انتخابات رياست‌جمهوري امريكا بامداد ديروز به وقت ايران آغاز شد و تا پايان امروز مشخص مي‌شود كه كدام يك از دو نامزد جمهوري‌خواه يا دموكرات به عنوان رييس‌جمهور به كاخ سفيد مي‌رود. حضور دونالد ترامپ در اين رقابت انتخاباتي با سابقه ضديت با ايران، خروج از برجام و سياست موسوم به «فشار حداكثري»، نگراني‌ها را از بازگشت چنين سياست‌هايي در صورت پيروزي مجدد بيشتر كرده است. از آن سو نامزد دموكرات‌ها نيز با اينكه اظهارات ضد ايراني هم داشته، اما دست‌كم از منظر اقتصادي، حضور نامزد حزب دموكرات امريكا در كاخ سفيد، چشم‌انداز مناسب‌تري در اختيار فعالان اقتصادي ايران قرار مي‌دهد.
اين گزارش زماني تهيه شده كه هنوز نتايج انتخابات امريكا مشخص نيست. اما فارغ از اين نتايج، ديدگاه‌هايي در داخل كشور وجود دارند كه معتقدند حتي در صورت پيروزي ترامپ در انتخابات نيز، شرايط و فضاي اقتصاد بين‌الملل مانند 7 سال پيش نيست و ايران با حضور در پيمان‌هاي منطقه‌اي توانسته بخشي از تحريم‌هاي ظالمانه عليه مردم ايران را خنثي كند و ما در گفت‌وگو با دو اقتصاددان اين ديدگاه‌ها را بررسي كرده‌ايم.
تاثير مستقيم نتايج انتخابات امريكا
بر اقتصاد ايران
پيمان مولوي، اقتصاددان در اين باره گفته است: امريكا به عنوان بزرگ‌ترين و قدرتمندترين اقتصاد جهان همواره تاثير چشمگيري بر اقتصاد بين‌الملل داشته و تعيين‌كننده بسياري از مناسبت‌هاي اقتصادي بوده است. همچنين سياست‌هاي امريكا نيز با روي كار آمدن هر حزب دستخوش تغييراتي مي‌شود. از همين رو يكي از دغدغه‌هاي مهم مردم و فعالان اقتصادي در اين روزها، تاثير نتيجه انتخابات امريكا بر اقتصاد ايران است.
او در ادامه به وضعيت اقتصادي ايران در منطقه پرداخته و گفته است: «ايران با رقباي منطقه‌اي خود مانند تركيه، امارات، عربستان، آذربايجان و كشورهاي ديگر نيز روبه‌رو است. رتبه اعتباري ايران نسبت به اين كشورها پايين است و ما نمي‌توانيم جذب سرمايه كنيم و زماني كه بخواهيم به سمت بالا حركت كنيم، از سهم آنها كم مي‌شود.»
مولوي گفته است: «مساله اين است كه هر كشور مي‌خواهد منابع بيشتري را جذب كند و اين حتي در مورد عربستان و امارات هم صادق است و اينكه همه با هم و براي هم كاري انجام دهيم، در واقعيت وجود ندارد. در نتيجه رسيدن ايران به توافق با سنگ‌اندازي‌هايي همراه خواهد شد.»
انتخاب دوباره ترامپ اقتصاد ايران را كوچك‌تر نمي‌كند؟
برخي ديگر از اقتصاددان‌ها مانند مرتضي عزتي، معتقد است حتي با روي كار آمدن مجدد ترامپ هم اقتصاد ايران تغيير چنداني نخواهد كرد و تجارت ايران با كشورهايي كه با امريكا مراوده‌اي ندارند، افزايش هم خواهد يافت. او در اين خصوص گفته است؛ در سال 1397 و با روي كار آمدن ترامپ برخي روزنه‌ها براي مراودات تجاري ايران باز شد و شركت‌هايي از ايران در چين و مالزي و اندونزي تاسيس شدند ضمن آنكه خيلي از مسيرها براي دور زدن تحريم‌ها هم تحت نظارت امريكا نيست و امروز هم قطعا به اندازه‌اي كه از اعمال تحريم‌هاي امريكا خارج شويم به همان اندازه ميزان شوك‌ها هم كمتر خواهد شد.
او گفته است؛ با آمدن مجدد ترامپ زمينه‌هايي براي جلوگيري از فشار تحريم‌ها فراهم شده است و با توجه به بحث‌هاي مربوط به شانگهاي و بريكس و مراودات ايران با كشورهاي جنوب شرق آسيا يا روابط ايران با ازبكستان و روسيه و ... كه چندان تحت نظارت امريكا نيست و تجارتي هم ندارند كه با امريكا ارتباط چنداني داشته باشند اين زمينه را فراهم كرده است كه بازگشت ترامپ شوك ديگري به اندازه سال‌هاي ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به اقتصاد ايران وارد نكند.
تاكتيك‌ها متفاوت است
وحيد شقاقي‌شهري، اقتصاددان و استاد دانشگاه در خصوص انتخابات امريكا و تاثير آن بر اقتصاد ايران به «اعتماد» گفت: در بلندمدت راهبرد كلان دموكرات‌ها و جمهوري‌خواهان عليه ايران يكسان خواهد بود، اما در كوتاه‌مدت و در تاكتيك كاملا متفاوت هستند.
اين اقتصاددان با اشاره به سابقه تاريخي و شناخت ترامپ و تصميمات او در مورد ايران گفت: روشي كه ترامپ در پيش خواهد گرفت، گسترش تحريم مبتني بر فشار اقتصادي است و اصطلاحي كه ايشان استفاده مي‌كند فشار بزرگ است و موضوعي هم كه مطرح مي‌كرد هم گسترش فشار تحريمي بر ايران بود تا ايراني‌ها را به اجبار پاي ميز مذاكره بكشاند تا بتوانند از ايراني‌ها انتقام بگيرند.
آيا تحريم‌ها لغو خواهد شد؟
شقاقي‌شهري تصريح كرد: روش دموكرات‌ها در خصوص ايران تحريم‌هاي تدريجي است و ما اين سابقه را در دوران اوباما هم تجربه كرديم و اين روش اين‌گونه بود كه به تدريج فشار را بيشتر مي‌كنند، اما روش و تاكتيك‌شان با هم متفاوت است. او افزود: در صورتي كه دموكرات‌ها بر سر كار بيايند، مي‌توان به ميز مذاكره هم فكر كرد و موضوع برجام را مجددا احيا كرد و بده‌بستان‌ها و امتيازاتي را براي كاهش شدت تحريم‌ها يا بحث حذف تحريم‌ها آغاز كرد.
ضرورت كاهش تلاطمات منطقه‌اي
اين استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: البته اين روزها شرايط منطقه اجازه موضوع مذاكرات بين ايران و امريكا را نمي‌دهد، اما قطعا زماني كه تلاطمات و تنش‌هاي منطقه فروكش كند، مي‌توان با دموكرات‌ها و تيم كامالا هريس نشست و گفت‌وگو كرد؛ اما قطعا در صورت رياست‌جمهوري ترامپ، حتي پس از فروكش كردن تنش‌ها و التهابات مذاكرات با امريكا براي ايران سخت‌تر و پيچيده‌تر خواهد شد. شقاقي‌شهري ادامه داد: شخصيت ترامپ اين‌گونه است كه او خواستار امتيازات زيادي از طرف مقابل است و با توجه به اينكه ترور شهيد سليماني هم از سوي ترامپ انجام شده است و به دليل نگاه منفي كه نسبت به ترامپ در ايران وجود دارد در صورتي كه جمهوري‌خواهان پيروز انتخابات شوند چندان نمي‌توان به بحث برجام اميدوار بود.
احتمال برداشتن امتيازات نفتي ايران
اين اقتصاددان در ادامه گفت: در صورتي كه هر كدام از كانديداها پيروز انتخابات شود، سرنوشت ايران بسيار متفاوت خواهد بود. شقاقي‌شهري در ادامه افزود: هر چند در سال‌هاي اخير صادرات نفت ايران بهتر شده بود و به دليل اينكه دموكرات‌ها درگير بحث اوكراين و روسيه بودند، تمركزشان روي موضوع چين هم مطرح شده بود، بحث درگيري روسيه و اوكراين و اينكه اجازه ندهند قيمت‌هاي انرژي رشد بيشتري پيدا كند و امتيازات نانوشته زيادي به ايران داده شد.
صادرات نفت ايران زمان ترامپ به زير ۵۰۰ هزار بشكه در روز رسيده بود
او تصريح كرد: صادرات نفت ايران در سال‌هاي اخير به صادرات پيش از تحريم‌ها برگشت و ميزان درآمدهاي نفتي كشور هم رشد كرد و صادرات نفت ايران به 50 تا 60 ميليارد دلار در سال‌هاي اخير رسيد.
شقاقي‌شهري تصريح كرد: اين در حالي است كه صادرات نفت ايران در دوران رياست‌جمهوري ترامپ به زير 500 هزار بشكه در روز رسيده بود كه فشار سنگيني را بر بخش نفت ايران وارد كرد و به خصوص شركاي نفتي ايران را وادار كرد تا واردات نفت ايران را كاهش دهند. سناريوي بعدي ترامپ هدف گرفتن صنعت پتروشيمي بود.
اين اقتصاددان ادامه داد: حتي در سال‌هاي پاياني هم ترامپ تلاش كرد تا صادرات پتروشيمي ايران را هم از كار بيندازد كه فرصت آن برايش فراهم نشد و پيروز انتخابات هم نشد و آن سناريوي بدي كه براي ايران در نظر داشتند به نوعي متوقف شد.
شقاقي‌شهري تصريح كرد: ترامپ از بخش نفت آغاز كرد و پس از آن به صادرات پتروشيمي ورود و با روش تهديد شركاي تجاري ايران اين تصميمات را اجرايي كرد تا عملا رابطه اقتصادي كشورها را با ایران كاهش دهد.
تاثير معاهده كاتسا بر كشور
اين كارشناس ارشد اقتصادي در ادامه افزود: كشورهاي مختلف نيز به دليل ريسك‌هاي بالايي كه ارتباط با ايران داشت، سعي داشتند تا مراودات تجاري‌شان با ايران را كاهش دهند و حتي در «معاهده كاتسا» كه تحريم‌هاي ثانويه و شديدترين تحريم‌ها را عليه ايران اجرايي كرد تا نيروهاي نظامي ايران را مشمول تحريم‌ها كنند و آنها را تروريستي اعلام كنندكه در زمان ترامپ انجام شد.
اين اقتصاددان با بيان اينكه رفتارشناسي ترامپ با كامالا هريس كاملا متفاوت است، افزود: برخي صاحب‌نظران و اقتصاددان‌ها و مسوولان كشور كه مدعي هستند بين ترامپ و هريس تفاوتي وجود ندارد كاملا در اشتباه هستند، چراكه هر چند در بلندمدت استراتژي آنها شبيه هم هست، اما در كوتاه‌مدت تاكتيك و روش متفاوتي دارند و آمدن ترامپ هزينه‌هاي اقتصادي ايران را بالاتر مي‌برد، اما در صورتي كه هريس برنده اين انتخابات باشد، مي‌توان اميدوار بود كه مذاكرات برجامي را پس از فروكش كردن تنش‌هاي منطقه‌اي، داشته باشيم.