هرچند نوسان جزو ذات بازار سرمایه است، اما به طور معمول در شرایطی که بازار به واسطه ریسک‌های سیتماتیک و بیرونی دستخوش نوسان می‌شود، نهادناظر بازار برای عبور از این شرایط وارد عمل می‌شود؛ اقدامی که نمونه آن را در بورس‌های جهانی می‌توان دید.
این در حالی است که در بازار سهام ایران، پس از واکنش اولیه بازار به آغاز جنگ حماس و رژیم صهیونیستی، در نخستین روز هفته جاری، تشدید این جنگ و ورود نیروهای رژیم صهیونیستی به غزه باعث شد تا شاخص کل بورس روز سراسرقرمزی را تجربه کند، به طوری که در این روز شاخص کل با افت 50 هزارواحدی همراه شد. اما با ورود حقوقی‌های بازار و نیز تزریق منابع مالی از سوی صندوق توسعه ملی در قالب صندوق تثبیت بازار، شاهد دو روز سبز در روزهای یکشنبه و دوشنبه بودیم و در این دو روز شاخص کل بیش از 30 هزارواحد رشد کرد. با این حال در روز سه‌شنبه شاخص کل با اندکی عقبگرد(210 واحد) وارد فاز اصلاح و کف‌سازی شد و در روز گذشته نیز ریزش 10 هزارواحدی را تجربه کرد.
طبق اعلام صندوق توسعه ملی، با در نظر گرفتن ۴۰۰ میلیارد تومان که در چند روز گذشته به این صندوق تزریق شده، صندوق توسعه ملی از ابتدای سال تاکنون حدود ۳هزارو ۸۰۰ میلیارد تومان به صورت مستقیم به صندوق تثبیت بازار سرمایه نقدینگی تزریق کرده است. علاوه بر آن حدود ۴۶۰ میلیارد تومان هم وارد بازار سرمایه کرده، یعنی اقدام به خرید سهام کرده است. بنابراین صندوق توسعه ملی در سال‌جاری به صورت مستقیم و غیرمستقیم بیش از ۴هزارو ۲۰۰ میلیارد تومان به صندوق تثبیت واریزی داشته است. این در حالی است که رئیس سازمان بورس هم اخیراً از احتمال واریز منابع جدید به این صندوق تا پایان سال خبر داده است. حال با توجه به تشدید نوسانات شاخص‌های بورس طی هفته جاری، این پرسش مطرح می‌شود که در عمل، تزریق منابع به صندوق تثبیت بازار تا چه میزان می‌توان راهگشا باشد. در همین زمینه کارشناسان بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی» به این پرسش پاسخ داده‌اند.
مکانیسمی برای اعتمادسازی
حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه دلیل وجودی صندوق تثبیت، حمایت از بازار در مواقعی است که قیمت بهطور غیرمنطقی کاهش پیدا می‌کند، گفت: بورس ایران ارزش ذاتی دارد، اما ارزشی که امروز برای بازار ایجاد شده پایین‌تر از آن ارزشی است که نسبت به سایر بازارها دارد. با توجه به اتفاقاتی که در کشورهای منطقه افتاده برای جلوگیری از نگرانی سرمایه‌گذاران، وظایفی برای صندوق‌ها تعبیه شده که در این مواقع از بازار حمایت کنند و نگرانی و ترس سرمایه‌گذاران را کاهش دهند. در واقع این یک حرکت منطقی از سوی نهادهای ناظر و وظیفه ذاتی این صندوق‌ها است.
رضایی‌پور با بیان اینکه در هر کشوری سازکاری برای حمایت از بازارهایشان در شرایط خاص درنظر گرفته می‌شود و این تجربه مختص کشور ما نیست، اظهار داشت: همیشه دولت‌ها با توجه به ریسک‌هایی که به وجود میآید ورود پیدا می‌کنند، نمونه‌اش بحران 2008 میلادی دولت امریکا بود. دولت آن زمان منابعی را به بازار تزریق کرد و از بنگاه‌های ورشکست‌شده حمایت کرد، البته در کشورهای دیگر هم نمونه‌های مشابهی بوده است.
وی افزود: در بورس منطق سرمایه‌گذاران از دو تحلیل پیروی می‌کند؛ تحلیل اول، تحلیل بنیادی است که ارزش یک شرکت که دو قسمت دارد بر مبنای ارزش ذاتی، واقعی و داشته‌هایی که دارند یا سودآوری و تحلیل دوم ارزش‌گذاری‌های جریان نقدی آتی که ناشی از سود عملکرد است. هر دو تحلیل در واقع نشان می‌دهد، بازار سرمایه یا بورس نسبت به سایر بازارها برای سرمایه‌گذاری ارزشمندتر است.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در بازار خودرو یا مسکن قیمت‌ها حالت حبابی دارد. از آن طرف اخیراً ارز و طلا با رشد قیمتی که داشتند نسبت به بازار سرمایه پر ریسک‌تر شده‌اند. به لحاظ انتظاری همیشه طلا و ارز به عنوان دارایی مطمئن در فرهنگ ایران جا افتاده اما بازهم بورس میتواند از آنها حتی جلوتر باشد.
رضایی‌پور ادامه داد: تنها نگرانی موجود در بازار، تنش‌های منطقه به علاوه کسری بودجه دولت است که فکر می‌کنم با افزایش قیمت نفت به نوعی پوشش داده شود و اگر این حالت پنیک یا ترس سرمایه‌گذاران به واسطه تنش منطقه کاهش پیدا کند تا پایان سال شاهد بازار مثبتی خواهیم بود. رضایی‌پور یادآور شد: سازمان بورس و نهادهای ناظر طی ماه‌های اخیر دستورالعمل و رویه‌هایی را تنظیم کردند که در راستای اعتمادسازی بر بازار و مقوله‌ای است که به سازکار اجرایی نهادهای ناظر و دولت برمی‌گردد که حتماً باید اتفاق بیفتد چون یکی از ضروریات بازار سرمایه، شفافیت اطلاعات و اعتماد سرمایه‌گذاران است که همت بیشتری را می‌طلبد تا شکل بگیرد.
تنظیم بازار با صندوق تثبیت
ابوالفضل شهرآبادی، کارشناس بازار سرمایه با اعتقاد به اینکه بازار باید خود را متعادل کند، گفت: در یک بازار با اصول و قواعد متعارف، قانون عرضه و تقاضا حاکم است اما این برای بازاری است که دولت‌ها در آن دخالت نداشته باشند در غیر این صورت ممکن است که این قاعده به هم بخورد.
شهرآبادی تصریح کرد: در کشورهایی با اقتصاد قوی معمولاً بازار خودش را با قانون عرضه و تقاضا تعدیل می‌کند مگر در شرایط خاص مثل بحران سال 2007 و 2008 امریکا که دولت 700 میلیارد دلار تزریق نقدینگی در بازار انجام داد که به بازار و شرایط بحرانی خیلی کمک کرد. وی افزود: در شرایط فعلی، بازار سهام شرایط بحرانی ندارد، اما بالاخره شرایط منفی مستمر بازار است و یک کمک از طریق صندوق تثبیت قطعاً میتواند مفید باشد بخصوص که بازار ما از نظر قیمت سهام‌ها در سطح پایینی است و یک بازار ارزان تلقی می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه فعالان بازار این انتظار را داشتند که با شروع نیمه دوم سال از مهر و آبان، بازار حرکت مثبت را شروع کند و بازدهی قابل قبولی را به سرمایه‌گذاران بدهد، گفت: جنگ اسرائیل و غزه و شرایطی که پیش آمد، این اثرات منفی را بیشتر کرد. حالا در این میان اگر صندوق تثبیت بتواند نقدینگی را در بازار تزریق کند و صندوق هم این نقدینگی را به‌درستی وارد بازار کند، کم‌کم با کمرنگ شدن شرایط جنگی، بازار میتواند رشد کند و بازدهی خوبی را نصیب سرمایه‌گذاران کند. شهرآبادی اظهار داشت: حمایت این‌چنینی از بازار اعتماد از دست‌رفته سرمایه‌گذاران بخصوص سرمایه‌گذران خرد را میتواند برگرداند تا آنها حس کنند بازار پشتیبان دارد و این‌طور نیست که فقط مورد هجمه قرار می‌گیرند و از آنها در هر شرایطی حمایت می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند در شرایطی زیان‌هایشان را جبران کنند و سودهایی را بسازند. این حرکت یک حرکت حمایتی و اعتمادساز است. وی ادامه داد: اگر شرایط متعادل بر بازار حاکم شود تا پایان سال بازار مستعد یک بازدهی قابل قبول برای سرمایه‌گذاران خواهد بود، به شرطی که رخدادهای نامتعارف به آن تحمیل نشود.