درحالي كه نرخ دلار در روزهاي اخير كانال 54 و 55 هزار تومان را هم رد كرده و همه بازارها را هم تحت تاثير قرار داده است، اما بورس نه تنها رشدي نداشته، بلكه روندي نزولي هم به خود گرفته است، از ابتداي بهمن ماه بازار سرمايه روندي كاهشي به خود گرفته به گونه‌اي كه روز يكشنبه اول بهمن ماه 1402 شاخص كل بورس با كاهش 13 هزار و 741 واحدي به سطح 2 ميليون و 153 هزار رسيد، روز دوشنبه 2 بهمن ماه 1402 شاخص كل بورس با كاهش
6 هزار و 656 واحدي به سطح 2 ميليون و 146 هزار واحدي رسيد و در روز سه‌شنبه 3 بهمن ماه شاخص كل بورس تهران با 26 هزار و 527 واحد افت، وارد كانال 2 ميليون و 120 هزار و 35 واحدي شد، اما در آخرين روز معاملاتي هفته شاخص كل بورس با رشد 3 هزار و 416 واحدي، معادل 0.16درصد بالا رفت و به ارتفاع 2 ميليون و 123 هزار و 464 واحد رسيد، رشدي كه البته در برابر ريزش‌هاي پياپي هفته گذشته، بسيار اندك و غيرملموس بود.
بورس با يك فاصله زماني
به نرخ دلار واكنش نشان مي‌دهد
ابوذر مشايخي، كارشناس بازار سرمايه در مورد كاهش مكرر شاخص‌هاي بورس به «اعتماد» گفت: در طول دو، سه ماه گذشته شاهد اتفاقات سياسي و نظامي در منطقه بوديم كه كشور ما هم به صورت مستقيم و غيرمستقيم درگير اين موضوع شد و همين مساله باعث شد بورس هم تحت‌تاثير عوامل امنيتي قرار گيرد. اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه با اشاره به افزايش نرخ دلار و عدم تاثيرپذيري بورس از اين رشد افزود: بازارهاي دارايي معمولا با يك فاصله‌اي نسبت به يكديگر واكنش نشان مي‌دهند به عنوان مثال؛ در چشم‌اندازهاي تورمي كه در كشور ايجاد مي‌شود هر بازاري با يك فاصله زماني به اين تورم واكنش نشان مي‌دهد كه معمولا اولين بازاري كه اين رشد تورم در آن ديده مي‌شود، بازار طلاست، پس از آن بازار مسكن و در آخر هم بورس قرار دارد.
صنايع بورسي با ريسك‌هاي زيادي روبه‌رو هستند
مشايخي ادامه داد: در صورتي كه نگاهي به تغييرات نرخ دلار و بورس داشته باشيم، مي‌بينيم كه هميشه بازار سرمايه با يك فاصله زماني به اين تغييرها واكنش نشان مي‌دهد به عنوان مثال؛ در اوايل دهه 90 با افزايش سه برابري نرخ دلار روبه‌رو بوديم و پس از آن با يك فاصله چند ماهه اين تغيير در بورس ايجاد شد و تجربه ديگر در سال 1392 و پس از آن در سال 1397 رخ داد و سال 1401 هم نرخ ارز اواخر پاييز رشد كرد، اما رشد شاخص‌هاي بورس از اواخر زمستان و اوايل بهار آغاز شد.
اين كارشناس بازار سرمايه تصريح كرد: البته اين روزها صنايع با ريسك‌هاي زيادي روبه‌رو هستند و از نرخ خوراك گرفته تا نرخ انرژي (گاز و برق) به خصوص در صنايع فولادي اين سيگنال را به بازار بدهد كه كمبود برق و گاز شدت گرفته است و در نتيجه اين قبيل از صنايع رشدي نخواهند داشت و دولت براي جبران اين ناترازي‌ها چاره‌اي جز كاهش توليد يا سهميه‌بندي انرژي صنايع توليدي ندارد.
اولين برخورد دولت براي كنترل نرخ ارز سهميه‌بندي آن است
مشايخي خاطرنشان كرد: آنچه مسلم است بورس در انتظار تثبيت شرايط سياسي و بهبود اوضاع امنيتي است و در مورد نرخ ارز هم بايد ديد واكنش دولت در مورد اين نرخ‌هاي جديد چيست؟ در طول يك‌سال گذشته دولت تنها يك سياست را پيگيري كرده و آن هم تثبيت قيمت ارز و كنترل آن بوده، اما متاسفانه با وجود اين مدل از سياستگذاري بازهم رشد تورم مهار نشده است.
اين كارشناس بازار سرمايه با بيان اينكه بايد در انتظار سياست‌هاي جديد ارزي در سال جديد بود، تصريح كرد: به نظر مي‌رسد اولين برخورد دولت براي كنترل نرخ ارز سهميه‌بندي و تخصيص محدود ارز به صنايع و ارز متقاضي باشد، ضمن آنكه بر اساس آمارها ما با ناترازي ارزي 5 تا 8 ميليارد دلاري روبه‌رو هستيم كه اين ناترازي ارزي را مي‌توان در درآمد شركت‌ها مشاهده كرد و اينكه بخش بزرگي از شركت‌هاي بورسي ما صادركننده كاموديتي‌ها و مواد اوليه هستند كه اين منابع ارزي براي اين شركت‌ها محدود شده و راهي جز سهميه‌بندي باقي نمي‌ماند.
او افزود: تنها راهكاري كه مي‌توان براي بهبود شرايط بورس درنظر گرفت، ثبات اقتصادي و امنيتي و در كنار آن اتخاذ تصميمات صحيح از سوي مسوولان است و چشم‌انداز بورس در سال جديد هم وابستگي شديدي به شرايط امنيتي و سياسي منطقه دارد.
به نظر مي‌رسد بازار سرمايه رها شده است
وحيد شقاقي‌شهري، اقتصاددان نيز در مورد ريزش‌هاي اخير بورس به «اعتماد» گفت: بازار سرمايه ايران داراي ايرادات اساسي است و هر چند بورس از نرخ دلار تبعيت مي‌كند، اما اين تبعيت بيشتر از نرخ مركز مبادلات ارزي است و نه نرخ بازار آزاد، اما مساله اين روزهاي بازار سرمايه فراتر از نرخ دلار رفته و به نظر مي‌رسد بازار سرمايه اين روزها رها شده و هيچ متولي هم ندارد، اين درحالي است كه اين بازار نيازمند يك متولي مقتدر است. اين اقتصاددان با اشاره به دستورالعمل‌هاي غيرمنتظره‌اي كه براي بورس ابلاغ مي‌شود، افزود: اين مدل از سياستگذاري‌ها امكان تحليل را از كارشناسان گرفته است، به عنوان نمونه اخيرا يك مصوبه‌اي ابلاغ شد كه به شدت بر صورت‌هاي مالي و سودآوري پالايشگاه‌ها اثرگذار بود، در كنار اين مساله قيمت‌گذارهاي دستوري و نگرش‌بخشي بر اين بازار باعث شده تا هر يكي از وزارتخانه‌ها يا يك دستگاهي بدون اينكه يك نگرش كلان داشته باشد از زاويه نگاه خودش دستورالعمل‌هايي را ابلاغ كند كه بر كليت بازار سرمايه اثرات منفي دارد.
شاهد ريسك‌هاي مختلف بين‌المللي و داخلي هستيم
شقاقي‌شهري تصريح كرد: ضمن آنكه ريسك‌هاي بين‌المللي و داخلي به شدت بر اين بازار اثرگذار هستند به عنوان مثال؛ زماني كه سهامداري براي سرمايه‌گذاري سمت خريد سهام پتروشيمي‌ها و پالايشي‌ها مي‌رود شاهد آن است كه به صورت مكرر مصوبات مختلفي براي نرخ خوراك و مواد اوليه ابلاغ مي‌شود يا براي خريد سهام بانك‌ها با مصوباتي در مورد جريمه بانك‌ها و عدم تبعيت از تسهيلات‌دهي دستوري يا براي خريد سهام فولادي‌ها و صنايع مس و... هم با ناترازي‌هاي انرژي روبه‌رو مي‌شوند و به نوعي همه صنايع در كشور با يكسري از موانعي روبه‌رو هستند كه صورت‌هاي مالي شركت‌ها را دستخوش تغيير مي‌كند. او افزود: دولت‌ها هم اين اجازه را به خودشان مي‌دهند كه به راحتي در سودآوري شركت‌ها دست ببرند و در نتيجه امكان تحليل بلندمدت و ميان‌مدت هم وجود ندارد و صرفا مي‌توان در كوتاه‌مدت به سودآوري اندكي بسنده كرد و تنها يك ورود و خروج موقتي در اين بازار كفايت مي‌كند.
70 درصد بازار سرمايه را شبه‌دولتي‌ها تشكيل مي‌دهند
اين كارشناس اقتصادي ادامه داد: در حال حاضر 70درصد بازار سرمايه را شبه‌دولتي‌ها تشكيل مي‌دهند كه ساختار اينها به اين شكل است كه هر چند مالكيت‌شان مردمي است، اما مديريت آنها با دولت است و اين ساختار شترگاو‌پلنگ باعث دخالت‌هاي مكرر دولت شده، اين درحالي است كه هيچ نقطه‌اي از دنيا دولت به اين شكل در بورس دخالت نمي‌كند. شقاقي‌شهري با اشاره به پيش‌بيني‌ناپذيري بورس تصريح كرد: با توجه به مسائل متعدد بين‌المللي و ريسك‌هاي مختلف و بي‌ثباتي‌ها و عدم پيش‌بيني‌پذيري اقتصاد سرمايه‌گذاري در بازار سرمايه پر ريسك‌تر از قبل شده است.
او با بيان اينكه امكان تحليل بنيادي از بورس گرفته شده است، خاطرنشان كرد: زماني كه مدام مصوبات شركت‌هاي بورسي با تغيير روبه‌رو مي‌شود اين بازار هم قابليت تحليل درست را ندارد ضمن آنكه سهامداران هم از سهامداري نااميد شده‌اند هر چند وعده‌هايي براي اين بازار داده شده بود و بورس هم جزو سه اولويت اصلي آقاي رييسي بود، اما پس از دو سال مي‌بينيم نه تنها اوضاع بازار سرمايه بهتر نشده، بلكه بدتر از قبل هم شده است.
هيچ اصلاحي در بازار سرمايه صورت نگرفته است
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه هيچ‌گونه ثبات يا پيش‌بيني‌پذيري بر بازار سرمايه حاكم نشده است، افزود: متاسفانه هيچ اصلاحي در اين بازار صورت نگرفته است و حتي ساده‌ترين اصلاحي كه مي‌توانست انجام شود، ايجاد يك تشكل براي سهامداران خرد بود كه بتوانند از حقوق خودشان دفاع كنند، اما هيچ كدام از اين اصلاحاتي كه دولت وعده آن را داده بود هم اتفاق نيفتاده است و در نتيجه مردم هم رغبتي براي سرمايه‌گذاري در اين بازار ندارند.
او تصريح كرد: بازار سرمايه داراي ضعف‌هاي ساختاري است مانند تقويت نهاد ناظر، شكل‌گيري تشكل سهامداران خرد، نهادي براي جلوگيري از رانت‌هاي اطلاعاتي، نهادي براي ايجاد شفافيت بازار كه الزام يك بازار رقابتي است، اما متاسفانه دولت به‌رغم وعده‌هايي كه داده بود هيچ‌كدام از اين نهادها را ايجاد نكرده است هر چند ابتداي سال ابلاغيه‌اي در مورد نرخ خوراك به بازار داده شد، اما پس از يك ماه آن را منتشر كردند و يك رانت بزرگي نصيب يك گروهي از ذي‌نفعان شد. اين درحالي است كه بازار سرمايه نيازمند نهادي براي شفافيت و رانت‌زدايي است تا اجازه دستكاري قيمت‌ها يا رانت اطلاعاتي را از بين ببرد.
شقاقي‌شهري افزود: به نظر مي‌رسد اين بازار كاملا رها شده و هر روز سرمايه‌گذاران متضرر مي‌شوند و اصلاحات نهادي و ساختاري براي تضمين امنيت سرمايه‌گذاري و كاهش ريسك‌هاي متعدد و تقويت اين بازار هنوز شكل نگرفته است.