اظهارات رئیس مرکز تجارت الکترونیک وزارت صمت حاکی از این است که طبق مقررات جدید بانک مرکزی و در راستای پیشگیری از خالی فروشی، سکوهای خرید و فروش آنلاین طلا مکلف به ذخیره طلای فروخته شده در بانک شده اند. به این بهانه نگاهی به مخاطرات این دسته از معاملات در فضای مجازی داشته ایم.
تمایل مردم به حفظ ارزش دارایی های خود با طلا این روزها افزایش یافته، از سوی دیگر کسب و کارهای آنلاین، گسترش یافته و هزینه های مبادله کالا در بازار را کاهش داده اند. این موارد موجب شده تا کسب وکارهای خرید و فروش آنلاین در سال های اخیر، جذاب شوند. اما به موازات، شاهد رشد ریسک های این قبیل معاملات نیز هستیم. موضوعی که موجب شده بانک مرکزی اخیراً به موضوع ورود و سکوهای آنلاین فروش طلا را ملزم به نگهداری طلای فروخته شده در بانک کند. با این حال به نظر می رسد هنوز ریسک های خاص این نوع معاملات کماکان وجود دارد.
بهبود شیوه خرید طلا از سکوهای آنلاین
به گزارش خراسان، شهریور امسال بود که معاملات آنلاین طلا وارد مرحله جدیدی شد. از این بابت که تقریباً شیوه کسب و کار در این حوزه با ورود بانک مرکزی شکل بهتری به خود گرفت. پیش از این و در سال های گذشته به دلیل ناقص بودن فرایند معاملات در این حوزه، شاهد کلاهبرداری های بزرگی نظیر «سکه ثامن» بودیم. پرونده ای که در آن چند نفر اقدام به راه اندازی سکوهای خرید و فروش طلا و ارز دیجیتال به ظاهر مطمئن شدند. در ابتدا آن ها با پرداخت سودهای اولیه به سرمایه گذاران، اعتمادزایی کردند. اما در نهایت، با کلاهبردای از حدود ۳ هزار شاکی، ۵۰۰ میلیارد تومان از پول آن ها را به قیمت های سال ۹۸ به جیب زدند. این شد که «خالی فروشی» به یکی از مخاطرات اصلی خرید طلا از سکوهای آنلاین تبدیل شد.
با این حال شهریور امسال، خبرگزاری ایسنا خبر داد که در فرایند معاملات مجازی طلا، ناظر دولتی یعنی یک بانک ناظر هم وارد شده که در نهایت موجب می شود سکوی مجازی نتواند «خالی فروشی» انجام دهد و به بیان دیگر صرفاً در ازای فروش طلای موجود بتواند از مشتری پول دریافت کند.
در ادامه، هم اینک «کلاهدوزان» رئیس مرکز تجارت الکترونیک سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که طبق دستور بانک مرکزی و با حمایت وزارت صمت، فروش آنلاین طلا در صورت ذخیره سازی فیزیکی از بانک، مجاز خواهد بود.
ریسک هایی که هم چنان وجود دارند
شهریور امسال، مجری یکی از طرح های خرید و فروش آنلاین طلا، مدعی شد که این سامانه اولین و فعلاً تنها مجموعه ای است که توانسته مجوزهای لازم برای فعالیت در سامانه هوشمند معاملات و انبارداری فلزات گران بهای وزارت صمت را به همراه اینماد آن دریافت کند.
این ادعا در حالی است که به گفته وی، این سامانه آزمون سامانه سند باکس وزارت صمت در حوزه خرید، فروش و انبارداری طلا را نیز انجام داده است. «سند باکس» یک محیط آزمون است. در سند باکس، کمیته‌ای متشکل از نهادهای نظارتی، مدل کسب‌وکارهایی را بررسی می‌کنند که مجوز ورود به سند باکس را گرفته‌اند. در این روند، مخاطرات، راه‌حل کاهش آنها و قابلیت تنظیم‌گری مدل کسب‌وکار را بررسی می‌کنند. سپس مطابق با بررسی‌های انجام شده، ضوابط و دستورالعمل‌هایی تعیین می‌کنند که کسب‌وکارهای مشابه بعدی، موظف‌اند از آنها پیروی کنند. در کنار این بررسیها، کسب‌وکارهای آنلاینی که وارد سندباکس می‌شوند، برای مدت محدودی، مثلاً بازه شش‌ماهه تا یک‌ساله، از برخی قوانین و مقررات معاف خواهند بود.
از سوی دیگر گزارش «فرهیختگان» نشان می دهد هم اینک ۹ پلتفرم در حوزه خرید آنلاین طلای آب شده، ۴ پلتفرم در حوزه تعداد فروش آنلاین طلای تزیینی فعال هستند. با این حساب و با توجه به خبری که رئیس مرکز تجارت الکترونیک سازمان توسعه تجارت داده، به نظر می رسد هنوز تا پیوستن همه سامانه‌های معاملات آنلاین طلا به این ضوابط فاصله وجود دارد.
تحویل نشدن طلا!
بررسی ها نشان می دهد داشتن نماد اینماد برای فعالیت سکوهای آنلاین طلا، کافی نیست. چراکه اینماد صرفاً به معنی این است که فروشگاه اینترنتی مربوطه، مجوز پرداخت الکترونیک را دارند. اما این که آیا این سکو مجوزهای اتحادیه کسب و کار مجازی (به عنوان مجوز لازم این فعالیت ها) را دارد یا نه، نیاز به شفاف سازی توسط نهادهای ناظر دارد. در مرحله ای بالاتر، باید گفت چه نهادی تضمین می کند اگر درگاه یا سکوی خرید و فروش آنلاین طلا، به یک باره بسته شود، از پول و معاملات مردم محافظت خواهد شد؟
نقدینگی برای تبدیل وجود دارد؟
یکی از مخاطرات سکوهای مجازی در فرایند خرید و فروش آنلاین طلا این است که در صورت فروش طلا در سکو توسط یک فرد، وی امکان دریافت پول خود در مدت زمان کوتاه و معقول را خواهد داشت یا خیر؟ در این باره به نظر می‌رسد بانک مرکزی می بایست نظارت جدی داشته باشد.
عیار و اصالت طلا
موضوع مهمی که دغدغه هر خریدار آنلاین طلاست، این است که آیا همان چیزی را که سفارش داده است، دریافت می کند؟ چه کسی یا نهادی این موضوع را تضمین خواهد کرد؟ باید توجه داشت که خرید طلا از سکوهای اینترنتی، از آن جایی که مقادیر کم این فلز هم اینک ارزش زیادی دارند، با خرید مثلاً کفش و پوشاک و کتاب تفاوت دارد. در نتیجه حتی ممکن است کالای دریافتی با نقص، مغایرت، نداشتن اصالت و ... روبه رو باشد. حتی در صورتی که سکوی آنلاین، برگشت کالا را بپذیرد، گردش پول در حجم های بالا، و در صورت زمان بر بودن بازگشت، ممکن است برای سکوها سود و برای خریدار، زیان به همراه داشته باشد.
امنیت اطلاعات پلتفرم ها تضمین شده است؟
مسئله بعدی، اتفاقات قهری نظیر از دست رفتن اطلات پلتفرم ها در نتیجه رویدادهای مختلف و از جمله حملات سایبری است. در آن صورت مسئله این جاست که چه فرایندی، موجود طلای خریداران نزد سکوی فروش آنلاین را اثبات خواهد کرد؟
۳ راه موازی دیگر برای سرمایه گذاری در طلا
هدف از مطالب فوق، تنها هشدارهای پیشگیرانه پیرامون شیوه های جدید سرمایه گذاری طلا بود. با این حال، باید توجه داشت که هم در حوزه یادشده و هم در حوزه‌های دیگر امکان معاملات امن طلا وجود دارد. یکی از این راه‌ها، بورس است. در بورس، ابزارهایی نظیر صندوق‌های سرمایه گذری طلا، گواهی سپرده سکه، معاملات آتی طلا وجود دارد.
صندوق های سرمایه گذاری طلا: در واقع صندوق های قابل معامله در بورس هستند که در آن، سرمایه گذاران بطور غیر مستقیم اقدام به خرید و نگهداری طلا می‌کنند، اما امکان دریافت فیزیکی طلا را ندارند. خرید این صندوق‌ها با سرمایه کم نیز قابل انجام است، با این حال یک عیب آن این است که در مواقع بحرانی یا نوسان‌های شدید، ریسک نقد شوندگی در این روش وجود دارد.
گواهی سپرده سکه: در این مدل سرمایه گذاری در طلا، خریداران با خرید این گواهی ها مالک تعداد معینی سکه طلا می شوند. این سک ها در انبار مورد تایید بورس کالا نگهداری می شوند و می توان پس از سررسید، سکه ها را فروخت و یا آن را به صورت فیزیکی دریافت کرد.
قرارداد آتی طلا: در این روش سرمایه گذاری طلا، خریداران اوراق بهاداری را از طریق بورس خریداری می کنند که بر اساس آن، خریدار متعهد می‌شود که در تاریخ معینی در آینده، تعداد مشخصی از واحدهای صندوق طلا را با قیمت توافق‌شد‌ه از فروشنده خریداری کند و فروشنده نیز متعهد می‌شود که در همان تاریخ، آن تعداد واحدها را به خریدار بفروشد.