تولید و خرید تضمینی گندم طی دو سال گذشته با رشد قابل توجهی روبه‌رو شد. آمار خرید تضمینی گندم در سال 1400 حدود 4.5 میلیون تن و در سال 1401 نزدیک به 7.5 میلیون تن بود که بر این اساس خرید تضمینی گندم سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۱۶ درصد و نسبت به سال ۱۴۰۱ در حدود ۴۲ درصد رشد داشته است.
نیاز کشور به گندم با توجه به جمعیت ۱۲ میلیون تن در سال است و سال گذشته از ۱۳.۵ میلیون تن گندم تولیدی، ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تن آن خرید تضمینی شد. در واقع یکی از گزاره‌های اصلی در رشد خرید گندم را باید تعیین قیمت مناسب خرید تضمینی قلمداد کرد که باعث شد انگیزه کشاورزان برای فروش محصول به دولت افزایش پیدا کند.
اکنون نرخ خرید تضمینی گندم برای سال زراعی 1403-1402 در جلسه شورای قیمت‌گذاری در حال بررسی است. روز گذشته نیز جلسه شورای قیمت‌گذاری با حضور نمایندگانی از وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، نماینده تشکل‌ها، نمایندگان مجلس و وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد تا منجر به تعیین نرخ خرید تضمینی گندم شود.
گندم تولیدی کشور از کیفیت خوبی برخوردار است
عملیات کشت گندم امسال از اواخر شهریورماه در مناطق سردسیر آغاز شده است و در اواسط دی ماه در اقلیم‌های گرم به پایان رسیده است. ارزیابی‌ها هم حاکی از آن است که گندم تولیدی کشور از کیفیت خوبی برخوردار است، اما همچنان کشاورزان به دنبال ارتقای کیفیت گندم هستند.
در تولید گندم علاوه بر افزایش کمیت، کیفیت محصول نیز ارتقا پیدا کرده است به طوری که در سال‌جاری کیفیت فیزیکی گندم افزایش پیدا کرد و رطوبت نسبی گندم به کمتر از 9 درصد رسید درحالی‌که سال‌های قبل رطوبت گندم 9.5 تا 10 درصد بود. این درحالی است که رطوبت بالا فرآوری گندم را پایین می‌آورد و باعث کپک زدن گندم در انبارها می‌شود.
از دیگر شاخص‌های کیفی گندم‌های تولیدشده میزان پروتئین آنهاست که از 12 درصد عبور کرد و میزان گلوتن مرطوب گندم را بالا برد.
سهراب سهرابی، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفته است: براساس ارزیابی کیفیت گندم‌های ایران که با همکاری معاونت امور زراعت، مؤسسه تحقیقات اصلاح نهال و بذر و بخش شیمی غلات انجام شده، میزان پروتئین گندم تولید استان خوزستان نزدیک به ۱۲.۵۸ درصد، فارس ۱۲.۵۵ درصد، گلستان ۱۲.۶۱ درصد، بوشهر ۱۲.۷۳ درصد و ایلام ۱۲.۵۹ درصد است.
سهرابی ادامه داد: سالانه دوهزار نمونه گندم دیم و آبی توسط مؤسسه تحقیقات نهال و بذر و ۲۰ هزار نمونه از سوی مرکز پژوهش‌های غلات شرکت بازرگانی دولتی ایران نیز ارزیابی می‌شود و نتایج تحقیقات این دو مجموعه در مورد کیفیت این محصول با هم منطبق است.
وی با اشاره به استاندارد ۱۰۴ گندم گفت: این استاندارد ملی، گندم‌های تولیدی کشور را به گروه‌های درجه یک تا درجه چهار تقسیم می‌کند.
مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفت: گندم‌های درجه یک در ۱۵ استان کشور از جمله خوزستان، گلستان، فارس، مازندران و هرمزگان تولید می‌شود که حداقل بین ۴.۵ تا ۵ میلیون تن از گندم‌های تولید کشور را شامل می‌شود و وزن هکتولیتر آن بیش از ۷۹ و میزان پروتئین بالای ۱۲ درصد است.
وی معرفی ارقام جدید را یکی از دلایل افزایش گندم تولیدی کشور عنوان کرد و گفت: در سال جاری ۱۰۹ رقم جدید گندم آبی و دیم میان کشاورزان توزیع کردیم.
مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی افزود: از ۱۰۹ رقم جدید معرفی شده، ۷۵ رقم گندم آبی و ۳۴ رقم دیم بوده است.
سهرابی در همین حال مصرف متعادل کودهای شیمیایی، مدیریت کنترل خسارت آفات بویژه آفت سن، بیماری‌ها و علف‌های هرز، ارتقای کیفیت مدیریت آبیاری با توسعه سامانه‌های نوین آبیاری را از دیگر اقدامات برای افزایش کیفیت گندم تولیدی کشور برشمرد.
رتبه سیزدهم جهانی ایران در تولید گندم طی سال گذشته
خرید تضمینی گندم از سال 1368 آغاز شد و تاکنون 34 سال از زمان آغاز خرید تضمینی گندم می‌گذرد اما تنها طی 8 سال تولید گندم به بیش از 10 میلیون تن رسید. امسال هم میزان خرید تضمینی از مرز 10 میلیون تن عبور کرد، اما تفاوت آن با سال‌های قبل در این بود که در سال‌جاری سطح زیرکشت در مقایسه با آن 8 سال کمتر ولی میزان تولید بیشتر بود.
ایران در سال گذشته رتبه سیزدهم را در تولید گندم در جهان کسب کرد که از حدود ۱۴ میلیون تن گندم تولید شده، ۱۰ میلیون و ۳۵۷ هزار تن از سوی دولت خریداری شد. یکی از دلایل این مسأله نیز تعیین مناسب نرخ خرید تضمینی گندم بود.
وزارت جهاد کشاورزی برای سال زراعی جدید نیز درحال چانه‌زنی با سایر ارگان‌های دولتی است تا با تعیین نرخ مناسب خرید تضمینی گندم انگیزه گندمکاران را برای تولید بیشتر افزایش دهد.
سطح زیر کشت آبی گندم در کشور ۲ میلیون هکتار است. با وجود میزان بارش‌های فعلی می‌توان با افزایش بهره‌وری و نفوذ دانش به بخش کشاورزی، عملکرد در واحد سطح را بالا برد تا با وقوع تنش‌های آبی با مشکل مواجه نشویم.
امسال کشور با کاهش بارندگی‌ها روبه‌رو بوده است که می‌تواند در میزان تولید محصول تأثیرگذار باشد. در شرایط فعلی نمی‌توان برآوردی از میزان تولید محصول ارائه داد اما تا اواخر اسفندماه می‌توان پیش‌بینی از میزان کلی محصول درنظر گرفت.