2 روز پيش داود منظور، رييس سازمان برنامه و بودجه در شبكه ايكس (تویيتر) عنوان كرد كه «ايران نوزدهمين اقتصاد دنيا با توليد ناخالص داخلي ۱.۸۱ تريليون دلاري (بر اساس شاخص قدرت خريد) شده است و براي پنج سال آينده، افزايش توليد ناخالص داخلي به سطح ۲.۵ تريليون دلار (بر اساس شاخص قدرت خريد) همزمان با پنجاه سالگي انقلاب اسلامي هدف‌گذاري شده است.»
اين اظهارات در فضاي مجازي با واكنش منفي گسترده‌اي مواجه شد و برخي كارشناسان از آنچه «آمارسازي» در حوزه اقتصادي مي‌خوانند نيز انتقاد كردند. اما با توجه به توضيحي كه رييس سازمان برنامه و بودجه داده در اين مقايسه از «برابري قدرت خريد» استفاده شده كه البته روي كاغذ «نادرست» نيست؛ اما نمي‌تواند به اين معنا باشد كه چون در رده 19 اقتصادهاي دنيا قرار گرفته‌ايم پس وضعيت اقتصادي بهتري براي مردم رقم خورده است.
چرا كه در ايران حجم بالايي از منابع به سمت پرداخت يارانه‌ها مي‌رود و اگر طيف وسيعي از يارانه‌ها قطع شود؛ مشخص نيست كه چه بلايي بر سر شهروندان مي‌آيد. اما شاخص برابري قدرت خريد چيست؟ برابري قدرت خريد يا (PPP (Purchasing power parity گونه‌اي شاخص اقتصادي است كه به عنوان تكنيكي براي تعيين ارزش پول‌هاي مختلف به كار مي‌رود. برابري قدرت خريد، بين ارزهاي دو كشور A و B، تعداد واحدهاي ارز كشور B يا A است كه به اندازه قدرت خريد يك واحد ارز كشورA يا B تعيين شده است.
به عبارتي برابري قدرت خريد PPP نوعي نرخ مبادله است كه برابر است با نسبت هزينه‌هاي دو سبد كالاي يكسان در دو جامعه بر حسب ارزهاي ملي‌شان، محاسبه شاخص ppp يا برابري قدرت خريد مشخص مي‌كند اگر تمام كشورها از يك ارز استفاده مي‌كردند، خريد كالاها و خدمات چقدر هزينه داشتند. به بيان ديگر اين شاخص نرخي است كه يك ارز بايد به آن مبادله شود تا قدرت خريد يك ارز ديگر را داشته باشد.
روشي كه رييس سازمان برنامه و بودجه با آن ايران را در رده 20 كشور اول دنيا قرار داده‌اند با يك نرخ ارز «ابداعي» به دست آمده كه با واقعيات بازار ايران همخواني ندارد. اما آيا ايران بر اساس شاخص قدرت خريد نوزدهمين اقتصاد دنيا شده است؟
محاسبه PPP در كشورهاي در حال توسعه رقم قابل قبولي مي‌شود
سيد مرتضي افقه، اقتصاددان در واكنش به سخنان رييس سازمان برنامه و بودجه در خصوص رتبه نوزدهم اقتصاد ايران به «اعتماد» گفت: پس از حجم بزرگي از ناكامي‌ها دولت همچنان به دنبال آن است كه با اعلام آمارهايي كه الزاما غلط نيستند اما همه بخش‌هاي درست را هم منعكس نمي‌كنند وجهه‌اي مثبت از عملكرد خود به نمايش بگذارد. اين كارشناس اقتصادي ادامه داد: البته محاسبه GDP با PPP شاخص برابري قدرت خريد در كشورهاي در حال توسعه رقم قابل قبولي مي‌شود چرا كه قيمت كالاهايي كه در داخل اين كشورها عرضه مي‌شوند مناسب است و با اين مقايسه رتبه ايران هم بالا مي‌شود؛ اما آنچه مهم است اين است كه GDP به خودي خود منعكس‌كننده رفاه در يك كشور نيست.
مقايسه درست‌تر، محاسبه
درآمد سرانه است
افقه تصريح كرد: اگر به دنبال يك مقايسه درست‌تري هستيم مي‌بايست درآمد سرانه (GDP تقسيم بر جمعيت) را مورد ارزيابي قرار دهيم كه در اين صورت اين رتبه نوزدهم به يك‌باره به رتبه هفتادم و هشتادم سقوط خواهد كرد؛ بنابراين اين نوع اعلام كردن آمارها تنها باعث مي‌شود مردم تصور كنند اين اعداد كذب است. اين اقتصاددان خاطرنشان كرد: بهتر است مسوولان به دنبال انجام فعاليت‌هاي مثبت باشند و مشكلات مردم را حل كنند و بر اساس آن آمار بدهند، نه اينكه تنها وعده بدهند و زماني كه اين وعده‌ها محقق نشد با ارايه يكسري آماري كه الزاما منعكس‌كننده واقعيات متن جامعه نيست به دنبال ترميم وجهه خودشان باشند.
5 سال پيش رتبه ايران هفدهم دنيا بود
وحيدشقاقي شهري، اقتصاددان در واكنش به آماري كه از سوي داود منظور، رييس سازمان برنامه و بودجه در مورد رتبه اقتصادي ايران اعلام شده به «اعتماد» گفت: بر اساس محاسباتي كه بنده از شاخص توليد ناخالص داخلي به قدرت برابري خريد به قيمت ثابت انجام دادم رتبه اقتصادي ايران مبتني بر آمارهاي جهاني رتبه بيستم مي‌شود و نه نوزدهم.
اين كارشناس اقتصادي افزود: توليد ناخالص داخلي ما به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت 1369 ميليارد دلار است، اما اتفاقي كه افتاده اين است كه 5 سال پيش رتبه ايران هفدهم دنيا بود و سه پله هم در اين سال‌ها اقتصاد ايران تنزل داشته است موضوع ديگر اينكه 10 سال پيش از منظر همين شاخص با عربستان و تركيه تا حدود زيادي برابر بوديم.
اما در آخرين آماري كه در سال 2023 منتشر شد اقتصاد تركيه دو برابر ايران شده است و اقتصاد عربستان هم تا 40 درصد از ايران جلو افتاده است.
نگران عقب افتادن اقتصاد ايران
از پاكستان هستم
شقاقي شهري ادامه داد: مساله بعدي اين است كه كشورهايي كه به لحاظ اقتصادي پايين‌تر از ايران بودند به خصوص كشور پاكستان كه فاصله زيادي با ما دارد و در جنوب شرقي كشور ما قرار گرفته است اگر دير بجنبيم از ايران پيشي مي‌گيرد. او تصريح كرد: مساله بعدي اينكه توليد ناخالص داخلي كشور كوچكي مثل امارات كه 9 ميليون نفر جمعيت دارد هم امروز به 750 ميليارد دلار رسيده است و فاصله‌اش هر روز با ايران كم و كمتر مي‌شود پس مساله اين است كه بر اساس اين شاخص و قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت باز هم ايران افت كرده است و از رتبه هفدهم دنيا به رتبه نوزدهم دنيا سقوط كرده است.
تركيه قصد دارد جزو 5 كشور برتر دنيا باشد
اين اقتصاددان خاطرنشان كرد: دليل اينكه ايران رتبه بيستم دنيا را دارد هم اين است كه جمعيت ايران 85 ميليون نفر است و با 1 ميليون و 600 هزار كيلومتر مربع وسعت بايد در ميزان توليد اعداد بالايي را ثبت كند و در مجموع اين واقعيت اقتصاد ايران است و اگر دير بجنبيم كشورهاي كوچك منطقه هم از ايران پيشي خواهند گرفت. شقاقي شهري با اشاره به چشم‌انداز اقتصادي كشورهاي منطقه تصريح كرد: هدف‌هاي اقتصادي كه كشورهايي مانند تركيه و عربستان براي سال 2030 ميلادي در نظر گرفته‌اند بسيار مهم است، تركيه اعلام كرده كه قصد دارد جزو 5 كشور برتر دنيا باشد و عربستان هم اعلام كرده كه در تلاش است تا اقتصاد كشورش را به زير 10 كشور دنيا برساند لذا رقباي ما هم امروز اقدامات شتاباني در افزايش قدرت اقتصادي در پيش گرفته‌اند.
توليد ناخالص داخلي تركيه دو برابر ايران شده است
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه فاصله اقتصاد ايران هر روز با كشورهاي همسايه در حال افزايش است، ادامه داد: توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) در تركيه 2800 ميليارد دلار است و توليد ناخالص داخلي عربستان نيز به 1800 ميليارد دلار رسيده است در حالي كه توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) 1369 ميليارد دلار است و توليد ناخالص داخلي تركيه دو برابر ايران شده است.
شقاقي شهري افزود: امروز فاصله اقتصاد ايران با اقتصاد كشوري مثل عربستان به كمتر از 100 ميليارد دلار رسيده است و بايد با برنامه بتوانيم شرايط اقتصادي را بهبود ببخشيم./ اعتماد