با رکود سنگین بازار خودرو و فاصله شدید سوددهی از دیگر بازارهای سرمایه‌ای، بازار خودرو برای واسطه‌گران تاحد زیادی از سکه افتاده است و با افت انگیزه دلالان و خروج نسبی آن‌ها از این بازار، تعداد متقاضیان طرح‌های فروش به شدت کاهش یافته است؛ اتفاقی که شانس خرید خودرو از کارخانه را برای مصرف‌کنندگان واقعی بیشتر کرده اما سوال اصلی اینجاست که چرا بازار خودرو با وجود بیشترین رشد نرخ دلار در سه ماه گذشته، از سایر بازارها عقب مانده است؟
بازاری که زمانی یکی از پرتلاطم ترین بازارهای ایران بود اکنون در رکودی عمیق فرورفته است، رکودی که به گفته کارشناسان، حاصل ترکیبی از عوامل مختلف اقتصادی است که به شدت قدرت خرید مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار داده و منجر به کاهش تقاضا در این بازار شده است.
تاثیر کنترل دستوری قیمت ها در آینده بازار خودرو
البته این تنها دلیل افت تقاضا در بازار خودرو نیست و به نظر می‌رسد افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو که به کاهش فاصله قیمت بین کارخانه و بازار منجر شده، باعث افت انگیزه دلالان برای کاهش فعالیت در بازار خودرو و خروج دلالان از ثبت نام های خودرویی شده است.
یکی دیگر از عواملی که به عقیده کارشناسان باعث تشدید رکود و افت تقاضا در بازار خودرو شده، کنترل دستوری قیمت‌ها است. از نگاه آن ها کنترل دستوری قیمت‌ها در بازار خودرو و عدم تطبیق قیمت‌ها با واقعیت‌های اقتصادی، بازار را در شرایط پیچیده‌تری قرار داده است. این مسأله باعث شده است که برخی از خریداران به دلیل عدم اطمینان از آینده قیمت‌ها، تمایلی به خرید نداشته باشند و بازار در حالت بلاتکلیفی قرار گیرد.
عقب ماندگی دستمزدها از تورم واقعی
اما این رکود در حالی است که طبق آخرین آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای‌اسلامی به نقل از پایگاه رفاه ایرانیان منتشر کرده است نصف خانوارهای ایرانی هیچ خودرویی ندارند. طبق داده‌های هزینه درآمد خانوار که هر ساله توسط مرکز آمار ایران نیز منتشر می‌شود، ۵۳.۷۲ درصد از خانوارهای شهری از خودروی شخصی استفاده می کنند و حدود ۴۶.۲۸ درصد از خانوارهای کشور فاقد خودروی شخصی هستند. بسیاری از کارشناسان علت آن را کاهش توان مالی مردم برای خرید خودرو می دانند که به دلیل عقب ماندگی دستمزدها از تورم واقعی در کشوررخ داده است.
در کنار این وضعیت، مدت هاست سیاستگذاران وعده تولید و واردات خودروی اقتصادی می‌دهند؛ خودرویی که در تعریف کلی یعنی قیمت آن متناسب با درآمد سالانه خانوارهای متوسط باشد و هزینه‌های نگهداری و سوخت آن نیز برای مصرف‌کننده مقرون‌به‌صرفه باشد اما متاسفانه این وعده هم نه تنها در این سالها عملی نشده بلکه به نظر می رسد با رشد نرخ ارز و کاهش بیشتر ارزش پول ملی به رویایی محال تبدیل شده است.
خروج خودرو از بازار کالای سرمایه‌ای
در سال‌های گذشته خودرو شکل سرمایه‌ای به خود گرفته بود و مردم برای حفظ ارزش پول خود اقدام به خرید خودرو می‌کردند اما در ماه های اخیر و پس از اصلاح ۳۰ درصدی قیمت خودرو و همزمان افزایش شدید قیمت دلار دیگر این جریان تاثیر آشکاری برقیمت خودرو نداشت و با وجود اینکه امروز دلار به مرز ۸۴۰۰۰ تومان رسیده است نه تنها قیمت بسیاری از خودروها بالا نرفته بلکه رکود شدید باعث شد تا در کنار افت تقاضا، قیمت بسیاری از مدل‌ها کاهش یابد.
نمونه عینی‌تر افت تقاضا و خروج نسبی دلالان از بازار خودرو را می‌توان به خوبی در آمار جدیدترین طرح‌های فروش خودروسازان مشاهده کرد. طبق آمار منتشرشده، در جدیدترین طرح فروش ایران‌خودرو بیش از ۹۱۱ هزار نفر ثبت نام کرده‌اند که این رقم نسبت به دوره‌های قبلی ثبت نام خودرو با کاهش شدید همراه بوده است.
تاثیر واردات و رشد مونتاژ در کاهش هیجانات بازار خودرو
در کنار اتفاقات اخیر بازار خودرو و رکود تقاضا و عقب نشینی قیمت ها در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه‌ای، آمار منتشرشده در سایت کدال نشان می دهد که تولید خودروسازان نیز در ۱۰ ماهه امسال افت کرده است و سه خودروساز بزرگ کشور، یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارسخودرو، نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶.۳ درصد تولید کمتری در سواریها داشتهاند.
اما چرا با وجود افت تولید خودروسازان و فاصله گرفتن قیمت خودرو از نرخ دلار، همچنان بازار خودرو با رکود تقاضا مواجه است؟ در این خصوص علاوه بر دلایلی که عنوان شد، برخی کارشناسان انجام واردات خودرو و رشد تولید خودروهای مونتاژِی را بخشی از علت وضع کنونی می‌دانند و معتقدند این که بیش از یک سال است واردات خودرو به صورت منظم در حال انجام است مقدار عظیمی از نقدینگی مردم را از آن‌ها گرفته است و از بازار خارج کرده است و این اتفاق موجب شده که بازار خودرو دچار هیجانات قیمتی و تقاضای کاذب نشود و جو پایین آمدن قیمت خودرو و در مقابل رشد بسیار زیاد نرخ طلا و رمز ارزهایی مانند بیت‌کوین، مقدار بسیار زیادی از سرمایه‌ی مردم از بازار خودرو خارج و به این بازارها انتقال داده و طبیعتا رونق را از خودرو گرفته است.
در هر حال بازار خودرو ایران اکنون در یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود قرار دارد. عواملی همچون کاهش قدرت خرید مردم، تأثیرات گسترده رکود اقتصادی، ورود خودروهای وارداتی و اخبار سیاسی، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این رکود تعمیق یابد. در این شرایط، کنترل دستوری قیمت‌ها و کاهش تمایل مصرف‌کنندگان به خرید، بازار خودرو را به وضعیت فعلی رسانده است؛ شرایطی که چشم‌انداز روشنی برای بهبود بازار در کوتاه‌مدت پیش رو قرار نمی دهد و انتظار می‌رود این رکود در صورت ثبات سیاست های قیمتی تا ماه‌های آینده ادامه‌دار باشد./ پرشین خودرو