معاون اجرایی رئیس جمهور از دستور رئیس دولت به وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی درباره بازنگری در فیلترینگ خبر داد. این در حالی است که آذر سال قبل نیز رئیس جمهور خود تغییر شرایط در فیلترینگ را با بازگشت آرامش وعده داده بود. عضو کمیسیون فرهنگی به خراسان می گوید: باید ببینیم از فیلترینگ چه کسانی سود می برند!
اگرچه در یک سال گذشته زمزمه های بازنگری و بررسی مجدد سیاست فیلترینگ را در چند نوبت شنیدیم و خواندیم و چندان اتفاق خاصی رخ نداد اما یک بار دیگر معاون اجرایی رئیس جمهور از دستور رئیس دولت برای بازنگری سیاست فیلترینگ خبر داد.محسن منصوری که به مناسبت بزرگداشت روز دانشجو، شنبه به جمع دانشجویان دانشگاه علم و صنعت رفته بود، در برابر سوال دانشجویان درباره محدودیت های اینترنتی تصریح کرد که آقای رئیسی اخیرا به وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی دستور داده اند که در موضوع فیلترینگ بررسی مجدد انجام گیرد.
فیلترینگ در شرایط التهاب، منطقی است
بی شک، سیاست فیلترینگ برخی پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی و محدودسازی اینترنت در برهه هایی از شرایط ملتهب اجتماعی لازم بوده است و نه فقط در کشور ما بلکه در تمام دنیا، دولت ها برای کنترل شرایط از ابزار محدودسازی فضای سایبر استفاده می کنند اما با عادی شدن وضعیت، تلاش خود را به کار می گیرند تا محدودیت ها را از میان بردارند.
وعده رئیس جمهور در آذر 1401
وقتی صحبت از بازنگری در سیاست فیلترینگ به میان می آید، ناخودآگاه وعده های پیشین مسئولان به ذهن می آید. یکی از این موارد، وعده رئیس جمهور در 16 آذر 1401 بود که ایشان در مراسم روز دانشجو این طور تصریح کرد: «محدودیت‌های ایجاد شده به دلیل اخلال دشمن و ایجاد ناامنی است ؛ محدودسازی شده و حتما بدانید با شرایط امن، وضعیت متفاوت خواهد بود.»
مطالبه رئیس جمهور از رئیس جدید در اسفند 1401
یکی دیگر از پیگیری های مرتبط با بازنگری در سیاست فیلترینگ، مربوط به اسفند 1401 بود که رئیس جمهور در حکم انتصاب محمدامین آقامیری دبیر جدید شورای عالی فضای مجازی آورد که «بازنگری در سیاست‌های مسدودسازی فضای مجازی با تأکید بر ارزش‌های دینی و انقلابی و توجه به اقتضائات نوین فضای مجازی» را در دستور کار خود قرار دهد. البته آقامیری، هشت ماه پس از این حکم درآبان1402، در پاسخ به سوالی درباره این دستور رئیس جمهور به شبکه شرق گفت: «ما روی سیاست‌های مسدودسازی تمرکز داریم و الان با مصداق کاری نداریم. مصداق‌ها را کمیته فیلترینگ مشخص می‌کند که اعضای مختلفی مانند دولت، مجلس، قوه‌قضاییه و... در آن عضو هستند.»
فیلترینگ فوری، بازنگری غیرفوری
مرور این ماجراها نشان می دهد، اجرای سیاست فیلترینگ به صورت «فوری» انجام می شود، اما بازنگری در این سیاست نه تنها «فوری» انجام نمی شود بلکه با ابهام و مقداری بلاتکلیفی مواجه است. این ابهام را به سادگی می توان در دستورهای مکرر بازنگری دید که پس از گذشت بیش از یک سال از آغاز فیلترینگ و بازگشت شرایط عادی به جامعه، همچنان در شرایط فیلترینگ به سر می بریم.
نتیجه فیلترینگ چه بود؟
با توجه به استفاده گسترده 65 تا 96 درصدی کاربران از فیلترشکن ها که کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی و سایر بخش ها به آن تصریح کرده اند، بعید به نظر می رسد، امروز حتی مسئولان و دستاندرکاران و سیاستگذاران امر فیلترینگ، خود همچنان به تاثیر فیلترینگ قائل باشند. در کنار انبوه اظهارنظرها درخصوص اثرگذاری فیلترینگ، این مطالبه صدیف بدری نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس در صحن علنی مجلس خطاب به وزارت ارتباطات قابل تامل است: «تکلیف فیلترینگ و محدودیت‌های بی‌نتیجه اعمال‌شده در پلتفرم‌ها و سکوهای اجتماعی جهانی را یک بار برای همیشه روشن کنید.»(جهان صنعت-خرداد1402)
از تبعات فنی تا آسیب های اخلاقی
اگر فیلترینگ از نظر فنی به گونه ای بود که کاربران به هر نحوی امکان دسترسی آزاد به شبکه ها و محتوای مدنظر را نداشتند، باز این قدر جای ناراحتی وجود نداشت. اما این ناراحتی آنجا به غصه تبدیل شده است که نه تنها امروز کاربران محدودیتی در دسترسی به فیلترشده ها ندارند، بلکه ما به دست خودمان، زمینه مراجعه آن ها به سایر محتوای نامناسب و غیراخلاقی را نیز فراهم کرده ایم.در بخش فنی و افت کیفیت اینترنت به دلیل افزایش استفاده از فیلترشکن ها فقط کافی است به گزارش مردادماه گذشته کمیسیون صنایع و معادن درباره بررسی کیفیت اینترنت و چالش‌های ایجاد شده برای شهروندان و کسب و کارهای اینترنتی مراجعه کنیم که در آن به صراحت اعلام شد: « علاوه بر کاهش سرعت، اثرات منفی دیگری در استفاده از VPN بر شبکه را می‌توان این گونه عنوان کرد: 1- بازشدن نشت فعال 2- پایین آمدن پهنای باند 3- مخاطرات امنیتی برای خود کاربر و شبکه ارتباطی 4- قرار گرفتن اطلاعات کاربر در معرض دسترسی غیرمجاز هکر‌ها»
آقای مسئول! با این وصف و با توجه به آمار بیش از 90 درصدی استفاده کاربران از فیلترشکن ها، می توانید ادعا کنید که «فیلترینگ» اثرگذار بوده است؟
باید ببینیم فیلترینگ منافع چه کسانی را تامین می کند؟
ما به سراغ حجت الاسلام والمسلمین جواد نیک بین، نماینده کاشمر و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس می رویم. از نیک بین که چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی به شدت از سیاست فیلترینگ و دست های پشت پرده آن انتقاد و افشاگری کرده بود، می پرسیم، چرا با وجود دستورات و وعده های مکرر درباره بازنگری در فیلترینگ، باز هم اتفاقی نمی افتد؟ او پاسخ می دهد: بله رئیس جمهور دستور می دهد و این که چرا اتفاقی نمی افتد را باید از حوزه رئیس جمهور جویا شد. ما باید ببینیم منافع چه کسانی در تداوم فیلترینگ تامین می شود که این مسئله حل نمی شود. در پرسش دیگری از نیک بین می پرسیم، آیا مجلس در موضوع فیلترینگ بنای ورود و بررسی مجدد ندارد؟ که این عضو کمیسیون فرهنگی در پاسخ تصریح می کند: «حقوق عامه» طبق اصول مختلف قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است و بستن فضای مجازی مصوبه قانونی و مجلس شورای اسلامی را ندارد.