ناترازی انرژی یکی از چالش‌های عمده‌ای است که ایران با آن روبروست. این پدیده به عدم توازن بین تولید و مصرف انرژی اشاره دارد و می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد و جامعه داشته باشد. ایراد‌های ساختاری در صنعت انرژی و به‌ویژه دخالت گسترده دولت‌ها در این صنعت سبب شده است که هم‌اکنون هم برق خانگی قطع شود، هم مازوت سوزانده شود و هم به دلیل هوای آلوده و کمبود انرژی مدارس و ادارات و حتی بخش‌هایی از خط تولید کارخانه‌ها تعطیل شود. آن‌هم در‌حالی‌که ایران براساس برنامه‌های توسعه‌ای بنا بود هاب انرژی منطقه شود.
زیان روزانه ۸ هزارمیلیاردی
زیان روزانه قطعی برق در بخش «صنعت» به قیمت سال ۱۴۰۲ بیش از ۵۸۴۳ میلیارد تومان بوده که با توجه به بررسی‌ها صورت گرفته می‌توان گفت بیشترین زیان از قطعی برق به این بخش وارد شده است.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد میزان زیان روزانه این بخش با احتساب تورم سال جاری به حدود ۸ هزار میلیارد تومان می رسد. داده‌های منتشر شده از سوی اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد، بخش «عمده فروشی و خرده فروشی» هم در این مدت روزانه ضرر بیش از ۴ هزار میلیارد تومانی از قطعی برق متحمل شده‌اند. اما سومین گروه با بیشترین ضرر روزانه از قطعی برق به گروه «استخراج معادن رسید» و این بخش ۴۱۶۹ میلیارد تومان از قطعی برق آسیب دیده‌اند.
براساس گزارش منتشر شده می‌توان گفت بخش«تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» در این مدت روزانه ۱۹ هزار میلیارد تومان زیان دیده‌اند که نسبت به سایر بخش‌ها کمترین ضرر را داشته‌اند. گروه دوم هم با ضرر ۲۲ هزار میلیارد تومانی به گروه «تولید فرآوردهای توتون و تنباکو» اختصاص دارد و زیان روزانه گروه «تولید سایر تجهیزاتحمل و نقل» هم ۳۸ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
پیش از این رئیس کمیسیون صنعت اتاق ایران با بیان اینکه برای جبران کسری ناترازی برق ۳۵ میلیارد دلار سرمایه می‌خواهیم، گفته بود: طبق برخی برآوردها کل بخش صنعت به دلیل قطعی برق، متحمل زیان ۲۵۰ همتی شده است.
واردات گاز راه حل کوتاه مدت
واردات گاز از روسیه و ترکمنستان می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای تأمین سوخت نیروگاه‌های برق ایران مطرح شود. ایران با چالش‌های جدی در زمینه تأمین سوخت برای نیروگاه‌های خود مواجه است و ناترازی انرژی در کشور به شدت احساس می‌شود. با توجه به ذخایر عظیم گاز طبیعی در روسیه و ترکمنستان، این کشورها می‌توانند منبع مطمئنی برای تأمین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها باشند.
واردات گاز از این دو کشور می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع داخلی و افزایش امنیت انرژی کمک کند. همچنین، این اقدام می‌تواند به بهبود کیفیت هوای کشور و کاهش آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی کمک کند. با این حال، برای تحقق این هدف، نیاز به توسعه زیرساخت‌های انتقال گاز و ایجاد توافقات سیاسی و اقتصادی با این کشورها وجود دارد.
علاوه بر این، ایران باید به مشکلاتی نظیر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی توجه کند که می‌تواند بر فرآیند واردات تأثیر بگذارد. به طور کلی، اگر ایران بتواند با روسیه و ترکمنستان همکاری‌های مؤثری برقرار کند، واردات گاز می‌تواند به عنوان یک راهکار کلیدی برای تأمین سوخت نیروگاه‌های برق کشور عمل کند.
واردات برق ممکن نیست
اما یکی از ایده هایی که در این میان مطرح می شود، واردات برق در شرایط بحرانی است. هاشم اورعی درباره واردات برق و تاثیری که بر عبور از کمبود برق در کشور دارد، اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های برق به عنوان کالایی اقتصادی در اروپا این است که نباید ملی که باید فراملی دیده شود، به جای اینکه شبکه برق ملی احداث کنند، شبکه‌ها را با ظرفیت بالا و هزینه کم به هم متصل می‌کنند، کما اینکه شبکه‌های برق ۲۷ کشور جامعه اروپا با ظرفیت بالا بهم متصل هستند و این یک مزیت است، زیرا می‌توانند برق در زمان پیک هر کشور بین هم تبادل کنند.
وی با بیان اینکه ظرفیت انتقال بین کشوری چه واردات و چه صادرات برق در کشور ما نسبت به ظرفیت داخلی تقریبا صفر است، افزود: یعنی اگر ۶۰ هزار مگاوات ظرفیت تولید داریم، حداقل ۶۰ هزار مگاوات هم ظرفیت انتقال و توزیع داریم، ولی از این میزان تقریبا ۶۰۰ مگاوات یعنی یک درصد به خارج می‌رود، بعبارت دیگر ما اصلا ظرفیتی برای صادرات و واردات برق نداریم و از نظر ظرفیت بین‌المللی بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم.
استاد دانشگاه صنعتی‌شریف تصریح کرد: علاوه بر مباحث یادشده ما مشکلات دیگری هم داریم و آن اینکه در شرایط بین‌المللی امروز که ارتباطی با سیستم بانکی جهان نداریم، اگر قرار باشد مثلا به ارمنستان صادرات و یا واردات برق داشته باشیم به لحاظ سیاسی به این کشور اجازه داده نمی‌شود و نمی‌تواند پول را جابجا کند. همان گونه که اکنون عراق پول ۵ میلیارد دلار صادرات برق و گاز به عراق برنمی‌گرداند بعبارت دیگر به دلیل شرایط ایران در صحنه بین‌الملل امکان واقعی صادرات برق نداریم مگر اینکه تجارت چمدانی داشته باشیم.
وی تاکید کرد: اگر قرار باشد روی صادرات برق حساب کنیم ابتدا باید به میزان قابل توجهی ظرفیت انتقال را با کشور‌های همسایه افزایش دهیم و دیگر اینکه باید به بازار مالی جهان متصل شویم. البته این موضوع را هم در نظر داشته باشیم که صادرات برق به عراق برای درآمدزایی نیست، ما اکنون به جنوب این کشور برق صادر می‌کنیم، اما به بهانه‌های مختلف پول آن را نمی‌دهند، زیرا اصل برنامه این است که جنوب این کشور را تحت نفوذ خود داشته باشیم در واقع انگیزه اصلی صادرات برق به عراق سیاسی است نه اقتصادی، بعبارت دیگر در کشور ما سیاست بر اقتصاد اولویت دارد.
اورعی درباره واردات گفت: برای واردات برق همسایگان شرق کشور منتفی است پاکستان و افغانستان نه تنها برقی برای صادرات ندارند بلکه خود نیز نیاز دارند، آذربایجان تحت نفوذ غرب است و اجازه نمی‌دهند برق به ایران صادر کند، ارمنستان ظرفیت انتقال به ایران را دارد، ولی آنچه مسلم است ظرفیت تولید این کشور نسبت به ایران بسیار کم است یعنی اگر همه کشور را تعطیل و برق تولیدی خود را به ما بدهد بازهم کفاف ما را نمی‌دهد. عراق نیز وضع بدتری دارد، ترکیه هم برنامه خودش را دارد، ضمن اینکه مرز این کشور با ما از نظر صنعتی پیشرفتی نکرده در نتیجه ظرفیت تولید ندارد، علاوه بر این‌ها ارتباطات چندان عمیقی هم با ایران ندارد.
از دید کارشناسان حوزه انرژی احداث نیروگاه‌های جدید و تکمیل واحدهای موجود به منظور افزایش ظرفیت تولید برق. این اقدام نیازمند تسهیلات و حمایت‌های ویژه از سوی دولت و صندوق توسعه ملی است. همچنین بهبود راندمان نیروگاه‌ها (که در حال حاضر ۳۹.۵ درصد است) با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان.