بازگشت ایران به جمع غول‌های نفتی جهان

جدال نفسگیر پالایشگاه‌ها برای خرید بیشتر نفت ایران در سرزمین چشم بادامی‌ها؛ این بار «تی‌پات‌ها» گوی سبقت را از دیگران ربودند.

گزارش‌ها نشان می دهند که پالایشگاه‌های کوچک کشور چین موسوم به «تی‌پات‌ها» ذخایر خود را با نفت ایران پر کرده‌اند تا در فصل اوج تقاضا، از حاشیه سود بیشتری هم بهره ببرند.

آمارهای مؤسسه مشورتی FGE و ورتکسا نشان می‌دهد که  صادرات حدود 1.5 میلیون بشکه‌ای نفت ایران در بالاترین سطح در 4 سال گذشته قرار داشته و80 درصد آن به چین صادر می‌شود.

گفته می شود که صادرات نفت ایران به چین می‌تواند بین 200  تا 300 هزار بشکه دیگر در روز افزایش یابد و از 1.2 میلیون بشکه در روز به 1.3 میلیون بشکه برسد.
هرچند که امریکا همچنان به دنبال تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها علیه ایران است.

یک مقام ارشد وزارت خارجه امریکا به رویترز گفته که امریکا به اجرای تحریم‌ها علیه صنایع نفت و پتروشیمی ایران ادامه می‌دهد و دورزدن تحریم‌های ایران هزینه‌های سنگینی خواهد داشت.

با رسیدن تولید ایران به نزدیک 3.6 میلیون بشکه در روز، این کشور حدود 2 میلیون بشکه در روز نفت خام و همچنین میعانات گازی صادر می‌کند.

افزایش صادرات نفت خام و میعانـات گازی از طریق انعقاد قراردادهای جدید فــروش، تمرکز بر بازارهای جدید صادراتی و بهره‌گیری از روش‌های متنوع فــروش از جملــه تهاتــر، سیاســت دولــت سیزدهم در صادرات نفت بوده است.

بــا روی کار آمــدن دولــت ســیزدهم، اســتفاده از راهکارهــای مختلــف بــرای افزایش فــروش و صــادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که به گواه آمارهای اقتصادی، اکنون شــرایط صادرات نفــت بهتــر اســت.

موفقیت ایران در فروش و صادرات نفت آنچنان چشــمگیر بوده که رئیس‌جمهور امریکا را نیز وادار به واکنش کــرد.

درآبان مــاه ۱۴۰۰، رئیس‌جمهــور امریکا در ســخنانی کــه در عمــل خلاف وعده‌هــای کاخ ســفید برای لغــو تحریم‌هــای ظالمانه علیــه ایران و بازگشــت واشــنگتن بــه برجام اســت، خواســتار کاهــش خریــد نفــت ایــران از ســوی کشــورهای واردکننده شد.

این اظهارنظرها نشان می‌دهد که ایران در فروش و صادرات نفت خود مســیر درســتی را در پیش گرفته است.

آمارهــای اقتصــادی نیــز نشــان می‌دهــد که رشــد اقتصادی کشــور بــا نفت بیشــتر از رشــد اقتصادی بدون نفت است که حکایت از افزایش درآمدهای نفتی ایران دارد.
با خروج یکجانبــه امریکا از برجام با شــعار به صفر رســاندن صــادرات نفــت ایــران، تولید نفــت روند کاهشــی به خــود گرفــت و در نهایت در ســال ۹۹ تا ۱٫۹ میلیون بشــکه در روز پایین آمد که پایین‌ترین رقم تولید نفت کشــور در ۲۵ سال اخیر محســوب می‌شــود.

بدیــن‌ترتیب دولــت آیت‌الله رئیسی در شــرایطی بر ســر کار آمد که میزان تولید نفت کشور در حداقل تاریخی خود قرار داشت.

با آنکه دولت قبل تحریم‌هــا را عامل کاهش تولید و صادرات نفت خــام و میعانــات گازی عنوان کرده بــود، امــا عملکــرد دولــت ســیزدهم در ماه‌هــای گذشــته نشــان می‌دهــد اگرچــه عامــل تحریــم هزینه‌هــای صنعــت نفــت را در همــه بخش‌هــا بالا می‌بــرد، اگــر اراده مدیران کشــور بــر تولید و صادرات نفت باشــد، تحریــم یارای مقابلــه با آن را ندارد.
درنتیجه این سیاســت‌ها، شکســتن رکورد فروش نفــت و میعانــات گازی  و رشــد ۴۰ درصدی صادرات نفت خام و میعانات گازی در مقایسه با ماه آخر دولت قبل، محقق شده است.

2.5 برابــر شــدن وصــول درآمدهــای ارزی حاصل ازصــادرات نفــت، میعانــات گازی، گاز طبیعــی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در سال ۱۴۰۰، در مقایسه با سال قبل آن، نتیجه سیاست‌های دولت سیزدهم بود.

همچنیــن در دولت ســیزدهم شــاهد وصــول 1.6 میلیارد دلار مطالبات معوق از عراق بابت صادرات گاز در دولت قبل و تســویه تمام صورت حساب‌های جاری صــادرات گاز و ایفای کامل تعهــدات مالی در بودجه سال‌های ۱۴۰۰ بوده‌ایم.

واقعیت این است که دولــت گذشــته کشــور را با کمتریــن میــزان تولید و صــادرات نفــت به آیت‌الله رئیســی تحویــل داد.

پــس از خــروج امریــکا از برجــام در اردیبهشــت ســال ۱۳۹۷، صــادرات نفــت ایــران و به دنبــال آن درآمدهای این بخش با کاهش همراه شد.

اگرچه صادرات نفت ایران هیچ‌گاه به صفر نرســید امــا کاهــشی چشــمگیر را تجربه کــرد.

براســاس گزارش بانک مرکزی، در ۸ ســال دولت گذشته مجموع ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز در قالب بیــع متقابــل، ۵٫۵ میلیارد دلار بوده است درحالی که در هشت ســال دولت‌های نهــم و دهــم ۱۶٫۷ میلیــارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعــت نفــت و گاز در قالــب بیــع متقابــل انجام شــده بــود، یعنــی ۳ برابــر رقــم جذب‌شده در دولت گذشته.

علاوه بر ایــن، در ســال ۱۳۹۹ دولت گذشــته فقط توانســت ۳۵ میلیــون دلار ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز در قالــب بیع متقابل جذب کند که ســقوط فاحشــی در ایــن زمینه محســوب می‌شــود.

درســال ۱۴۰۰ و در دولــت ســیزدهم این رقــم بــا رشــد ۶۲ درصــدی بــه ۵۶.۷ میلیــون دلار رسید.

 بهترین رکــورد ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعت نفــت و گاز در قالب بیــع متقابل، به ســال ۱۳۹۱ در دولــت دهــم و در اوج تحریم‌هــا مربوط می‌شــود که دولــت موفق شــد نزدیک بــه ۳٫۵ میلیــارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجــی را راهی صنعــت نفت و گاز کشور کند.

دولت دهم در ســه ســال پایانی خــود ۹٫۳ میلیارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت جذب کرد.

نتیجه آن ســرمایه‌گذاری‌های عظیم را دولت گذشته در سال‌های بعد با افتتاح پروژه‌های نفت و گاز برداشــت کــرد و البتــه آن پروژه‌هــا را بــه نــام خودش زد.

دولت گذشــته در ســه ســال پایانی عملکــرد خود فقط ۴۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای توســعه صنعــت نفت جــذب کــرد؛ یعنــی ۵ درصد عملکرد سه سال پایانی دولت دهم!

فاجعه ســقوط ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعت نفت و گاز در قالب بیع متقابل در دولت گذشــته، گریبان دولــت آیت‌الله رئیســی را گرفته که با کمبــود گاز و پیامدهای آن همچون خاموشی‌های سراسری مواجه است.

با این حال، جواد اوجی  وزیر نفت، با اشاره به ظرفیت تولید روزانه ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی و بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز غنی (ترش) در ایران گفته که با توجه به وجود ظرفیت بالای توان تولید نفت و گاز، ایران در دولت سیزدهم برنامه‌ریزی مدونی برای افزایش توان تولید و صادرات در نظر گرفته است.
گفته می شود که ارزش صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی، به ۴۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید که در مقایسه با رقم ۲۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ و ۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ و ۱۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ افزایش داشته است.

اداره اطلاعات انرژی امریکا نیز از درآمد ۱۹ میلیارد دلاری ایران از فروش نفت در ۵ ماهه نخست سال جاری میلادی خبر داد و کل درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ را ۵۴ میلیارد دلار اعلام کرد.

این رقم معادل ۶.۵ درصد از کل درآمد نفتی اوپک در این دوره بوده است.

سبقت ایران؛ رشد در اوپک

تولید نفت خام ایران بر اساس تازه‌ترین گزارش اوپک، در ماه اوت (مردادماه - شهریورماه) با ۱۴۳ هزار بشکه افزایش به ۳ میلیون بشکه رسید و پس از عربستان و عراق جایگاه سومی را دوباره ازآن خود کرد.

گزارش ماه سپتامبر اوپک که روز سه‌شنبه (۲۱ شهریورماه) منتشر شد نشان می‌دهد ۱۳ عضو این سازمان براساس گزارش منابع ثانویه در ماه اوت (مردادماه – شهریورماه) ۲۷ میلیون و ۴۴۹ هزار بشکه نفت خام تولید کردند که ۱۱۳ هزار بشکه بیشتر از ۲۷ میلیون و ۳۳۶ هزار بشکه ماه ژوئیه است.

براساس گزارش ماه سپتامبر اوپک، پس از عربستان با تولید روزانه ۸ میلیون و ۹۶۷ هزار بشکه و عراق با تولید روزانه ۴ میلیون و ۲۷۷ هزار بشکه، ایران با تولید روزانه ۳ میلیون بشکه در جایگاه سومین تولیدکننده این سازمان قرار گرفته است.

بر اساس گزارش منابع ثانویه، ایران در ماه اوت ۳ میلیون بشکه نفت خام تولید کرده که ۱۴۳ هزار بشکه بیشتر از ماه ژوئیه ۲۰۲۳ (تیرماه-مردادماه) بوده است.
به گفته تحلیلگران، صادرات بالاتر، نتیجه موفقیت ایران در دورزدن تحریم‌های امریکا بوده است.