برآورد دقیقی از میزان خسارات اقتصادی اعتیاد در ایران وجود ندارد. با این وجود، برخی مطالعات نشان می‌دهند که اعتیاد سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به هدر می‌دهد. این روزها همه از گرانی‌ها می‌نالند حتی معتادها. خودشان می‌گویند همه چیز زیر سر طالبان است و ممنوعیت کشت خشخاش همان و گران‌شدن موادمخدر در ایران همان. اما جدای از این مصرف مواد مخدر، خسارت بسیار زیادی به اقتصاد کشور وارد می کند.
چندی پیش سردار مسعود زاهدیان- معاون مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر از گران شدن مواد مخدر سنتی و افزایش تولید مواد صنعتی در افغانستان به ایسنا خبر داد و گفت: این موضوعات تهدید جدیدی برای ما ایجاد کرده و آن این است که مصرف‌کنندگان مواد سنتی به سمت مصرف مواد صنعتی هدایت می‌شوند و مافیای مواد مخدر نمی‌خواهد بازار فروش خود را از دست بدهد.
زاهدیان با اشاره به علت افزایش قیمت مواد مخدر سنتی افزود: زمانی که درآمد کشاورز افغانستانی سه برابر شده یعنی قیمت تریاک در افغانستان سه برابر شده است. کاری که طالبان کرد موجب ایجاد ترس در خریداران و فروشندگان مواد شد که ممکن است تولید کاهش یابد و بالطبع قاچاقچیان بخشی از این مواد را انبار کردند؛ قیمت مواد افزایش پیدا کرده و حجم محمولات برای انتقال نیز کوچک و همچنین ریسک‌پذیری قاچاقچیان نیز زیاد شده است.
سوء مصرف مواد مخدر در ایران مساله جدیدی نیست، سالهاست، اعتیاد به عنوان یک معضل اجتماعی در ایران مطرح است. آمارهای رسمی و غیر رسمی هم حکایت از گستردگی آن دارد. سالها تریاک و هروئین و مشتقات مواد افیونی سکه بازار اعتیاد در ایران بود، در چند دهه اخیر پای روانگردان‌ها و مواد صنعتی مثل شیشه نیز به بازار اعتیاد ایران باز شده است.
سوء مصرف مواد مخدر در ایران مساله جدیدی نیست، سالهاست، اعتیاد به عنوان یک معضل اجتماعی در ایران مطرح است. آمارهای رسمی و غیر رسمی هم حکایت از گستردگی آن دارد. سالها تریاک و هروئین و مشتقات مواد افیونی سکه بازار اعتیاد در ایران بود، در چند دهه اخیر پای روانگردان‌ها و مواد صنعتی مثل شیشه نیز به بازار اعتیاد ایران باز شده است.
خسارت ۲۰۵ هزار میلیارد تومان معتادان
درمانگران تاکید کردند که افزایش قیمت هرویین و تریاک در ماه‌های اخیر عامل مهمی بوده که تعداد زیادی از معتادان، قرص و شربت متادون را به عنوان ماده مصرفی اصلی، جایگزین هرویین و تریاک کنند.
طبق نتایج آخرین تحقیق کشوری که در سال ۱۳۹۵ منتشر شد، تعداد مصرف‌کنندگان مستمر مواد مخدر، محرک یا روانگردان در کشور، ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر بود که با توجه به نرخ شیوع ۵.۴درصدی اعتیاد در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله کشور، اگر در فاصله سال ۱۳۹۵ تا امروز، افزایش نیافته باشد، کاهش هم نداشته است.
طبق نتایج همین تحقیق رسمی ۶۶.۸ درصد معتادان مصرف‌کننده تریاک بودند، شیوع مصرف دایمی ماری‌جوانا و گُل و گراس، ۱۱.۹درصد بود، ۱۰.۶ معتادان مصرف‌کننده هرویین و ۸.۱درصد مصرف‌کننده شیشه بودند. نتایج این تحقیق کشوری نشان داد که از مجموع ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار معتاد، ۷۷.۴ درصد معادل ۲میلیون و ۱۷۳ هزار و ۳۹۲ نفر مصرف‌کننده تریاک، ۲۹۷هزار و ۶۴۸ نفر مصرف‌کننده هرویین و ۲۲۷ هزار و ۴۴۸ نفر مصرف‌کننده شیشه بوده‌اند.
آنگونه که اعتماد نوشته، میانگین قیمت خرده‌فروشی یک گرم هرویین در ۲۸ استان کشور در هفته اول بهمن سال جاری، ۴۵۱ هزار و ۴۲۸ تومان، میانگین قیمت خرده‌فروشی هر گرم شیشه در ۲۵ استان کشور در هفته اول بهمن سال جاری ۲۷۱ هزار و ۶۰۰ تومان و میانگین قیمت خرده‌فروشی هر گرم تریاک در ۱۶ استان کشور در هفته اول بهمن سال جاری ۱۲۱ هزار و ۵۶۲ تومان بوده است.
فقط سالمندان و افراد مسن همچنان به مصرف تریاک ادامه می‌دهند اما این خطر وجود دارد که گرانی قیمت خرده‌فروشی تریاک، این قشر را هم وادار کند که به مواد ارزان‌قیمت‌تر مثل شیشه روی بیاورند. با این فرض که دو میلیون و ۸۰۸ هزار معتاد در ایران، روزانه حداقل یک گرم از انواع مواد مصرف می‌کنند، روزانه حداقل ۲ هزار و ۸۰۸ کیلو معادل ۳ تن و سالانه، حداقل ۱۰۰۰ تن انواع مواد توسط معتادان کشور مصرف می‌شود (این حداقل مصرف و باخوش‌بینانه‌ترین فرض است.
راهکارهای مقابله با خسارات اقتصادی اعتیاد
اعتیاد به مواد مخدر یک معضل بزرگ اقتصادی و اجتماعی است که خسارات سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند. برای مقابله با این معضل، لازم است که اقدامات پیشگیرانه، درمانی و بازتوانی انجام شود و سرمایه‌گذاری در زمینه مبارزه با مواد مخدر افزایش یابد. پیش از انقلاب ، مصوبه‌ای مبنی بر واگذاری تریاک به صورت کارتی یا در اصطلاح کوپنی به معتادان بالای ۶۰ سال شکل گرفت؛ قانونی که پس از انقلاب حذف شد. این کار به منظور جلوگیری از خرده‌فروشی این ماده مخدر برای اشخاص پیر و ناتوان و دسترسی آسان این افراد صورت می‌گرفت. ناگفته نماند که در آن سالها دسترسی به دارو و پزشک محدود بود و برخی از تریاک برای تسکین دردهایشان به شکل مداوم استفاده می‌کردند.
مهم‌ترین راهکار برای مقابله با خسارات اقتصادی اعتیاد، پیشگیری از آن است. این امربا آموزش‌های پیشگیرانه، افزایش آگاهی عمومی و توسعه برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی انجام می‌شود. همچنین درمان و بازتوانی معتادان می‌تواند به آنها کمک کند تا دوباره به چرخه تولید بازگردند و از ارتکاب جرم و جنایت جلوگیری کنند. ایجاد فرصت‌های شغلی برای معتادان می‌تواند به آنها در بازگشت به جامعه و جبران خسارات گذشته کمک کند. از سوی دیگر، افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه مبارزه با مواد مخدر می‌تواند به مقابله با قاچاق مواد مخدر و کاهش عرضه مواد مخدر در کشور کمک کند.