خلا برنامه توسعه صنعتی در ایران سبب شده تا در شش ماهه اول امسال ارزش کالاهای وارد شده به کشور ۵ برابر کالاهای صادراتی باشد و نفت جور ناترازی تجارت کشور را بکشد.
اگر اقتصاد ایران به یک مغازه میان اقتصادهای دنیا تشبیه شود، این مغازه در بهار و تابستان امسال 17 میلیارد دلار سود کسب کرده و سود فقط یک بانک آمریکایی به نام جی‌پی مورگان در این مدت ۱.۵ برابر همه اقتصاد ایران است.
ارزش کالاهایی که به ایران وارد می‌شود ۵ برابر ارزش کالاهای صادراتی است و استاد دانشگاه سید دانیال آل‌هاشم می‌گوید که منابع خام ایران به کارخانه کشورهای دیگر صادر شده و ما محصول همان کارخانه‌ها را «با قیمت گزاف‌تری وارد می‌کنیم».
با وجود اینکه یک سال از پایان قانونی برنامه ششم توسعه می‌گذرد اما اهداف صادرات غیرنفتی ایران به عنوان یک مسیر کسب درآمد به یک سوم هدف‌گذاری برنامه هم نرسیده است.
نفت، صادرات غیرنفتی و خدمات فنی و مهندسی سه بخشی هستند که درآمد اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهند و در مقابل واردات کالاهای صنعتی و هم خرج ایران را شامل می‌شود.
در صورتی‌که صادرات نفتی نبود، اقتصاد ایران در شش ماه یک زیان ۶.۳ میلیارد دلار ثبت می‌کرد. این رقم اندازه پول برای احداث راه‌آهن سریع‌السیر تهران-اصفهان است.
استاد دانشگاه خسرو پیرایی نفت را عامل بدبختی اقتصاد ایران دانسته و معتقد است که درآمد کشورهایی که منابع نفت و گاز ندارند، ۲ تا ۳ برابر کشورهای صاحب سوخت های فسیلی است.
اما یک استاد دانشگاه دیگر هادی صالحی اصفهانی می‌گوید که افزایش درآمد حاصل از منابع طبیعی باعث افزایش رشد اقتصادی و بالا رفتن درآمد سرانه می‌شود و مدیریت تعیین می‌کند که اقتصاد به کدام سمت می‌رود.
موسسه اقتصادی واشنگتن معتقد است که گسترش بازارهای صادراتی و ایجاد پیمان‌های پولی دوجانبه با قدرت‌های نوظهور در کنار استقرار یک برنامه توسعه صنعتی دو عاملی است که می‌تواند صادرات ایران را در مسیر جهش هدایت کند.