در شرایطی که سال های زیادی از مطرح شدن ضرورت استقرار نظام مالیات بر مجموع درآمد در ایران می گذرد و حتی بعضاً این پایه مالیاتی در دو دهه گذشته به دلیل نبود زیرساخت ها از قانون مالیات های مستقیم حذف هم شده است، دیروز سرانجام لایحه مربوط به این پایه مالیاتی تحت عنوان اصلاح قانون مالیات های مستقیم توسط دولت به مجلس ارسال شد. جزئیات زیادی از این لایحه تاکنون منتشر نشده است.
با این حال، شواهد نشان می دهد که از یک سو دولت عزم اجرای این پایه مالیاتی را دارد و از سوی دیگر باید منتظر پوست اندازی اساسی در نظام مالیاتی باشیم. رفع معضل اجتماعی مالیات کمتر برخی اقشار پردرآمد و در مقابل، مالیات بیشتر اقشار کارمند یکی از مهم ترین نتایج به‌کارگیری این پایه مالیاتی است.
تدوین لایحه مالیات بر مجموع درآمد یکی از وعده‌های وزیر اقتصاد بود که در خرداد ماه ۱۴۰۱ توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تدوین و به هیئت دولت ارسال و به تازگی تصویب شده است.اظهارات حسینی معاون پارلمانی رئیس جمهور حاکی از آن است که هم اینک این پایه مالیاتی در قالب لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم به مجلس ارسال شده است. آن هم در شرایطی که در ماه های پایانی مجلس دستورکارهای مهمی نظیر قانون بودجه 1403 و قانون برنامه هفتم توسعه پیش روست و در صورت اتمام دوره کنونی مجلس و عدم تصویب این لایحه مهم، معلوم نیست تصویب آن به چه زمانی در مجلس آینده موکول خواهد شد.
زمینه سازی برای رفع یک تناقض مهم مالیاتی
به گزارش خراسان، نظام مالیاتی در کشور ما مبتنی بر یک رویکرد منسوخ مربوط به ابتدای قرن 19 میلادی است. به این صورت که دریافت جداگانه مالیات از منابع، مشاغل و پایه های مختلف درآمدی مورد توجه قرار می گیرد. رویکردی که در ذات خود، تناقض مهم «مالیات دهی نسبتاً پایین برخی مشاغل در برابر مالیات پردازی برخی اقشار کم درآمد مانند مزد و حقوق بگیران» را خواهد داشت.درواقع در حال حاضر، قانونگذار در حالی برخی گروههای شغلی را معاف کرده است(به عنوان مثال فعالان حوزه فرهنگ و صنایع دستی و همچنین بخش کشاورزی از پرداخت مالیات معاف هستند) که در این بخش ها افرادی با درآمدهای بالا هم فعال هستند و به واسطه فعالیت در این بخش ها از پرداخت مالیات معاف می شوند.این قاعده گذاری موجب بی عدالتی در نظام مالیاتی شده و همچنین باتوجه به ابعاد گسترده معافیت ها (که به گفته مسئولان حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد اقتصاد کشور از پرداخت مالیات معاف است) توان مالیات ستانی دولت را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.
مالیات بر مجموع درآمد چه تغییری را رقم خواهد زد؟
در شرایطی که رویکرد نوین مالیاتی با سابقه بیش از 100 سال در دنیا، به کار گرفته می شود و همچنین پس از آن که در سال های گذشته، تصویب و به‌کارگیری این پایه مالیاتی در کشور ما با موانع مختلفی روبهرو شده است، هم اینک دولت لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم را به مجلس فرستاده که یکی از محورهای مهم آن مالیات بر مجموع درآمد است و به نظر می رسد سرانجام این پایه مالیاتی به نقطه تبدیل به قانون و سپس اجرا نزدیک شده است.در قالب این مالیات، به جای آن که بخش های اقتصادی و مشاغل از پرداخت مالیات معاف شوند، سطح درآمد سالانه برای معافیت درنظر گرفته شده است.
به عنوان مثال، در سال الف، کسانی که کمتر از ۲۰۰ میلیون تومان در سال درآمد داشته باشند، از پرداخت مالیات معاف خواهند شد و هر کسی در هر شغلی، بیش از این رقم درآمد سالانه داشته باشد، براساس نرخ و فرمول تعیین شده، مشمول پرداخت مالیات می شود.البته برای برخی بخش ها، به جای معافیت، تخفیف مالیاتی درنظر گرفته شده است. براساس پیش نویس لایحه مالیات بر مجموع درآمد، حداکثر تخفیف مالیات ۲۵ درصد است اما باید دید در لایحه نهایی که به تصویب دولت رسیده، این موارد چه تغییراتی داشته است.یکی دیگر از ویژگی های لایحه مالیات بر مجموع درآمد، احتساب برخی هزینه ها به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی است. در لایحه، هزینه های آموزش، درمان، اجاره یا اقساط تسهیلات خرید مسکن به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی از سرجمع درآمدهای یک خانوار کسر می شود.بنابراین در این لایحه صرفا درآمد مبنای پرداخت مالیات نیست بلکه هزینه ها هم در تعیین حدود مالیات موثر خواهد بود و این قاعده عدالت مالیاتی را تقویت خواهد کرد.