریق کاهش سهم چین در بازار آمریکا و انتقال شرکت‌های آمریکایی به کشورهایی مانند ویتنام و مالزی دنبال می‌کند.»
وی افزود:« در حال حاضر، تقاضا برای دلار در جهان به‌شدت افزایش یافته و آمریکا توانسته سهم چین را در بازار خود از ۲۱ به ۱۵ درصد کاهش دهد.»
بنابراظهارات سریع‌القلم، در خاورمیانه، دولت ترامپ به دنبال تقویت روابط با کشورهای عربی و افزایش فشار بر ایران است. به گفته وی، ترامپ تلاش می‌کند تا کشورهای عربی را به قرارداد آبراهام متصل کند.
چالش‌ها و راهکارهای پیش‌رو
سریع‌القلم با تأکید بر لزوم تغییر در ماهیت تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در ایران، گفت:« پیشرفت و توسعه ایران بدون ارتباطات نرمال امکان‌پذیر نیست.»
وی تأکید کرد که ایران باید با رویکردی جدید به مذاکرات بنگرد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی تهران افزود: « ایران باید از هند به عنوان یک شریک استراتژیک استفاده کند. هندی‌ها نه تنها به ایران به عنوان یک تمدن علاقه‌مند هستند، بلکه می‌توانند منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک ایران را در سطح جهانی مطرح کنند. اگر ایران بتواند مذاکرات هسته‌ای را پیش ببرد و سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت انرژی را جذب کند، این می‌تواند کارت برنده ایران در عرصه بین‌المللی باشد.»
توصیه مسعود نیلی درباره روابط خارجی
مسعود نیلی اقتصاددان بازنشسته دانشگاه شریف نیز در همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال 1404 با بیان اینکه «در خردادماه امسال نوشته بودم در کشور ما بعضی دولت آتش‌نشان هستند و برخی دیگر دولت آتشفشان» افزود: «قاعدتاً دولت آتشفشان مطلوب نظام حکمرانی ایران نبوده و نیست. اما نگران هم بودم که دولت جدید به دولت آتش‌نشان تبدیل شود. یعنی آتش‌نشانی که هر روز صبح زود سر کار می‌آید و منتظر است بفهمد کجا آتش گرفته و برود آنجا را خاموش کند.»
نیلی با طرح این مسأله که «اولویت دولت تاکنون روی مسائل اجتماعی بوده» افزود: «پیش از این هم گفته‌ام که مهم‌ترین مسأله ما ناترازی‌ها است و بجز این، فوری‌ترین مسأله ما در حوزه روابط خارجی قرار دارد.»
این استاد بازنشسته دانشگاه شریف تأکید کرد: «نیازمند این هستیم که ابتکارات جدیدی را در حوزه روابط خارجی ارائه دهیم.»
نیلی خاطرنشان کرد: «شاید لازم باشد درخواستی را مطرح کنیم که چون آینده کشور به طور جدی الان در گرو چند تصمیم مهم است. پیش فرض‌های قبلی در حوزه روابط خارجی تغییر کرده و باید به این موضوع توجه داشت.»