هر نهاد تجاری و اقتصادی برای راه اندازی و توسعه کسب و کار خود نیاز به تامین یا جذب سرمایه مناسب دارد. در دنیای اقتصاد مسیرهای متنوعی برای تامین مالی تعریف شده است. هر نهاد تجاری بر اساس موقعیت کسب و کار، هدفی که دنبال می کند و میزان گردش مالی که در اختیار دارد می تواند از هر کدام از این مسیرهای پیش بینی شده استفاده کند.
در ایران عمدتا وام های بانکی و جذب سرمایه گذارهای کلان اصلی ترین مسیرهای تامین سرمایه محسوب می شود. هر کدام از این مسیرها معایب و مزایای مخصوص خودش را دارد. در ایران معمولا دریافت وام بانکی کار ساده ای محسوب نمی شود. به خصوص اگر سرمایه مورد نیاز یک سرمایه کلان باشد بانک ها سخت گیری بیشتری در اعطای سرمایه از خود نشان می دهند. از طرف دیگر پیدا کردن سرمایه گذار کلان به خصوص برای شرکت های کوچک یا متوسط می تواند تا حدودی ناممکن باشد. چرا که سرمایه گذاران کلان بر اساس فاکتورهای خاصی مانند گردش مالی و اعتبار شرکت دست به سرمایه گذاری می زنند.
بر این اساس می توان گفت که مسیر سنتی جذب سرمایه برای راه اندازی یا رشد شرکت های کوچک و متوسط چندان پاسخگو نیست. از این رو شرکت های در حال رشد که نیاز به سرمایه کلان برای پیشبرد اهداف خود دارند چه کار باید کرد؟ پاسخ این سوال را می توان در مفهومی به نام سرمایه گذاری جمعی جست و جو کرد. ما در این مقاله سعی می کنیم این روش جذب سرمایه را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم و تاثیر آن در روند رشد شرکت های مختلف (به خصوص شرکت های فناوری) را بیان کنیم.
سرمایه گذاری جمعی چیست؟
اولین مفهومی که ما باید آن را مورد بررسی قرار دهیم، مسئله سرمایه گذاری جمعی است. در واقع ابتدا ما باید بدانیم که این روش تامین سرمایه چیست و از چه عناصری تشکیل شده است. سپس بر اساس این تعاریف است که امکان شناخت آثار این روش در رشد و توسعه کسب و کارها فراهم می شود.
اگر بخواهیم با زبان ساده بیان کنیم، سرمایه گذاری جمعی به حالتی گفته می شود که تعدادی از سرمایه گذاران خرد تصمیم به سرمایه گذاری یا تامین مالی یک طرح می گیرند. به طور مثال یک شرکت برای خرید مواد اولیه مورد نیاز خود برای تولید یک محصول نیاز به یک میلیارد تومان سرمایه دارد.
در روش کرادفاندینگ (یا همان سرمایه گذاری های جمعی) تعدادی سرمایه گذار (با سرمایه خرد) سعی می کنند نیاز مالی این شرکت را تامین کنند. هر کدام از این سرمایه گذاران با آورده نقدی متفاوت (یک میلیون تومان، ده میلیون تومان، صد میلیون تومان و ...) درصدی از نیاز مالی شرکت را برطرف می کنند. مجموعه این آورده های نقدی می تواند سرمایه مورد نیاز شرکت را تامین کند.
سرمایه گذاری از طریق مشارکت جمعی دارای طیف نسبتا گسترده است که بر اساس شرایط کسب و کار، نوع سرمایه گذاران، میزان سرمایه مورد نیاز و ده ها فاکتور دیگر قابل بررسی است. به طور کلی می توان این مشارکت و سرمایه گذاری را به 4 دسته اهدا، پاداش، وام دهی جمعی، خرید سهام جمعی تقسیم کرد.
انواع سرمایه گذاری های جمعی
همانطور که گفتیم تامین سرمایه از طریق سرمایه گذاری های جمعی به چهار دسته مختلف تقسیم بندی می شود. در ادامه به صورت اختصار به توضیح هر کدام از این موارد خواهیم پرداخت.
· اهدا:
در این حالت سرمایه گذاران عمدتا نقش خیر را بر عهده دارند. بدین ترتیب افراد با در اختیار گذاشتن سرمایه خود انتظار بازگشت سرمایه و یا دریافت سود را نخواهند داشت. این نوع سرمایه گذاری عمدتا بر اساس اهداف خیرخواهانه صورت می گیرد.
· پاداش:
در مدل پاداش سرمایه گذاران به ازای مشارکتی که داشتند سود یا خدماتی را تحت عنوان پاداش دریافت می کنند. معمولا این پاداش به صورت توافقی و بر اساس درصد مشارکت افراد تعیین می شود. همچنین در نظر داشته باشید که عمدتا این پاداش به شکل خدمات ارائه می شود.
· وام دهی جمعی:
این نوع از سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر بدهی محسوب می شود. بدین ترتیب مشارکت کنندگان با در اختیار گذاشتن سرمایه های خود در بازه زمانی مشخص انتظار بازپرداخت اصل سرمایه و سود آن را دارند. در کلام ساده تر سرمایه گذاران برای مدت زمان مشخص، سرمایه گذاری با سود تعیین شده، سرمایه خود را به شرکت یا نهاد تجاری قرض می دهند. شرکت نیز متعهد می شود در زمان تعیین شده اصل و سود سرمایه را به سرمایه گذاران بازگرداند. در این روش بازگشت اصل سرمایه و سود آن تضمینی خواهد بود.
· خرید سهام جمعی
این روش از سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر سرمایه محسوب می شود. در این حالت سرمایه گذاران خرد با خرید سهام یا سود حاصل از سهام اقدام به سرمایه گذاری در شرکت یا نهاد تجاری می کنند. بدین ترتیب سرمایه گذاران به نوعی درصدی از مالکیت شرکت را به دست می آورند. نکته ای که وجود دارد این است که در این روش سرمایه گذاران در سود یا ضرر آن نهاد شریک هستند. همچنین مالکیت به دست آمده قابلیت انتقال داشته و سرمایه گذار می تواند آن را به فرد دیگری واگذار نماید. به نوعی بازار بورس را می توان یکی از بارزترین نمونه های این مدل از کرادفاندینگ دانست.
آثار کرادفاندینگ در رشد شرکت های فناوری
آثار کرادفاندینگ در رشد شرکت های فناوری
شرکت های فناوری به شرکت هایی گفته می شود که در زمینه تکنولوژی و صنعت دیجیتال مشغول به کار هستند. این شرکت ها عمدتا بر تولید و توسعه فناوری متمرکز هستند. مسئله ای که وجود دارد این است که توسعه فناوری عمدتا نیاز به تامین سرمایه کلان در مدت زمان کوتاه دارد.
در واقع با توجه به سرعت گسترش فناوری در جهان، کاهش زمان در جهت توسعه شرکت های فناوری و همپا شدن آن ها با فناوری های روز دنیا بسیار اهمیت پیدا می کند. از این رو بسیاری از این شرکت ها این فرصت را ندارند که بتوانند برای توسعه و تولید یک فناوری نوین زمان زیادی را صرف دریافت وام بانکی یا پیدا کردن یک سرمایه گذار کلان کنند. از طرف دیگر حضور در بازارهای سرمایه ای مانند بازار بورسی شرایط خاص و پیچیدگی های خودش را دارد. همچنین بسیاری از این شرکت ها دوست ندارند مالکیت خود را از دست بدهند. بر اساس مجموع این موارد می توان گفت که کرادفاندینگ مانند یک راه نجات برای این دست از کسب و کارهای تجاری محسوب می شود.
از طرف دیگر بسیاری از سرمایه گذاران خرد به خوبی می دانند که صنعت دیجیتال و فناوری می تواند همواره سودآوری های خوبی داشته باشد. از این رو سرمایه گذاری در طرح های فناوری و توسعه دیجیتال می تواند یک موقعیت سودآور برای این دست از افراد محسوب شود.
بنابراین می توان به صورت کلی گفت که سرمایه گذاری جمعی این فرصت را در اختیار شرکت های فناوری قرار می دهد که بتوانند در کوتاه ترین زمان ممکن اقدام به جذب سرمایه مورد نیاز خود کنند. از طرف دیگر در روش وام دهی جمعی مالکیت شرکت از بین نمی رود و این مالکیت همچنان در اختیار سهامداران اصلی آن خواهد بود.
اگر بخواهیم به صورت خلاصه بیان کنیم کرادفاندینگ از طریق وام دهی جمعی باعث می شود سرمایه مورد نیاز شرکت به سرعت تامین شده بدون آن که درصدی از مالکیت سهامداران کاسته شود. توجه داشته باشید که سرعت در تامین مالی برای شرکت های تجاری به خصوص برای شرکت های حوزه فناوری اهمیت بسیار بالایی می تواند داشته باشد.
کرادفاندینگ در ایران
حال سوال اصلی که مطرح می شود این است که آیا کرادفاندینگ در ایران نیز وجود دارد؟ همچنین چگونه شرکت های تجاری در حوزه فناوری می توانند از آن استفاده کنند؟
به طور کلی در ایران پلتفرم "دونگی" توانسته بستری سالم و امن برای سرمایه گذاری جمعی مبتنی بر بدهی (وام دهی جمعی) را راه اندازی کند. در این پلتفرم شرکت ها و نهاد های تجاری مختلف می توانند با ارائه ضمانت معتبر و احراز سایر شرایط لازم طرح خود را به صورت عمومی منتشر کنند.
دونگی این امکان را در اختیار شرکت ها قرار می دهد که بتوانند در سریع ترین زمان ممکن سرمایه مورد نیاز شرکت ها و نهادهای تجاری در حوزه های مختلف تامین شود. از طرف دیگر این پلتفرم زیر نظر نهادهای رسمی از جمله سازمان فرابورس فعالیت می کند. بنابراین شرکت های تجاری و سرمایه گذاران می توانند نسبت به اعتبار آن مطمئن باشند. در ضمن مسئله بسیار مهمی که در این بین وجود دارد این است که "دونگی" اعتبارسنجی های خاصی نسبت به شرکت ها و طرح های مربوط به آن دارد.
این مسئله باعث شده است سرمایه گذاران ساده تر و سریع تر به طرح ها و شرکت های مربوط به آن اعتماد کنند. بنابراین می توان گفت که این بستر امن فرصت مناسبی برای جذب سرمایه سریع برای شرکت های تجاری مختلف از جمله شرکت های تجاری فراهم کرده است.
پرسش های متداول
چرا کرادفاندینگ می تواند برای شرکت های فناوری موثر باشد؟
به طور کلی شرکت های فناوری در بسیاری از موارد برای توسعه فناوری نیاز به تامین مالی کلان در مدت زمان کوتاه هستند. این هدفی است که در روش سرمایه گذاری جمعی به خوبی محقق می شود.
بهترین روش سرمایه گذاری جمعی چیست؟
به طور کلی فاکتورهای مختلفی در این خصوص تاثیرگذار است. گردش مالی شرکت ها، درصد مالکیت سهامداران و نحوه اداره شرکت از جمله مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار در روند جذب سرمایه محسوب می شود. اما در حالت کلی می توان گفت که کرادفاندینگ مبتنی بر بدهی می تواند جذابیت های خاصی برای سرمایه گذاران خرد و شرکت های کوچک یا متوسط داشته باشد.