«در دنياي به هم پيوسته امروز، درد و رنج يك نفر، درد و رنج همه است.» اين عبارات بخشي از پيامي است كه محمد رضا عارف، معاون اول رييس‌جمهوري ايران در اينستاگرام خطاب به ملت امريكا پس از آتش‌سوزي گسترده اخير منتشر كرده است. عارف وارد آمدن درد و رنج به ملت‌ها چه متوجه مردم غزه در فلسطين باشد و چه متوجه مردم لس‌آنجلس در امريكا را دردناك دانسته است. پيامي كه با اعلام آمادگي هلال‌احمر ايران براي كمك به حادثه‌ديدگان آتش‌سوزي تكميل شد و بازخوردهاي وسيعي در سطح داخلي و بين‌المللي پيدا كرد.
واكنش‌هايي كه بسياري از ايرانيان را به ياد واكنش دولت و ملت ايران پس از حوادث 11سپتامبر 2001 انداخت. در آن برهه هم كه اتفاقا عارف در شمايل معاون اول دولت اصلاحات فعاليت مي‌كرد، ايران از نخستين كشورهايي بود كه پيام همدردي با مردم امريكا ارسال كرد. عده‌اي از مردم ايران نيز با حضور در محل سفارت سوييس در تهران (به عنوان حافظ منافع امريكا در ايران) با روشن كردن شمع با مردم امريكا ابراز همدردي كردند. وزارت امور خارجه امريكا اما بارها از اين اقدام ايرانيان قدرداني كرد و حتي يك دهه پس از اين رفتار نيز بيانيه‌اي نوشت: «هرگز مهرباني مردم ايران را در آن روزهاي دشوار فراموش نخواهيم كرد و از شما سپاسگزاريم.»
بسياري از تحليلگران معتقدند رفتار هوشمندانه دولت و ملت ايران در ساعات نخست پس از حوادث 11سپتامبر بود كه سد دفاعي مستحكمي را در مقابل هر گونه ماجراجويي جورج بوش پسر ايجاد كرد. امروز هم كه ايران ذيل فشارهاي تحريمي شديدي از سوي دولت امريكا قرار دارد، بسياري از كارشناسان روابط بين‌المللي معتقدند استفاده از ديپلماسي عمومي مي‌تواند، افكار عمومي مردم امريكا را با ايران همراه سازد.
عارف اما هوشمندانه از فضاي مجازي براي ارسال اين پيام استفاده كرد تا جنبه‌هاي رسمي آن را زدوده، بدون اينكه از تاثيرگذاري آن بكاهد. محمدرضا عارف در صفحه اينستاگرام خود نوشت: « اتخاذ تدابير عاجل در سطح جهاني براي چاره‌انديشي و مقابله با بحران‌ها ضروري است، چه نسل‌كشي و جنايات رژيم اشغالگر در غزه باشد و چه بحران ناشي از تغييرات‌آب و هوايي همانند آنچه امروز در آتش‌سوزي‌هاي مخرب در كاليفرنيا مي‌بينيم. در دنياي به هم پيوسته امروز، درد و رنج يك نفر، درد و رنج همه است؛ ما با همه كساني كه از حادثه آتش‌سوزي در كاليفرنيا متاثر شده‌اند ابراز همدردي كرده و براي بهبود سريع اوضاع دعا مي‌كنيم.» ساعاتي پس از پيام عارف بود كه هلال احمر ايران هم براي كمك به حادثه‌ديدگان در آتش‌سوزي لس‌آنجلس اعلام آمادگي كرد.
در بخش‌هايي از پيام همدردي پيرحسين كوليوند با كليف هولتز، رييس صليب سرخ امريكا آمده است: «از طرف جمعيت هلال‌احمر جمهوري اسلامي ايران، به شما اطمينان مي‌دهيم كه در اين لحظات سخت تنها نيستيد. آتش‌سوزي‌هاي اخير نشان داده‌اند كه مهار اين بحران فراتر از توانايي‌هاي محلي بوده و به ياري جهاني جهت اطفای حريق نياز دارد و گسترش سريع شعله‌ها در دل طبيعت به دليل طولاني شدن عمليات اطفاي حريق نه تنها تهديدي براي زندگي انسان‌ها، بلكه براي آينده زمين و محيط‌‌زيست است.» كوليوند در ادامه يادآور مي‌شود: « ما آماده‌ايم تا در كنار ديگر نيروهاي امدادي، براي بازگرداندن آرامش به مردمي‌كه در محاصره آتش و اندوه قرار گرفته‌اند، تلاش كنيم. در پايان اين جانب ضمن ابراز همدردي با جنابعالي و مردم متاثر از اين بحران، منتظر پاسخ شما براي هماهنگي‌هاي لازم هستيم.» همزمان با ارسال اين پيام‌ها از تهران به امريكا «اعتماد» در گفت‌وگو با محمدعلي ابطحي عضو مجمع روحانيون مبارز و محمدصادق جوادي‌حصار، عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي دو تن از فعالان سياسي تلاش كرده تبعات استفاده از ديپلماسي عمومي براي تحقق منافع ملي و كاستن از ديوار بلند بي‌اعتمادي ميان دولت‌هاي ايران و امريكا را بررسي كند.
محمدعلي ابطحي: اعلام آمادگي هلال‌احمر براي كمك به امريكا اقدام پسنديده‌اي است
محمدعلي ابطحي، عضو مجمع روحانيون مبارز در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره پيام عارف معاون اول رييس‌جمهور خطاب به مردم امريكا و اعلام آمادگي هلال‌احمر ايران براي كمك به مهار آتش‌سوزي و كمك به مردم امريكا مي‌گويد: «معتقدم مسائل انساني را الزاما نبايد در چارچوب مسائل ديپلماتيك بررسي و درباره آنها حكم صادر كرد. حادثه آتش‌سوزي در امريكا، حادثه تلخي بوده كه براي بخشي از مردم اين كشور رخ داده است. اساسا حوادث انساني و طبيعي مانند زلزله، سيل، آتش‌سوزي و... در نگاه نخست نبايد به عنوان ابزارهاي بهبود روابط كشورها به كار گرفته شوند. بلكه اصل انساني اين رخدادها بايد مورد توجه قرار بگيرد. ما ايراني‌ها به عنوان بخشي از پيكره جهان انساني از يك چنين رخدادي ناراحت بوده و رنج مي‌بريم؛ همچنان‌كه از هر حادثه‌اي اين‌گونه در هر نقطه ديگري از جهان ناراحت شده و رنج مي‌بريم.»
ابطحي يادآور مي‌شود: «نگاه ايدئولوژيكي كه متاسفانه در برخي از افراد و جريانات تندروي كشورمان حاكم است كه تصور مي‌كنند چون موضوع تلخ براي امريكاييان رخ داده، نبايد ابراز ناراحتي كرد و حتي برخي افراد و گروه‌ها از اين رخدادها ابراز خوشحالي مي‌كنند، دور از اخلاق و رفتارهاي انساني است. لازم است ايران در حوزه‌هاي اخلاقي و انساني به درستي عمل كند و مطابق اخلاق و وجدان جمعي ايرانيان عمل كند. كاري كه هلال احمر ايران، روز شنبه انجام داد و براي كمك‌رساني به امريكايي‌ها اعلام آمادگي كرد، رفتار پسنديده‌اي بود. همچنان‌كه در ماجراي تلخ زلزله بم هم امريكايي‌ها بسيار فعال براي كمك‌رساني به ايران آمده بودند. »
او خاطرنشان مي‌كند: « هرچند شايد در ظاهر اين نوع رفتارها تاثير مستقيمي نداشته باشد، اما در بهبود شاخص‌هاي ارتباطي ميان ملت‌ها و دولت‌ها بي‌تاثير هم نيست. بالاخره انسان‌ها تحت تاثير عواطف خود هستند و احساسات نقش برجسته‌اي در تصميمات اتخاذ شده دارد. اما معتقدم اين همدردي‌ها چه در حوزه ديپلماسي ايران اثرگذار باشد و چه نباشد، بايد نسبت به آن اقدام كرد. در مجموع تاثير اين نوع رخدادها را با توجه به سوابق قبلي در بهبود روابط سياسي ايران و امريكا موثر نمي‌دانم.»
ابطحي در پاسخ به اين پرسش «اعتماد» كه در زمان دولت اصلاحات از اين ارتباطات ورزشي، فرهنگي، سينمايي و... استفاده مي‌شد تا ديوار بلند بي‌اعتمادي ميان دو كشور كمي كوتاه‌تر شود. تا چه اندازه اين نوع رفتارهاي مبتني بر ديپلماسي عمومي مي‌تواند دريچه‌هاي متفاوتي به روي حوزه سياست خارجي ايران بگشايد، مي‌گويد: « اين نوع اختلاف نظرها همواره وجود داشته است. در دوران اصلاحات در مصاحبه معروف آقاي خاتمي با CNN، اصلي‌ترين بحثي كه مطرح شد اين بود كه هرچند ميان دولت‌هاي ايران و امريكا ديوار بلند بي‌اعتمادي وجود دارد، اما بين مردم ايران و امريكا، هيچ سوءتفاهم خاصي وجود ندارد و اين دو ملت مانند هر ملتي ديگري با هم ارتباط دارند. آقاي خاتمي در آن مصاحبه تاكيد كردند كه بايد رفت و آمد مردم ايران و امريكا را بيشتر كنيم.»
او ادامه مي‌دهد: « اما به هر حال جريان قدرتمندي در ايران بودند كه مايل نبودند اين مراودات ميان دو ملت برقرار شود.جلوي هتل استقلال اين تندروها مقابل نخستين گروه توريست امريكايي كه وارد ايران شده بودند، ايستادند به اتوبوس آنها حمله كردند. حتي امريكايي‌ها را كتك زدند تا مردم امريكا ديگر هوس نكنند به ايران بيايند! اين افراد و گروه‌ها معتقد بودند آمدن مردم امريكا به ايران هم اشكال دارد. به هر حال اين نوع اختلاف نظرها و اين دوگانگي‌ها، جلوي موفقيت كشور در اين حوزه‌ها را گرفته است.»
ابطحي در پاسخ به پرسش ديگري در اين زمينه كه آيا با گذشت حدود 3دهه از دولت اصلاحات آيا تغييري در رويكرد سيستم در اين زمينه مشاهده مي‌كنيد، مي‌گويد: « فكر مي‌كنم اين استراتژي كلي نظام باشد و دولت‌ها در آن تعيين‌كننده نيستند. به‌رغم همه خوش‌بيني‌ها باور ندارم كه چندان تغييري در اين راهبردها شكل گرفته باشد.»
ديپلماسي عمومي فرصتي
براي كاهش ديوار بلند بي‌اعتمادي‌هاست
محمدصادق جوادي‌حصار، فعال سياسي اصلاح‌طلب چهره ديگري است كه به ارسال پيام از ايران به امريكا در پي آتش‌سوزي اخير واكنش نشان داده و مي‌گويد: «قبل از هر صحبتي به دليل درد و رنجي كه نصيب مردم شهر لس‌آنجلس شده است بايد اظهار تاسف كرد. لازم است با خانواده‌هاي آسيب‌ديده و داغديده ابراز همدردي كنيم. شخصا به عنوان يك فرد به دولت و ملت امريكا تسليت عرض مي‌كنم. اما اينكه چگونه مي‌توان از اين نوع فرصت‌ها براي التيام بخشيدن به زخم‌هاي كهنه ميان دو دولت، زمينه‌سازي براي گفت‌وگوهاي تازه و كوتاه كردن ديوار بلند بي‌اعتمادي‌ها، استفاده كرد، به بررسي‌هاي بيشتري نياز دارد. همواره در طول تاريخ از اين ارسال پيام‌ها ثبت شده‌اند. زمينه‌هايي بايد فراهم مي‌شدند تا دو مجموعه، دو خانواده يا دو دولت درباره موضوعي با هم حرف بزنند، اظهار همدردي كرده و پشت يك ميز بنشينند.»
جوادي‌حصار ادامه مي‌دهد: «اين نوع ارسال پيام‌ها و همدردي‌ها كه آقاي معاون اول رييس‌جمهور و پس از آن هلال‌احمر به نمايندگي از دولت و ملت ايران انجام داده‌اند، رفتار بسيار شايسته‌اي است كه فارغ از دستاوردهاي بعدي، روح بلند ملت و دولت ايران را نمايان مي‌كند. پيش از اين هم در ماجراي 11سپتامبر دولت اصلاحات يك چنين پيامي را ارسال كرده بود؛ رفتاري كه با گذشت زمان مشخص شد تا چه اندازه در تلطيف فضاي ارتباطي ميان ايران و امريكا اثرگذار بوده است. مثلا در دولت اصلاحات از ابزارهاي ورزشي، سينمايي، فرهنگي و... استفاده بهينه براي نزديكي ملت‌هاي دو كشور شد. كشتي‌گيران ايران و امريكا با هم كشتي مي‌گرفتند؛ تيم ملي فوتبال دو كشور با هم بازي‌كردند و سينماگران و اهالي فرهنگ دو كشور نيز مراودات نزديكي داشتند.»
اين فعال سياسي يادآور مي‌شود: البته من يك استثنايي بايد قائل شوم؛ امروز بخش زيادي از مردم ايران و امريكا، به رفتار دو‌سويه دولت‌هاي ايران و امريكا اعتراض دارند. مردم اين دو كشور معتقدند هزينه منازعات دو دولت را نبايد دو ملت پرداخت كنند. از يك طرف امريكا با تحريم‌هاي گسترده روند عادي اقتصاد و معيشت ايرانيان را مختل مي‌كند و از سوي ديگر برخي موضوع‌گيري‌هايي كه رسانه‌هاي رسمي ايران اتخاذ مي‌كنند، كمكي به بهبود روابط ميان دو كشور نمي‌كند. امروز همگي بايد تا حد زيادي بين مواضع دولت امريكا و مواضع دو ملت تفاوت قائل شويم. ملت‌هاي ايران و امريكا با هم مخاصمه‌اي ندارند بلكه دولت‌ها هستند كه تنش مي‌آفرينند. بخش زيادي از ايرانيان، در امريكا زندگي مي‌كنند و در عالي‌ترين سطوح، كنشگري دارند. همچنين بخش زيادي از امريكايي‌ها در اقصي‌نقاط جهان با ايراني‌ها مراودات فرهنگي، هنري و حتي سياسي دارند. دولت ايران و امريكا اختلافات ديرينه‌اي دارند، البته دولت امريكا در بسياري از بخش‌ها منافع ملت ايران را تحت‌الشعاع تصميمات خود قرار داده است.»جوادي‌حصار در پايان خاطرنشان مي‌كند: «معتقدم امروز مي‌توان از فرصت پيش آمده استفاده كرد و به ملت امريكا نشان داد كه ايرانيان به‌رغم همه تحريم‌ها، فشارها و خصومت‌هاي دولت امريكا، هيچ مشكلي با مردم امريكا ندارند و آماده هستند. بايد گفت‌وگوهايي را جهت كاهش آلام مردم امريكا كه در اثر آتش‌سوزي اخير و حوادث بعدي پس از آن برنامه‌ريزي كرد و از همه ابزارها براي كمك به مردم امريكا استفاده كرد. »