تاثیر نرخ بهره بین بانکی بر تورم

بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی، نرخ بهره بین بانکی در هفته منتهی به چهارشنبه 16 اسفند به 23.57 درصد رسید. روند صعودی نرخ بهره بین‌بانکی از بهمن ماه سال گذشته آغاز شد؛ از هفته منتهی به ۳۰ آذرماه، نرخ سود بین‌بانکی وارد کانال ۲۱ درصدی شده و تا هفته منتهی به ۱۹ بهمن ماه در همین کانال در نوسان بود، ولی از ۲۶ بهمن ماه این نرخ رکورد جدیدی در کانال ۲۲ درصدی به ثبت رساند و حالا این نرخ در کانال ۲۳ درصدی در نوسان است.

نرخ بهره بانکی همان نرخی است که مردم جهت دریافت وام از بانک پرداخت می‌شود. این نرخ توسط بانک مرکزی تعیین و اعلام می‌گردد. بانک مرکزی براساس سیاست پولی در زمان رکود و تورم سیاست انبساطی و انقباضی را جهت کنترل وضعیت بازار اعمال می‌کنند.

در مقابل نرخ بهره، نرخ بهره بین بانکی وجود دارد. در نرخ بهره بین بانکی، بانک‌ها به یکدیگر وام می‌دهند و نرخی را به عنوان بهره وام در نظر می‌گیرند. نرخ بهره بین بانکی می‌تواند بر نرخ بهره بانکی، تورم، رکود و دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری تاثیرگذار است.

نوسانات نرخ بهره بین بانکی در سال ۱۴۰۲

نرخ بهره بین بانکی در سال ۱۴۰۲ با نوسانات قابل توجهی همراه بوده است. این نرخ در بهمن ماه به رکورد ۲۳.۸۰ درصد رسید که بالاترین نرخ در ۱۰ سال گذشته بود. نرخ بهره بین‌بانکی با ۰.۱۱ واحد درصد افزایش نسبت به هفته گذشته به ۲۳.۸ درصد رسید و از سقف خود در انتهای اردیبهشت ماه امسال (۲۳.۷۶ درصد) عبور کرد. ضمن اینکه این عدد بیشترین مقدار نرخ بهره بین‌بانکی از آذر ۱۳۹۴ محسوب می‌شود.

به نظر می‌رسد که افزایش تقاضای بانک‌ها در عملیات بازار باز و کاهش تزریق منابع از سوی بانک مرکزی، نقش اساسی در این اتفاق داشته است چرا که طی سه هفته گذشته، به طور مستمر شاهد مازاد تقاضای بانک‌ها در عملیات بازار باز هستیم. از طرف دیگر مانده ریپو در سه هفته گذشته کاهشی بوده و در هفته اخیر پس از مدتها بخشی از درخواست‌های بانک‌ها در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند در سقف کریدور نرخ بهره (۲۴ درصد) پاسخ داده شد. طبیعتا تمامی این موارد باعث کمبود منابع در دسترس بانک‌ها شده که نهایتا خود را در قالب افزایش نرخ بهره بین بانکی نشان می‌دهد. بایستی دید که این شرایط در نهایت چه تاثیری بر بانک‌ها و بازارهای مختلف خواهد گذاشت.

 بانک مرکزی در راستای کنترل تورم، سیاست های انقباضی پولی را در پیش گرفته است. این سیاست ها شامل افزایش نرخ سود سپرده قانونی و نرخ ریپو می باشد که به افزایش نرخ بهره بین بانکی منجر شده است. همچنین  در شرایط تورمی، تقاضا برای پول افزایش می یابد. این افزایش تقاضا، فشار بر نرخ بهره بین بانکی را افزایش می دهد. از سوی دیگر، بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته تزریق نقدینگی را کاهش داده است. این امر نیز به افزایش نرخ بهره بین بانکی منجر شده است.

گزارش بانک مرکزی از عملکرد چهل‌ونهمین مرحله از عملیات بازار باز در هفته منتهی به ۷اسفند ماه امسال نشان می‌دهد تقاضای نقدینگی در بازار باز از سوی بانک‌ها به بالاترین سطح امسال رسیده و ارزش سفارش‌های ارسالی برای دریافت اعتبار از بانک مرکزی به بیش از ۱۷۳ همت رسیده که رقمی بی‌سابقه است. در همین راستا بانک مرکزی نیز حدود ۹۵درصد این تقاضا را پاسخ داده و ۱۵۰همت نقدینگی به بازار تزریق کرده است. همچنین طی هفته اخیر ۳بانک نیز در بازار شبانه و در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند معادل ۸۶.۴همت از بانک مرکزی استقراض کرده که این رقم نیز دومین رکورد بالاترین میزان تزریق نقدینگی در بازار شبانه محسوب می‌شود. بر اساس این گزارش، نرخ سود بین بانکی در هفته اخیر (منتهی به ۹اسفند) به سطح ۲۳.۵۸درصد رسیده که نسبت به هفته قبل معادل ۰.۰۲واحد درصد کاهش داشته است.

چرا بانک‌ها از یکدیگر وام می‌گیرند؟

تعادل در ایجاد نقدینگی از جمله مهم‌ترین علل وام‌گیری بانک‌ها از یکدیگر است. بانک‌ها طبق قانون موظف هستند تا میزان مشخصی موجودی نقد داشته باشند که به آن «ذخیره اجباری» گفته می‌شود.

به بیان دیگر بانک‌ها باید روزانه حساب خود را کنترل و به تعادل برسانند و در صورت مواجه با کمبود یا مازاد نقدینگی می‌توانند با دیگر بانک‌ها تبادل داشته باشند.

بانک‌هایی که با کسری نقدینگی مواجه می‌شوند به جای مراجعه به بانک مرکزی می‌توانند از دیگر بانک‌ها استقراض کنند. مدت زمان این استقراض از یک روز تا یک هفته می‌تواند متغیر باشد. این نرخ به نام‌های دیگری همچون «نرخ شبانه» و «نرخ یک شبه» هم شناخته می‌شود.

با توجه به وضعیت اقتصادی این نرخ تعیین می‌گردد. زمانی که این نرخ به صورت دستوری در سطح پایین نگه داشته شود، می‌تواند منجر به برهم زدن تعادل در عرضه و تقاضا گردد. مزایای بهره‌مندی از وام‌های بین بانکی علاوه بر ایجاد نقدینگی، کنترل تورم است. در زمان تورم، بانک مرکزی با افزایش نرخ سود بین بانکی باعث کاهش استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی می‌شود. این کار در نهایت منجر به کاهش عرضه پول و مهار تورم خواهد شد.

افزایش یا کاهش سود بین بانکی از سوی بانک مرکزی یک سیگنال برای سرمایه‌گذاران است تا بدانند بانک مرکزی سیاست انبساطی یا انقباضی در آینده خواهد داشت

تاثیر نرخ بهره بین بانکی بر نرخ بهره بانکی

زمانی که بانک مرکزی نرخ سود بین بانکی را تغییر می‌دهد، در مدت زمان کوتاهی نرخ سپرده‌های بانکی هم تغییر می‌کند. با افزایش نرخ بهره بین بانکی، بانک‌ها با افزایش نرخ سپرده سعی در جذب  سرمایه و به نوعی قرض گیری از مردم می‌کنند.

 با افزایش این نرخ سرمایه گذاری در بانک جذاب می‌شود. بنابراین بازارهای دیگر با رکود مواجه می‌شوند.

سرعت تاثیرپذیری نرخ سود بین بانکی به نرخ سپرده بانکی در ایران کم است اما به مرور زمان با بالا رفتن نرخ سود بین بانکی، نرخ سپرده ها نیز افزایش می‌یابد.