با سكوت ادامه‌دار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده درخصوص اتخاذ رويكرد احتمالي دولت دوم خود در قبال ايران، گمانهزنيها در راستاي تمايل او به يك راه‌حل ديپلماتيك براي كاهش تنش‌ها با تهران اوج گرفته است، به گونه‌اي كه ترامپ در خلال برنامه‌اي در شبكه فاكس نيوز مدعي شد كه تنها چيزي كه دولت دومش بر آن تاكيد دارد اين ادعا است كه «ايران نمي‌تواند از آستانه گريز هسته‌اي عبور كند.»
به گونه‌اي كه او هيچ اشاره‌اي به سياست‌هاي منطقه‌اي ايران يا حتي ادعاي درگيري تهران با تل‌آويو نكرد و همچنين نشان داد احتمالا در ميانه سياست‌هاي احتمالي او درقبال تهران ظاهرا تمايلي در راستاي توسل به گزينه نظامي ادعايي عليه ايران وجود ندارد. به اين بهانه نشريه ريسپانسيبل استيت كرفت با استناد به آخرين اظهارنظرهاي دونالد ترامپ يادداشتي تحليلي در راستاي ارزيابي سياست احتمالي او در قبال تهران منتشر كرده است. اين نشريه در گزارش خود مدعي است با توجه به اينكه مقامات رسمي ايران خود بارها تاكيد كرده‌اند كه به دنبال تجديدنظر در دكترين هسته‌اي خود نيستند، به نظر ميرسد شكل گرفتن توافق ميان واشنگتن و تهران گزينه محتمل‌تري باشد. اين درحالي است كه ازسوي ايران، مسعود پزشكيان رييس‌جمهور منتخب بعد از انتخابش، به طور مداوم آمادگي خود را براي اتخاذ رويكرد ديپلماسي در قبال واشنگتن اعلام كرده است.
همزمان با انتشار اين گمانهزنيها، نيويورك تايمز با انتشار يادداشتي آورده كه اما با وجود اراده حداقل به ظاهر سياسي ميان دو طرف، همچنان مسير دستيابي به توافق به هيچ‌وجه ساده نخواهد بود، چراكه زمينه مذاكرات احتمالي آينده به طور قابل‌توجهي با سال 2015 كه توافق هسته‌اي معروف به برجام بين ايران و قدرت‌هاي جهاني به امضا رسيد، كاملا متفاوت است. پس از خروج ترامپ از اين توافق در سال 2018 بايدن نتوانست آن را مجددا احيا كند و از همان زمان نيز ايران به طور مداوم برنامه هسته‌اي خود را پيش برده است. اين پيشرفت شامل غنيسازي اورانيوم تا 60درصد است كه اين سطح امكان غنيسازي سريع تا 90درصد را فراهم مي‌كند.
اين درحالي است كه از سويي ديگر به ادعاي ناظران، دسترسي محدود بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تاسيسات هسته‌اي ايران، مسائل موجود ميان تهران و غرب را پيچيده‌تر نيز كرده است. هرچند كه به نظر ميرسد خط رسمي تهران همچنان اين است كه تغييري در دكترين هسته‌اي خود ايجاد نكند. با اين حال عده‌اي از تحليلگران مدعي‌اند تحولات يك سال اخير در منطقه و درگيري‌هاي طولاني‌مدت ميان تل‌آويو با حزب‌الله و حماس و همچنين سقوط دولت بشار اسد در سوريه به عنوان متحد استراتژيك ايران، احتمالا انگيزه‌هايي قوي براي ايران ايجاد كرده است تا در قابش بازدارندگي خارجي خود را در قالب تغيير دكترين هسته‌اي احيا كند.
همزمان با انتشار اين گمانهزنيها به ادعاي گروهي از تحليلگران اما نگاهي متفاوت از دولت كنوني ايران نسبت به مذاكره با واشنگتن وجود دارد كه بر اين باور است از آنجا كه ايالات‌متحده اولين طرفي بود كه از برجام خارج شد، اولين قدم را نيز براي بازگرداندن اعتماد تهران بايد واشنگتن بردارد.
همچنين اين گروه ادعا مي‌كنند تسهيل برنامه هسته‌اي ايران
در ازاي رفع تحريم‌ها توسط امريكا، اهرم مهم هسته‌اي تهران براي تحت فشار قرار دادن طرف مقابل را به حاشيه مي‌برد. اين درحالي است كه به گزارش نيويورك تايمز و به نقل از كارشناسان، يك ارزيابي مهم در ميان تصميم‌سازان ايراني وجود دارد و آن اين است كه ترامپ به دنبال يك توافق سريع براي تقويت اعتبار خود به عنوان فردي صلح‌‌ساز است، به ويژه در شرايط كنوني كه پايان سريع جنگ در اوكراين به شدت غيرمحتمل به نظر ميرسد، ايران نيز مي‌تواند گزينه آسان‌تري باشد. در ادامه گزارش ريسپانسيبل استيت كرفت آمده است كه اما به نظر ميرسد مشخصا در رابطه با ايران احتمالا صحبت از يك توافق محدود با همان چارچوبي باشد كه ميان دولت اول ترامپ و كره‌شمالي امضا شد. اين درحالي است كه نگراني‌هاي مشروعي، حتي در ميان كساني كه چنين مسيري را مدنظر دارند، درباره ضمانت اجرايي حتي چنين توافقي وجود دارد.
با اين حال اما گروهي همچنان مدعي‌اند حتي يك توافق محدود كه درنهايت به يك اقدام نمادين مانند دست دادن بين ترامپ و پزشكيان ختم شود، مي‌تواند به شدت تنش‌ها را كاهش دهد. از طرفي اين توافق ظاهري همچنين مي‌تواند مانع اقدام‌هاي مخرب لابي‌‌هاي حامي نتانياهو شود و در ادامه زمان و فضاي سياسي لازم براي مذاكره روي يك توافق پايدارتر نيز كه به حل برنامه هسته‌اي ايران و همزمان رفع تحريم‌ها كمك كند، فراهم خواهد كرد. واشنگتن‌پست اما همزمان با اين گمانهزنيها يادداشتي تحليلي منتشر كرده و مدعي است درحالي كه به نظر ميرسد ديپلماسي تهران با واشنگتن همچنان در مرحله اكتشافي قرار دارد، اما از سويي ديگر تهران و اتحاديه اروپا و مشخصا سه كشور بريتانيا، فرانسه و آلمان سطح بالايي از تنش‌ها را تجربه مي‌كنند، چراكه به ادعاي ناظران هيچ اميدي وجود ندارد كه تروييكاي اروپايي بتواند بدون ايالات‌متحده توافق هسته‌اي خود با ايران را احيا كنند.
در اين راستا ازسرگيري دور جديدي از رايزني‌هاي ژنو با هدف جلوگيري از بازگشت مجدد تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران قبل از اكتبر 2025، بخشي از تلاش‌هاي طرفين است. گروهي ديگر اما بر اين باورند كه اين مذاكرات همچنين مي‌تواند تحت عنوان سيگنالي به واشنگتن قلمداد شود مبني بر اينكه تهران اين‌بار براي دستيابي به توافق جدي است. در شرايط كنوني اما ايالات‌متحده انگيزه روشني براي پيوستن به مذاكرات معنادار در يك فرمت چندجانبه دارد، زيرا در غير اين صورت، اگر تنها به مسير دوجانبه با ايران بپردازد، اين خطر نيز وجود دارد كه تروييكاي اروپايي از ترس كنار گذاشته شدن از توافق احتمالي بين واشنگتن و تهران، كارشكني‌هايي داشته باشند؛ به ويژه با توجه به اينكه روابط بين ايالات‌متحده و اتحاديه اروپا نيز در دولت دوم ترامپ همچنان در هاله‌اي از ابهام است. با اين همه به نظر ميرسد يك توافق دوجانبه محدود كه بتواند تنش‌ها ميان ايالات‌متحده و ايران را كاهش دهد و سپس در مراحل بعدي مذاكرات عميق‌تري ميان اعضاي اصلي برجام را رقم بزند، مي‌تواند واقع‌‌بينانه‌ترين راه پيش روي هر يك از طرف‌ها باشد./ اعتماد