کشور کوچک گرجستان در قفقاز جنوبی به قطبی چند میلیارد دلاری در بازار بین‌المللی خودروهای دست دوم تبدیل شده است. بیشتر این خودروها از آمریکا وارد می‌شوند و به نظر می‌رسد بسیاری از آنها در نهایت سر از روسیه درمی‌آورند.
در حاشیه‌های خاکی روستاوی، شهری صنعتی در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی تفلیس، پایتخت گرجستان، منطقه‌ای وسیع از پارکینگ‌های رو باز وجود دارد.
این منطقه با مساحتی معادل بیش از ۴۰ زمین فوتبال، محل عرضه هزاران خودرو برای فروش است.
تقریباً هر خودرویی که دلتان بخواهد، اینجا پیدا می‌شود؛ مرسدس، پورشه، جگوار، تویوتا و اخیراً تسلا. از هر نوعی هست.
یکی از بزرگترین پارکینگ‌ها متعلق به شرکت «قفقاز اتو ایمپورت» (CAI) است، که خودروهای دست دوم را از مزایده‌های آمریکا می‌خرد. این خودروها معمولاً در تصادفات به حدی آسیب دیده‌اند که شرکت‌های بیمه آمریکایی آنها را از چرخه خارج کرده‌اند.
قفقاز اتو ایمپورت می‌گوید که «تیم متخصصان» این شرکت در آمریکا خودروها را شخصاً جمع‌آوری می‌کنند و سپس آنها را با کشتی‌های کانتینری به بندری در سواحل دریای سیاه گرجستان در فاصله ۱۰ هزار کیلومتری منتقل می‌کنند. پس از آن مکانیک‌های گرجی این خودروهای آسیب‌دیده را تعمیر می‌کنند.
دیوید گولاشویلی، معاون اجرایی قفقاز اتو ایمپورت می‌گوید: «شرکت ما سهم بزرگی در نوسازی ناوگان خودروهای گرجستان داشته است. وقتی در سال ۲۰۰۴ کارمان را آغاز کردیم، زیرساخت‌های خودرویی گرجستان کاملاً ساخت اتحاد جماهیر شوروی بود، مثل برندهای لادا و واز.»
او می‌گوید شرکتش به «تقاضاهای فراوان برای خودروهای تولید غرب» پاسخ داده و اکنون ۶۰۰ نفر در این شرکت مشغول به کار هستند.
ر اساس آمارهای رسمی، سال گذشته گرجستان ۳.۱ میلیارد دلار خودرو وارد کرد و سپس خودروهایی به ارزش ۲.۱ میلیارد دلار، عمدتاً به جمهوری‌های سابق شوروی در قفقاز و آسیای مرکزی صادر کرد. خودروها در واقع بعد از سنگ معدن مس، دومین صادرات ارزشمند گرجستان هستند.
در سراسر این بازار بزرگ خودرو در روستاوی، مشتریان کنجکاو در جستجوی معامله هستند. هر خودرو یک کارت پشت شیشه جلوی خود دارد که قیمت، حجم موتور و تاریخ تولید را نشان می‌دهد.
علی‌شیر تزیکبایف از قزاقستان به اینجا آمده است. او و چند تن از دوستانش در حال بررسی بخش تویوتا هستند.
آقای تزیکبایف که ویدیوهایی برای ۱۰۰ هزار دنبال‌کننده‌اش در تیک‌تاک منتشر می‌کند، می‌گوید: «ما حدود ۳ سال و نیم است که خودروها را از گرجستان مجدداً صادر می‌کنیم. خودروهایی را به قزاقستان می‌فرستیم و همچنین برای مشتریانی که به گرجستان می‌آیند تورهای خرید خودرو ترتیب می‌دهیم تا خودروی خود را انتخاب کنند.»
گرجستان در گذشته خودروهای دست دوم آمریکایی و اروپایی را به روسیه، همسایه شمالی خود که با آن مرز مشترک دارد، صادر می‌کرد، اما پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، این صادرات به‌طور رسمی متوقف شد.
در سپتامبر ۲۰۲۳، اداره مالیات گرجستان اعلام کرد که مطابق با آخرین تحریم‌های غرب علیه روسیه، در حال محدود کردن صادرات مجدد و ترانزیت خودروهای وارداتی از آمریکا یا اروپا به روسیه و بلاروس است.
و مقامات گرجی از دیرباز منکر این بوده‌اند که این کشور در دور زدن تحریم‌های تجاری روسیه نقش داشته و به این کشور کمک کرده است.
اما، تحقیقی که اخیراً رسانه گرجی «ایفاکتی» انجام داده، حاکی از حفره‌های قانونی زیادی است که ارتشی از دلالان خودرو در هر دو سوی مرز روسیه و گرجستان از آنها بهره‌برداری می‌کنند.
دیوید گولاشویلی می‌گوید که شرکت او دیگر هیچ داد و ستدی با روسیه ندارد. «از اولین روز جنگ ما هرگونه معامله با روسیه و صادرات به این کشور را متوقف کرده‌ایم. شما هیچ خودرویی که قفقاز اتو ایمپورت به روسیه صادر کرده باشد، نخواهید دید.»
اما او اذعان دارد که هیچ سازوکار فعالی برای نظارت بر مقصد نهایی خودروهایی که به دیگر کشورها صادر می‌شوند، وجود ندارد.
و از زمان تهاجم روسیه به اوکراین، صادرات خودروهای دست دوم به کشورهای عضو اتحادیه گمرکی تحت رهبری روسیه، یعنی قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان، به شدت افزایش یافته است.
این یعنی که خودرویی که در هر یک از این کشورها ثبت شده باشد، می‌تواند با تعرفه‌های بسیار پایین به روسیه فرستاده شود.
آمارهای سازمان ملی آمار گرجستان نشان می‌دهد که خودروها واقعا به روسیه می‌رسند. در سال ۲۰۲۲ گرجستان ۷۳۵۲ خودروی دست دوم به قزاقستان صادر کرده بود؛ اما در سال ۲۰۲۳ این عدد به ۳۹۸۹۶ رسید که افزایش پنج برابری را نشان می‌دهد.
در حالی که این زد و بندهای ژئوپلیتیکی همچنان ادامه دارد، دلیل موفقیت صنعت خودروهای دست دوم گرجستان به جغرافیای آن برمی‌گردد. این کشور از طریق بنادر خود در دریای سیاه به اروپا و از طریق باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان در همسایگی‌اش، به آسیای مرکزی دسترسی دارد.
یکی دیگر از عوامل کلیدی، هزینه مقرون به صرفه نیروی کار برای تعمیر خودروهای آسیب دیده است.
آقای گولاشویلی می‌گوید: «بازسازی خودروهایی که در آمریکا آسیب دیده‌اند در اکثر موارد در آن کشور از نظر اقتصادی منطقی نیست.»
«دلیل آن هزینه بالای منابع انسانی و خدمات است، و هزینه‌های قانونی برای قابل استفاده کردن دوباره این خودروها نیز بسیار بالا و روند آن هم زمان‌بر است.»
«بازسازی و صدور مجوز قانونی مجدد یک خودرو در آمریکا حدود شش ماه زمان می‌برد و مثلاً ۵ هزار دلار هزینه دارد، در حالی که می‌توان همان خودرو را در گرجستان در یک ماه و با ۱۰۰۰ دلار تعمیر کرد.»
در انباری بزرگ در حومه تفلیس، زا زا آندرشویلی روی موتور خودرویی که بر روی یک پایه مخصوص قرار دارد، خم شده است و به سیلندرهایی که تازه تمیز کرده، اشاره می‌کند.
«موتور قلب خودرو است. دقیقاً مثل انسان‌ها، اگر قلب شما از کار بیفتد، می‌میرید. همین امر برای خودروها هم صدق می‌کند، اگر موتور از کار بیفتد، خودرو هم می‌میرد.»
آقای آندرشویلی تقریباً ۳۰ سال است که موتور خودروها را تعمیر می‌کند. او می‌گوید: «ما قبلاً از طریق کتاب‌ها تعمیر خودرو را یاد می‌گرفتیم، آن زمان اینترنت وجود نداشت.»
در کارگاه مجاور آقای آندرشویلی، صدای ضربه‌ای به گوش می‌رسد. روما و شاگردش بوریس متخصص تعمیر بدنه خودرو هستند.
بوریس با استفاده از چکش صافکاری، در حال بازسازی گلگیر جلوی یک خودروی له شده است. روما که تی‌شرت قهوه‌ای رنگی با نوشته USA بر تن دارد، می‌گوید که ۵۰ سال است خودروها را تعمیر می‌کند.
او می‌گوید: «مرسدس با کیفیت‌ترین فلز را دارد، وُلوو و تویوتا هم خوب هستند، ولی بعضی از خودروها آن‌قدر بدنه نازکی دارند که انگار از کاغذ ساخته شده‌اند.»
در حالی که بیشتر خودروهای وارداتی به گرجستان بنزینی و دیزلی هستند، آقای گولاشویلی می‌گوید که تقاضا برای خودروهای برقی، به‌ویژه خودروهای هیبریدی، به‌سرعت در حال افزایش است.
«در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از خودروهایی که وارد می‌کنیم، هیبریدی هستند. این خودروها تمام برقی نیستند، بلکه هیبریدی‌اند، مثل تویوتا پریوس. نرخ رشد بسیار چشم‌گیر است، چیزی حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصد در هر سه ماهه.»
آقای گولاشویلی می‌افزاید که بزرگترین بازار فروش مجدد تسلا، اوکراین است، و او ۱۰۰ نفر از کارکنانش را در آنجا مستقر کرده است.
«این کار بسیار پرهزینه و بسیار پرخطر است، اما همچنان تلاش می‌کنیم تا در آنجا جایگاه خود را پیدا کنیم. ما تعداد زیادی وانت نیز به اوکراین صادر می‌کنیم که برای مبارزه با روسیه به کار می‌روند.»