اوایل تابستان سال‌جاری بود که شرکت ملی گاز ایران و شرکت گازپروم روسیه تفاهمنامه‌ای را در حوزه انتقال گاز به ایران به امضا رسانده‌اند ولی اجرای این قرارداد با توجه به ناتمام ماندن فعالیت دولت سیزدهم و انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری کشورمان به تعویق افتاد.
الزام تقویت دیپلماسی
البته در شرایط کنونی وزارت نفت و شرکت ملی گاز در حال پیگیری این قرارداد مهم در دولت چهاردهم هستند. ناگفته نماند که محمد رضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور نیز درمراسم معارفه وزیر نفت دولت چهاردهم اظهار داشت: سوآپ گاز در سالیان گذشته راهبرد کشور شده است که تحقق این موضوع برای تبدیل شدن جمهوری اسلامی ایران به عنوان هاب انرژی منطقه می‌تواند کمک کند. عارف تأکید کرد: به طور یقین تقویت دیپلماسی انرژی، از اولویت‌های کشور است که باید در چهارچوب اجرای تفاهمنامه‌ها و قراردادها بویژه با اولویت کشورهای همسایه و منطقه پیگیری شود.
در مسیر هاب انرژی
باید در نظر داشت که با اجرایی شدن تفاهم ایران و گازپروم، به مدت 30 سال روزانه 300 میلیون متر مکعب گاز وارد کشورمی‌شود که علاوه بر حل مشکل کمبود احتمالی در فصل زمستان، بخش زیادی از آن به دیگر کشورهای منطقه صادر خواهد شد. البته ماهیت این قرارداد برای کشورمان که خود یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی در جهان است، بیشتر صادراتی بوده و در قالب سوآپ گازی، ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل خواهد شد؛ امری که به عنوان یک تکلیف در برنامه هفتم توسعه برای وزارت نفت تعیین شده است.
جواد اوجی وزیر سابق نفت در خصوص وجوه دیگر این قرارداد 30 ساله گفته بود: روسیه به دلیل داشتن فناوری این پروژه، خط لوله مورد نیاز را در زیر دریا خواهد ساخت و هزینه ساخت این خط لوله را پرداخت خواهد کرد. همچنین از طریق این خط لوله روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز روسیه به ایران صادر می‌شود که با این حجم واردات، علاوه بر تقویت تأمین پایدار شبکه گاز داخل کشورمان، ظرفیت صادرات گاز ایران نیز افزایش می‌یابد. دست آخر اینکه با اجرایی شدن این قرارداد سالانه ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار تبادلات مالی و درآمد ارزی عاید ایران می‌شود. همچنین در این روند، احداث خط ترانزیت گاز شمال به جنوب از مسیر ایران محقق خواهد شد.
فراهم شدن جهش تجارت
بد نیست بدانیم ایران و روسیه بیشترین ذخایر هیدروکربنی اثبات شده در جهان را دارند و بخش زیادی از اقتصاد دو کشور بر پایه صادرات منابع نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی شکل گرفته است. با توجه به اهمیت گاز طبیعی در مناسبات آینده انرژی جهانی، همکاری ایران با روسیه در زمینه گاز طبیعی سبب تقویت نقش جمهوری اسلامی ایران در معادلات آینده انرژی جهانی و به‌تبع آن اقتصاد، سیاست و امنیت در منطقه و فضای بین‌الملل می‌شود.
با این حال برخی کارشناسان معتقدند که این میزان گاز صرف مصارف داخلی خواهد شد، این در حالی است که سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز با رد این موضوع اعلام کرد: این شرکت قصد دارد با تکمیل تعمیرات و ذخیره‌سازی مطلوب گاز مایع، هرگونه احتمال کمبود گاز را رفع کند. در این خصوص بد نیست بدانیم که کشورمان هم‌اکنون با توجه به زیرساخت‌ها و خطوط انتقال گاز سراسری به‌طور کامل آماده دریافت گاز از روس‌هاست و از طرف دیگر کارشناسان معتقدند تحقق قرارداد انتقال گاز روسیه به ایران، یک رویداد بی‌نظیر در جهش سهم تجارت گاز ایران در جهان خواهد بود.
ظرفیت‌های بالفعل صادراتی
با این میزان گاز وارداتی از روسیه به نظر می‌رسد سالانه 110 میلیارد مترمکعب گاز به کشورمان وارد شود. این در حالی است که از این امر می‌توان برای صادرات به همسایگان استفاده کرد به طوری که این کشورها عمدتاً با ناترازی و کسری گاز دست و پنجه نرم می‌کنند. مدعای این حرف، گزارش‌های جهانی است به طوری که نشان می‌دهد در حال حاضر ترکیه و عراق سالانه 25 میلیارد مترمکعب و عمان و پاکستان نیز سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز نیاز دارند تا از ایران وارد کنند. در حال حاضر مجموع تولید گاز شیرین ۲۳ پالایشگاه کشور حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب در روز بوده و حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب آن صرف مصارف خانگی می‌شود، همچنین کمتر از ۱۰۰ میلیون متر مکعب را به سایر مصارف تخصیص می‌دهیم.
جبران کمبود خوراک
محسن صالحی‌راد کارشناس صنعت نفت در خصوص قرارداد ایران و گاز پروم می‌گوید: این اقدام راهبردی می‌تواند منجر به کاهش ناترازی گاز شود.
وی معتقد است: ایران می‌تواند با واردات گاز از روسیه و انتقال آن از طریق شبکه فشار قوی که در سطح کشور پراکنده است، تبدیل به هاب گازی منطقه شود. این کارشناس انرژی تصریح کرد: این اقدام که با دیپلماسی فعال انرژی رقم خورد، می‌تواند گره‌های بسیاری را از بخش‌های مختلف صنعت ایران باز کند و عملاً دیگر شاهد کمبود خوراک گاز در داخل کشور نباشیم. همچنین بستر افزایش صادرات گاز را که طبق برنامه هفتم توسعه باید جهش پیدا کند، فراهم خواهد ساخت.