از زمان سلطه طالبان بر افغانستان، بهای املاک و مستغلات در این کشور به پایین‌ترین حد در بیش از 20 سال گذشته رسیده است. مالکان مجموعه های مسکونی و فعالان امور املاک و مستغلات هم می‌گویند به دلیل گسترش بیکاری و کمبود نقدینگی، تنها بازرگانان و فرماندهان طالبان که پول نقد در اختیار دارند می‌توانند خانه و زمین بخرند.
شماری از مردم به‌ویژه کسانی که در زمینه خرید و فروش املاک در شهرهای مختلف افغانستان کار می‌کنند، می‌گویند علی‌رغم کاهش قیمت خانه و زمین، افراد به دلایل مختلف از جمله مهاجرت به دیگر کشورها و نداشتن درآمد خانه‌هایشان را می‌فروشند و ترجیح می‌دهند در خانه‌های ارزان‌تر یا خانه‌های اجاره‌ای و رهنی زندگی کنند.
حاجی سلطان، مالک یک مجموعه آپارتمان در محله کارته سه شهر کابل، به ما گفت که بهای املاک ابتدا اوایل سال ۲۰۲۰ و در اوج همه‌گیری کرونا کاهش یافت و پس از آن با فروپاشی دولت جمهوری شدت گرفت.
حاجی سلطان افزود: «کسانی که پول داشتند از افغانستان خارج شدند و کسانی که ماندند، در این مدت سعی کردند با فروش خانه و زمین، زمینه مهاجرت به دیگر کشورها را فراهم کنند.» به گفته این ساکن کابل، در جریان ۲۰ سال حاکمیت دولت جمهوری، به دلیل رونق بازار کسب‌وکار در شهرهای بزرگ، خانه‌های مجلل با هزینه‌های هنگفت ساخته شدند، اما اکنون با قیمت پایین برای فروش گذاشته شده‌اند. با این حال جز بازرگانان و فرماندهان طالبان که در مناصب کلیدی کار می‌کنند، کسی توان خرید خانه ندارند.
حاجی سلطان افزود که پس از فروپاشی دولت جمهوری، بیشتر خانواده‌ها ترجیح می‌دهند به جای خرید خانه یا پرداخت اجاره ماهانه، خانه‌ها را رهن کنند تا هم پولشان را حفظ کنند و هم ماهانه پول ندهند.
در همین حال، امید (مستعار)، کارمند شهرداری کابل، گفت فرماندهان طالبان هم که در ادارات دولتی کار می‌کنند و به دلیل دسترسی به منابع درآمدی و همچنین اخاذی از مردم، پول هنگفتی به جیب زده‌اند، از خرید خانه‌های مجلل خودداری می‌کنند، چون در این صورت در کانون توجه قرار می‌گیرند و ممکن است رهبرانشان آن‌ها را مواخذه کنند.
به گفته امید، بیشتر فرماندهان طالبان پول‌هایشان را برای بستگانشان در کشورهای منطقه از جمله پاکستان، ترکیه، امارات متحده عربی و قطر می‌فرستند تا در آن کشورها ملک بخرند و کسب‌وکار راه بیندازند. فرماندهان طالبان در کابل بیشتر در خانه‌های متعلق به مقام‌های دولت پیشین افغانستان زندگی می‌کنند و تمرکزشان بر جمع‌آوری پول نقد و خریدن خانه و ملک در خارج از افغانستان است.
با این حال در شهرهای کوچک‌تر افغانستان اوضاع برعکس است و منابع مطلع می‌گویند فرماندهان طالبان علنا در حال خریدن خانه و زمین‌اند و در برخی مناطق خانه‌های مجللی هم ساخته‌اند.
یکی از ساکنان شهر تالقان، مرکز تخار در شمال افغانستان، به شرط محفوظ ماندن نامش گفت از زمانی که طالبان بر افغانستان مسلط شدند، فرماندهان این گروه ضمن غصب خانه‌ها و زمین‌های متعلق به مقام‌های دولتی پیشین، در بهترین مکان‌های شهر خانه و زمین خریده‌اند. این منبع افزود که خرید خانه و زمین به یک رقابت جدی بین فرماندهان طالبان تبدیل شده است.
طالبان به غارت کمک‌های بشردوستانه، فساد اداری و اخاذی گسترده از مردم به بهانه مالیات و زکات متهم‌اند، اما سخنگویان این گروه مدعی‌اند که با فروپاشی دولت جمهوری، بساط فساد اداری در این کشور برچیده شد.
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار، با سلطه طالبان بر افغانستان دست‌کم یک میلیون فرصت شغلی در این کشور از بین رفت و هزاران تن از افراد سرمایه‌دار به کشورهای دیگر جهان پناه بردند.
یحیی عسکرزاده، مالک بنگاه املاک در ناحیه ششم کابل، می‌گوید بهای خانه و زمین در افغانستان در سه سال گذشته و به‌ویژه پس از فروپاشی دولت جمهوری تا ۴۰ درصد کاهش یافت. به گفته او، آپارتمانی که سال ۲۰۲۰ تا ۱۰۰ هزار دلار فروخته می‌شد، حالا حدود ۴۰ هزار دلار است.
طالبان در دسامبر ۲۰۲۱، خریدوفروش به دلار و دیگر ارزها را در افغانستان ممنوع کردند، آن هم در حالی که تا پیش از آن، بیشتر خریدوفروش املاک و مستغلات به دلار صورت می‌گرفت. به گفته عسکرزاده، این مسئله نیز باعث شد خانه‌هایی در زمان رایج بودن خریدوفروش به دلار ساخته شدند، به یکباره افت ارزش داشته باشند.
نگاهی به صفحات بنگاه‌های املاک و مستغلات در شهرهای مختلف افغانستان نیز نشان می‌دهد که بهای خانه و زمین نسبت به سه سال پیش تفاوت فاحشی کرده است. در چند سال اخیر، ده‌ها «رهنمای معاملات» (بنگاه مسکن) در شهرهای بزرگ افغانستان ایجاد شد که برای جلب مشتری بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند. این بنگاه‌ها همه روزه خانه‌های ویلایی، آپارتمان، زمین و مغازه را برای فروش می‌گذارند که قیمت آن‌ها بیانگر سقوط قابل‌توجه نسبت به پیش از سلطه طالبان بر افغانستان است.
بنگاه‌های آنلاین، در بیشتر موارد ویلاها و آپارتمان‌های مجلل را با برچسب «فروش فوری» منتشر می‌کنند و در توضیح می‌نویسند مالک خانه یا زمین فورا به پول نیاز دارد. یحیی عسکرزاده می‌گوید تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری، تعداد خریداران خانه و زمین نسبت به فروشنده‌ها بیشتر بود، اما اکنون برعکس شده و شمار افرادی که خانه‌ها و املاکشان را می‌فروشند، نسبت به کسانی که ملک می‌خرند، بیشتر است.