خزر، بزرگترین دریاچه دنیا، با کاهش سطح آب و درنتیجه به خطر افتادن اکوسیستم، اقتصاد و ثبات منطقه ای مواجه شده است. اما علت این پسروی چیست؟
دریای خزر از نظر تامین انرژی و روابط تجاری اهمیت بسیاری دارد. این دریا، در محور شمال-جنوب، بین روسیه و ایران قرار دارد و از کریدور شرق به غرب، چین و آسیای مرکزی را به غرب متصل می کند. متاسفانه کاهش سطح آب این دریا از اواسط دهه 1990 میلادی شروع شده و از سال 2006 به بعد سرعت گرفته است. درحال حاضر، حداقل 2 متر از سطح دریا، به ویژه در حوضه شمالی که کم عمق تر از بخش های دیگر است، کاسته شده است.
اگر این روند همین طور ادامه یابد، پیش بینی می شود تا سال 2100 از سطح این دریا 9 تا 18 متر کاسته شود و اثری از حوضه شمالی آن باقی نماند و در نهایت دریای خزر همچون دریاچه آرال به طور کلی خشک شود. درگذشته سطح دریای خزر در نوسان بود، اما در قرن حاضر مدام شاهد کاهش نگران کننده آن بوده ایم. در حال حاضر خطوط ساحلی برخی مناطق دریای خزر، حداقل 50 کیلومتر جابه جا شده که بر فعالیت های انسانی و اقتصادی از جمله، صنعت نفت تاثیر منفی گذاشته است.
در میان پنج کشور اطراف دریای خزر، قزاقستان بیشترین صدمه را متحمل شده است. تغییرات آب وهوا، کشاورزی، رشد جمعیت و ساخت 1۴ هزار سد روی رودخانه های مهم اطراف دریای خزر از دلایل کاهش سطح دریای خزر است.
* ساخت سد و رودخانه ولگا
بنابر بررسی های محققان، کاهش سرعت جریان آب رودخانه ولگا ناشی از ساخت سدهای متعدد بر روی این رودخانه است. این رود 80 درصد آب دریای خزر را تامین می کند. رودخانه ولگا که از اروپا وارد روسیه می شود، برای تولید انرژی، کشاورزی، تامین آب مسکو و شهرهای اصلی دیگر روسیه مهم است. سدهای ساخته شده روی این رود، سرعت جریان آب و ورود آن به دریای خزر را تا یک دهم چیزی که در سابق بوده کم کرده است.