روزنامه ایران: ایرانی‌ها با هر گرایش و مرام و تفکر سیاسی و عقیدتی همگی در یک نقطه اشتراک دارند و آن اینکه نسبت به دارایی‌های ملی خود حساس هستند. این دارایی‌ها صرفاً ابنیه و مستحدثات و تأسیسات نیستند. بلکه هرآنچه روی زمین، زیرِ زمین یا در هوا در جغرافیای این کشور موجود است، در زمره دارایی‌های ملی محسوب می‌شود.
یکی از این دارایی‌ها فرآورده‌های نفتی است. هزینه‌های بسیار زیادی باید صورت گیرد تا یک لیتر بنزین یا گازوئیل تولید شده و به دست مردم برسد. طرفه آنکه تقریباً تمامی ساختار صنعت نفت کشور (که نفت خام را از اعماق زمین برداشت کرده و آن را به فرآورده تبدیل و به عموم عرضه می‌کند) نیز مسامحتاً ملی است. بنابراین هر لیتر فرآورده به طور اولی یک دارایی ملی و متعلق به تمامی ایرانیان است.
دلیل قاچاق نیز کاملاً مشخص است. تا اوضاع قیمتی داخل و خارج به همین شکل کنونی باشد، پدیده قاچاق نیز استمرار خواهد داشت؛ کما اینکه متأسفانه در تمامی این ادوار نیز قدرتمندتر، سازمان‌یافته‌تر و مجهزتر شده است. اخیراً رئیس‌جمهوری همچون بقیه مسئولان سابق و لاحق نسبت به این وضعیت گلایه کرد. او گفت کارگروهی تشکیل می‌دهد تا موضوع را بررسی کند. نماینده رئیس‌جمهوری در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفته گزارش مبسوطی تهیه و ارائه شده است. ما اطلاعی از متن آن گزارش نداریم ولی این مقام اضافه کرده براساس تدابیر ریاست جمهوری به جای برخورد با معلول، برخورد هوشمندانه و سیستمی داشته باشیم.
این گزاره می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد. به نظر می‌رسد ما با دو نوع کارکرد حاکمیتی در برخورد و مقابله با پدیده قاچاق سروکار خواهیم داشت. این دو نوع کارکرد چیستند و چگونه عمل می‌کنند؟ شاید بتوان این کارکردها را ذیل دو رویه «سخت و نرم» یا -به تأسی از فوکو- تحت عناوینی چون «میکروفیزیک و ماکروفیزیک قدرت» یا «قدرت / دانش» فهمید.
قاچاقچیان فرآورده در طول این سال‌ها صاحب نفوذ و ثروت و اقتدار و خشونت زیادی شده‌اند. وزارت نفت همواره در معرض این اتهام قرار داشت که چرا با قاچاق فرآورده مبارزه نمی‌کند. وزارت نفت نیروی مسلح و تشکیلات اطلاعاتی ندارد. مادامی که سایر دستگاه‌ها خود را کنار کشیده و از یک دستگاه خاص (اینجا یعنی وزارت نفت) انتظار برخورد با پدیده‌‌ای به این وسعت و شدت و خشونت را داشته باشند، پیشاپیش قاچاقچیان دست بالا را خواهند داشت. به همین خاطر اولین اقدام (کارکرد) برای نشان‌دادن عزم مبارزه با قاچاق، می‌بایستی ناظر بر زور عریان می‌بود.
مراجعه به اخبار نشان می‌دهد که استان هرمزگان به عنوان نقطه پایلوت انتخاب و آنگاه قوای قهری کشور در آن منطقه (اعم از دادگستری و نیروی انتظامی و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی) طی یک کار حساب‌شده به سراغ آنها رفتند.
ابتدا چندین خط لوله فرعی در آن منطقه کشف شد. احداث یک خط لوله فرعی روی لوله‌‌های بزرگی که فرآورده‌های نفتی را منتقل می‌کند، کاری نیست که از پس هر دزد و قاچاقچی خرده‌پا برآید بلکه نیازمند دانش فنی و تخصصی در چندین حوزه از مهندسی است. شبکه‌های قاچاق با توسل به پول و قدرت خود امکان استخدام این متخصصان را دارند.
متعاقب این قدرت‌نمایی و چندین فقره کشف محموله و خط لوله غیرمجاز بود که در روزهای اخیر خبر دستگیری سرشبکه قاچاق سوخت در هرمزگان منتشر شد. این کارکرد اما باید ملازم یک اقدام دیگر هم باشد که اتفاقاً خبر آن همزمان با خبر دستگیری این سرشبکه منتشر شد.اینجا کارکرد دوم ناظر بر توسعه ساختارهای دانش‌محور است.
قدرت از دید فوکو «در» و «به واسطه» ساخت و کاربست دانش، در عرصه‌های خاص و موضعی توزیع می‌شود. قدرت همزمان به‌وسیله دانش برقرار، حفظ و مسلم فرض می‌شود. اگر جهت مقابله با قاچاق سوخت در جای مشخصی باید از قدرت سخت‌افزاری و زور و اسلحه استفاده شود، اما در جای دیگر به همان منظور می‌توان فرآیندی را دریافت که دانش به‌واسطه آن به‌عنوان شکلی از قدرت درمی‌آید و درواقع آثار آن قدرت را منتشر می‌سازد.
این اقدام خاص در عرصه دانش در قالب طرح پایش لحظه‌ای و مدیریت هوشمند زنجیره تأمین فرآورده‌های نفتی ایران صورت خواهد گرفت که طی آن کل پایش زنجیره تولید، انتقال، توزیع، انبارش و نهایتاً مصرف به سیستم‌های آنلاین و لحظه‌ای مجهز می‌شود. در ساختار جدید، روندهای اجرای طرح از زنجیره تولید تا توزیع تحت پایش دقیق قرار می‌گیرد.
از این جمله می‌توان به نصب سیستم‌های میترینگ (اندازه‌گیری دقیق) در بخش‌هایی همچون خوراک پالایشگاه‌های نفت، فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌ها و تجهیزات بسیار دقیق در بخش‌های مبادلاتی (مثلاً در انبارهای نفت، مصرف‌کنندگان عمده و سیستم خط لوله در گستره کشور) و نهایتاً مبادی صادراتی و وارداتی اشاره کرد.
این سیستم‌ها البته تاکنون وجود داشته ولی تفاوت اصلی طرح جدید این است که تمامی فرآیندهایی که به‌صورت «سخت‌افزارپایه» انجام می‌شده، اکنون به شکل «داده‌محور» درآمده و تمامی داده‌ها را می‌توان به‌صورت یکپارچه، برخط و امن در یک مرکز مانیتورینگ به‌طور متمرکز رصد نمود. معاون وزیر نفت گفته با ساختار جدید، هر قطره فرآورده تولیدی پایش می‌شود تا بتوانیم با به حداقل رساندن مداخله انسانی بر مبنای داده‌های لحظه‌ای از اتلافات مختلف مانند اتلاف زمان، قاچاق و انرژی جلوگیری کنیم.
مردم ما آسیب‌ها و خسارات بسیار سنگینی را به دلیل قاچاق فرآورده متحمل شده‌اند. حتی یک روز تأخیر یا اهمال در مبارزه با قاچاق فرآورده تماماً ضرر و خسران است. به همین خاطر اکنون که شرایطی برای شناسایی و به‌حداقل رساندن اتلاف‌های زنجیره تولید، انتقال و توزیع فرآورده ایجاد شده است، باید کاملاً با همراهی با وزارت نفت و حاکمیت، تسریع در این اقدام را مطالبه کنیم.