مصرف سوخت مایع نیروگاه‌ها حدود 70 درصد افزایش یافته است و طی چهارماهه اخیر 50 درصد تأمین سوخت مایع نیروگاه‌ها افزایش داشته است، اما سوخت تحویلی همچنان کافی نیست و قطعی‌های برق ادامه دارد.
مطابق آمار رسمی وزارت نیرو، نیروگاههای کشور در سال 1402 حدود 90 میلیارد مترمکعب سوخت معادل مصرف کردند که از این میزان، 74 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی، 10 میلیارد لیتر گازوئیل، و 6 میلیارد لیتر مازوت بوده است، آمار و ارقام قابل‌توجهی که بیانگر وابستگی شدید نیروگاه‌ها به گاز طبیعی برای استمرار تولید برق است.
با توجه به رشد سالانه تولید و مصرف برق در کشور و افزایش 2.2درصدی تولید برق نیروگاه‌ها در سال جاری، انتظار منطقی این بود که مصرف گاز نیروگاه‌ها نیز به همین میزان افزایش پیدا کند، اما به‌خلاف این انتظار، میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها با کاهش 7درصدی (در مجموع 9 ماه نخست سال) مواجه شد که مشکلات فراوانی را برای نیروگاههای کشور ایجاد کرد.
ناصر اسکندری، سرپرست معاونت راهبری تولید شرکت برق حرارتی در این خصوص گفت: "نیروگاههای حرارتی کشور به‌صورت تجمعی بیش از 5 میلیارد مترمکعب گاز کمتری را برای امسال دریافت کرده‌اند، با وجودی که مجموعه پخش و پالایش کشور تلاش کردند بخشی از این کمبود را با تحویل سوخت مایع جبران کنند، ولی مخازن نیروگاهی کامل پر نشده است."
عمده این کسری تحویل گاز به نیروگاه‌ها مربوط به نیمه نخست سال جاری است، در حالی که هرساله در نیمه نخست سال با حداکثر گازرسانی به نیروگاه‌ها، ذخایر سوخت مایع آنها برای فصل سرد سال، پر می‌شد؛ اما در تابستان امسال، علاوه بر تحویل ناکافی سوخت مایع به نیروگاه‌ها، با کسری تأمین گاز، بخشی از ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها در همان فصل گرم سال مصرف شد.
وقتی گاز طبیعی به‌میزان کافی به نیروگاه‌ها تحویل نگردد، به‌ناچار باید از سوخت مایع برای تولید برق استفاده کنند، بنابراین طبیعتاً کاهش تحویل گاز طبیعی به نیروگاه‌ها، مصرف سوخت مایع را به‌‌شدت افزایش داده و طبق آمار وزارت نیرو، مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته حدود 70 درصد افزایش یافته است.
همچنین طبق آمار اعلامی وزیر نفت، در چهارماهه استقرار دولت چهاردهم بیش از 2.2 میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتری نسبت به مدت مشابه پارسال به نیروگاه‌ها تحویل شده است که نشان از رشد حدود 50 درصدی تحویل سوخت مایع نیروگاهی نسبت به مدت مشابه پارسال دارد.
اما افزایش 50 درصدی تحویل سوخت مایع این کمبود را جبران نکرده است. با وجود تلاش‌های شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی کشور برای افزایش تحویل سوخت مایع بیشتر در پاییز، این اقدامات پاسخگوی نیاز فزاینده نیروگاه‌ها که در سایه کاهش 7 درصدی گاز تحویلی ایجاد شد، نبوده است، واقعیتی که سبب شد برداشت از ذخایر سوخت مایع نیروگاه افزایش یابد به‌طوری که ذخایر فعلی سوخت مایع نیروگاه ها تقریباً به نصف میزان ذخایر در زمان مشابه سال قبل رسیده است.
این وضعیت در برخی مناطق به‌ویژه در شمال کشور، شدیدتر است، به‌طوری که مخازن سوخت برخی از نیروگاه‌ها در منطقه شمال کشور خالی است و برخی واحدهای نیروگاهی ( به میزان 8500 مگاوات ظرفیت نیروگاهی) به‌دلیل کمبود سوخت از مدار تولید خارج هستند، اتفاقی که سبب شده است فشار زیادی به شبکه برق کشور وارد و تأمین پایدار برق با چالش‌های جدی مواجه شود.
کنار همه این چالشها وزارت نیرو تلاش کرده است با ورود واحدهای جدید به مدار تولید و استفاده از نیروگاههای راندمان بالا با کمترین سوخت مصرفی بیشترین انرژی تولیدی تحویل شبکه برق کشور شود به طوری که راندمان میانگین نیروگاههای شبکه از ابتدای سال تاکنون از 39.32 درصد در سال گذشته به 39.52 افزایش یابد.
از سوی دیگر، تلاش شده تا کاهش گازرسانی به نیروگاه ها در نیمه اول سال که اثرات آن به علت موکول شدن بخشی از تعمیرات پالایشگاه‌ها و سکوهای گازی به مهر و آبان‌ماه، در دوماهه نخست پاییز هم ادامه داشت، در آذرماه جبران شود.
بررسی آمار شرکت ملی گاز ایران نشان می‌دهد در روزهای اخیر، گازرسانی به نیروگاه‌ها به 110 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است.
سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در این خصوص گفت: "تحویل بیش از 110 میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها در اوج مصرف بی‌سابقه است؛ این درحالی‌است که مقدار مصرف گاز بخش خانگی - تجاری در 26 آذر امسال معادل مصرف 8 اسفند پارسال بوده است."
بر این اساس می توان اینگونه نتیجه گرفت که ریشه اصلی چالش پیش آمده برای نیروگاه های کشور کاهش 7 درصدی تحویل گاز به واحدهای نیروگاهی از ابتدای سال جاری تاکنون است و با توجه به اینکه بیش از 80 درصد مصرف نیروگاههای کشور متکی به گاز طبیعی است، عملاً افزایش 50 درصدی تحویل سوخت مایع هم نتوانسته نیاز نیروگاه‌ها را پوشش دهد.
درحال حاضر نیروگاه‌ها برای تولید 45 تا 50 هزار مگاواتی برق مورد نیاز مصارف زمستانه، نیازمند تأمین 230 میلیون مترمکعب سوخت معادل هستند. با وجود افزایش گازرسانی به نیروگاه‌ها به 110 میلیون مترمکعب در روزهای اخیر، همچنان حدود 120 میلیون لیتر باید سوخت مایع در نیروگاههای کشور به مصرف برسد که افزایش 50درصدی سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها در 4 ماه گذشته، هنوز نتوانسته نیاز کامل تأمین سوخت معادل نیروگاه‌ها را برطرف کند.
بررسی‌های تسنیم نشان می‌دهد، درحال حاضر تأمین سوخت معادل نیروگاهی بین 200 تا 210 میلیون مترمکعب در روز است و همچنان حدود 20 تا 30 میلیون مترمکعب سوخت معادل کمتری برای نیروگاه‌ها به‌منظور تولید برق پایدار وجود دارد.
درچنین شرایطی، همراهی عموم مشترکان برق و گاز به ویژه مشترکان بخش خانگی و صرفه جویی آنها در حوزه انرژی بیش از پیش ضرورت پیدا کرده است، چرا که در صورت کاهش 10 درصدی مصرف گاز و برق در بخش خانگی امکان تحویل سوخت گاز بیشتر به نیروگاه ها و تأمین پایدار برق برای بخش های مختلف فراهم خواهد شد.
پویش ملی "دو درجه کمتر" نیز به همین منظور و برای عبور از شرایط فعلی کسری سوخت و ناترازی گاز طراحی شده و اگر هر ایرانی در محل زندگی و کار خود، دو درجه دمای محیط را کاهش دهد، قطعی‌های برق زودتر به پایان می‌رسد و در صورت سردتر شدن هوا با شروع زمستان نیز، نگرانی از بابت پایداری گازرسانی و برق‌رسانی نخواهیم داشت.
همچنین، محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر از احتمال برطرف شدن قطعی‌های برق خانگی و صنایع، تا دو هفته آینده، در صورت تأمین کامل سوخت معادل نیروگاهی خبر داد و گفت: " این برنامه (قطعی برنامه‌ریزی شده برق) تا پایان سال ادامه نخواهد داشت و با تحویل سوخت کافی و بعد از اینکه شرایط به روال عادی بازگردد که احتمالا طی 10 روز تا 2 هفته آینده این اتفاق خواهد افتاد، اجرای این برنامه متوقف خواهد شد."/ تسنیم