در حالی که مردم از عدم دریافت وام مسکن به شدت ناراحت هستند اما همزمان می گویند با توجه به اقساط بالای وام مسکن و کم بودن میزان آن، ارائه وام با شرایط فعلی نمی تواند مشکل مسکن را حل کند.
مدتی است دولت تلاش کرده تا وام‌های فوری مانند ازدواج، فرزندآوری و مسکن را تسهیل کرده تا در شرایط سخت اقتصادی مردم بتوانند بر روی این نوع وام‌ها حساب کنند و باری از دوششان برداشته شود، اما بررسی‌های مهر نشان می‌دهد که بانک‌ها در این باره کوتاهی کرده‌اند و وام را یا پرداخت نمی‌کنند و یا با تأخیر چندین ماهه این کار را انجام داده و باعث زحمات فراوانی برای مردم می‌شوند.
وام‌ها به جای دیگری می‌رود
در این باره عطا بهرامی، تحلیلگر مسائل اقتصادی، در گفت‌وگو با مهر در رابطه با عملکرد شبکه بانکی در هدایت اعتبار گفت: آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که ۸۸ درصد وام‌های پرداختی به تولید، به منظور تأمین سرمایه در گردش، ایجاد یا توسعه واحدهای تولیدی بوده است. بنابراین، کسانی که می‌گویند منابع بانکی به سمت تولید هدایت بشود، گویا به آمار توجهی ندارند.
وی افزود: اینگونه وام‌دهی بانک‌ها به تولید در دنیا بی‌معناست. در دنیا چیزی به اسم وام سرمایه در گردش وجود ندارد؛ این اختراع بانک‌های ماست تا بتوانند به شرکت‌های خودشان وام داده و این شرکت‌ها هر کاری خواستند با آن انجام دهند، بنابراین این عنوان وام یک عنوان جعلی برای سفته‌بازی است.
این کارشناس اقتصادی درباره طرح نهضت ملی مسکن بیان کرد: در مورد نهضت ملی مسکن عملاً دو سال گذشته و هنوز تعداد واحد قابل توجهی ساخته نشده است. در نهضت ملی مسکن حتی می‌توان بیش از ۴ میلیون مسکن ساخت، اما دولت کاری که با زیست‌بوم، فرهنگ و نوع تأمین مالی در ایران مطابقت دارد را کنار گذاشته و دنبال چیزی می‌گردد که توجیه ندارد و انجام نشدنی است.
بهرامی ادامه داد: با ساخت مسکن تقاضا تحریک و توزیع ثروت بهتر می‌شود و چون در صنعت ساختمان یک درصد هم نیاز به واردات نیست، تولید و اشتغال را افزایش داده و دستمزد کارگران بهتر می‌شود. به همین دلیل، در آمریکا نیز موتور اشتغال را بخش مسکن می‌دانند.از طرف دیگر، نیاز به منابع بانکی هم ندارد، اگر صرفاً به مردم ۵۰۰ متر زمین داده شود، برای ساخت ۱۵۰ متر، حدود یک میلیارد تومان احتیاج دارند که با فروختن ماشین، پس‌انداز و پول پیش‌خانه‌ای که دارند، این پول را تأمین می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا بانک‌ها نباید در تسهیلات‌دهی به مردم برای ساخت مسکن مشارکت کنند، گفت: باید این کار را بکنند، اما نمی‌کنند. هم‌اکنون بانک‌ها می‌توانند به شرکت‌های خودشان وام داده و برنگردانند و از بانک مرکزی نیز پول جدید بگیرند. وقتی این کار را می‌توانند انجام دهند، چرا باید به مسکن وام بدهند.
بهرامی در رابطه با ریسک نکول تسهیلات مسکن گفت: ریسک نکول آن خیلی کم است. در ساخت ۱.۵ میلیون مسکن روستایی مسکن مهر، آن زمان مردم حتی ضامن هم نداشتند؛ یعنی حتی ضامن‌ها کارمند رسمی هم نبودند و خود مردم ضامن یکدیگر بودند اما این وام‌ها نکول نشد. بنابراین ریسکی از این جهت ندارد، منتهی نظام بانکی ما دکان یک سری افراد شده است، برای همین وام نمی‌دهند.
وی اذعان داشت: در آمریکا ۷۰ درصد وام‌ها را به خرید مسکن، خرید خودرو، خرید موبایل، رفتن به تعطیلات و این‌جور وام‌های خرد تخصیص می‌دهند. چرا این کار را می‌کنند؟ چون مدیران بانک‌ها مطمئن هستند که پول‌ها برمی‌گردند. اما در ایران شرکت‌های بزرگی که سود انباشته زیادی دارند، وام می‌گیرند. اینها سرمایه در گردش می‌خواهند چه کنند؟ مثلاً فولاد مبارکه با ۱۰۸ هزار میلیارد تومان سود، باز هم وام می‌گیرد. در دنیا، سرمایه در گردش را از محل سود انباشته یا پیش‌فروش تأمین می‌کنند. وامی با بهره سی درصدی برای سرمایه در گردش، تنها در شرایطی اقتصادی است که وام بازپرداخت نشود. بنگاهی که برای سرمایه در گردش وام بگیرد و سی‌وچند درصد سود بدهد، حتماً ضرر می‌کند مگر اینکه برنگرداند که هم‌اکنون نیز برنمی‌گردانند.
بهرامی با اشاره به برگشت وام‌های خرد از سوی مردم گفت: در مسکن مهر، حدود ۹۸.۵ درصد وام‌هایی که دادیم برگشت و تنها ۱.۵ درصد آن سوخت؛ درحالیکه بیش از ۷۰ وام‌هایی که بانک‌ها به شرکت‌ها می‌دهند، سوخت می‌شود و اصلاً برنمی‌گردد. ولی بانک‌ها پرداخت این وام‌های پرریسک را دوست دارند چون بانک مرکزی ریسک عملیات بانک‌ها را می‌خرد.
نداشتن اعتبار؛ بهانه همیشگی بانک‌ها
حسن همتی عضو کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهر درباره دلیل عدم تمکین بانک‌ها از قانون جهش تولید مسکن مجلس و عدم اعطای تسهیلات مسکن گفت: امروز بانک‌های ما تسهیلات مسکن را اعطا نمی‌کنند و گاهاً این وام‌ها را به افرادی که سفارش شده‌اند پرداخت می‌کنند و به مردم وامی پرداخت نمی‌کنند. شرایط به حدی حاد شده که حتی وام ازدواج را هم پرداخت نمی‌کنند.
این نماینده مجلس یازدهم ادامه داد: بانک‌ها در حال حاضر وام اشتغال، ازدواج، تسهیلات مسکن و تسهیلات فرزندآوری را پرداخت نمی‌کنند. در این شرایط سوال من از رئیس کل بانک مرکزی این است که بانک‌ها به چه کسانی و تحت چه شرایطی وام اعطا می‌کنند.
این نماینده مجلس یازدهم خاطرنشان کرد: بانک‌ها همیشه این بهانه را می‌آورند که اعتبار لازم برای پرداخت تسهیلات مسکن را در اختیار ندارند، در این شرایط که آنها اعتباری ندارند اصلاً چرا باید در ساختار وجود داشته باشند. در این شرایط از تمام بانک‌ها گله مند هستیم که چرا مشکلات مالی مردم در حیطه مسکن را حل نمی‌کنند؟ مردم از جهات مختلف از جمله اقتصادی و مالی تحت فشار شدیدی هستند.
وی در ادامه افزود: مجلس قانون جهش تولید مسکن را مصوب کرد و برای حل بحران مسکن اعلام کرد که فقط می‌توان از دو طریق از جمله آزادسازی و زمین و اعطای وام این مشکل را حل کرد. وقتی بانک‌ها که یک سمت ماجرا هستند اقدام به پرداخت تسهیلات ساخت و خرید مسکن نمی‌کنند نباید انتظار داشته باشیم که این قانون مجلس اجرایی شود.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در ادامه خاطرنشان کرد: امروز جوانانی که می‌خواهند ازدواج کنند حداقل باید یک میلیارد سرمایه داشته باشند که بتوانند یک زمین بخرند تا بتوانند در آن شروع به خانه سازی کنند. جوانان در این شرایط هیچ گونه منابع مالی در اختیار ندارند چطور باید آنها را ترغیب به ازدواج و تشکیل خانواده کنیم.
همتی در ادامه افزود: ما باید برای رونق نهضت تولید مسکن تسهیلات ارزان قیمت در اختیار مردم و جوانان قرار بدهیم. در صورتی که این تسهیلات در اختیار آنها قرار داده نشود عملاً اتفاقی در زمینه حل مشکلات اقتصادی کسانی که خانه ندارند و جوانانی که می‌خواهند ازدواج کنند، نمی‌افتد، در نهایت هم این قانون مجلس هم روی زمین خواهد ماند.
وی در ادامه توضیح داد: اگر آماری که درباره بانک‌ها در زمینه اعطای تسهیلات به جوانان منتشر شده درست باشد، نشان دهنده این است که بانک‌ها علاقه به تخصیص منابع خود به حوزه مسکن ندارند در حالی که بر اساس قانون مجلس مصوب شده که هر سال ۲۰ درصد از اعتبارات خود را صرف اعطای تسهیلات مسکن کنند.بانک‌ها برای مردم اعتبار پول و وام ندارند که به آنها وام کافی برای خرید یا ساخت مسکن تخصیص بدهند ولی برای کارکنان و افراد صاحب نفوذ اعتبار دارند و دچار ناترازی مالی نیستند.
نگویید بانک مسکن؛ بگویید یک بانک مانند بانک‌های دیگر
محمدصالحی نماینده مردم فریدون شهر در مجلس و عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس نیز در این باره به مهر گفته است: بارها به دولت تذکر داده‌ایم که جلوی این رویه بانک‌ها را بگیرد. استانداران هم با بانک‌ها جلسه‌ای گذاشتند و در آن جلسه اعلام شده بود که تا پایان خرداد ماه بانک‌ها اقدام به اعطای تسهیلات ساخت مسکن خواهند کرد، اما همچنان مردم سرگردان و بلاتکلیف هستند و جلوی ساخت و سازها در جهش تولید مسکن گرفته شده است.
محمدصالحی بیان کرد: بانک مسکن با اینکه زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است، اما رویه سایر بانک‌ها را در پیش گرفته است و اقدام به اعطای تسهیلات مسکن نمی‌کند. اگر بانک‌ها مدیریت نشوند، نه تنها التهابات مسکن افزایش می‌یابد بلکه نارضایتی زیادی بین مردم ایجاد خواهد شد.
بانک‌ها اگر وام هم بدهند توان پرداخت اقساط آن نیست
بسیاری از مخاطبان خبرگزاری مهر بارها به خبرنگار مربوطه پیام داده‌اند که حتی اگر بانک‌ها وام هم بدهند وام با شرایط فعلی فایده‌ای ندارد و کارساز نیست، زیرا اقساط بالایی دارد و در توان پرداخت مردم با دریافتی کارمندی و کارگری نیست و تنها افرادی می‌توانند این قسط را پرداخت کنند که حقوق ماهیانه بالای ۳۰ میلیون تومان داشته باشند.
یکی از مخاطبان خبرگزاری در این باره برای مهر نوشته است: «اولاً ما هر بانکی رفتیم برای وام مستاجری هیچ بانکی زیر بار نرفت و گفتند هنوز ابلاغ نشده دوماً خداوکیلی اگر بخواهیم خانه بخریم با ۸۰۰ میلیون تومان وام کجا می‌توانیم خانه خریداری کنیم، این قسط بیست میلیونی را چه کسی می‌تواند پرداخت کند؟ مردم اگر ماهی بیست میلیون حقوق داشتند که دیگر قصه‌ای نداشتند، خواهشا مردم را درک کنید.»
مخاطب دیگری برای مهر نوشته است: «من کلی بانک رفتم در این یک سال هیچ بانکی وام پرداخت نمی‌کند، ضامن هم داشتم، بنده با پنجاه سال سن و دو فرزند و مستأجر باید چه کار کنم؟ هرکسی می‌تواند بیاید جواب من را بدهد، هیچ بانکی به من وام نداد بانک ملت هم که حقوقم را می‌گیرم هر بار رفتم بارگذاری کنم از ضامنم ایراد گرفت.»
مخاطبی هم از مهر خواسته تا پیام وی را رسانه‌ای کند: «شما اگر با مردم هستید لطفاً این پیام من را رسانه‌ای کنید، ماهی بیست میلیون تومان قسط را چه کسی می‌تواند پرداخت کند در صورتی که حقوق یک ماه بنده هشت میلیون تومان بیشتر نیست.»
مخاطب دیگری نوشته است: «پارسال یک زمین داشته و مجوز ساخت ۴ واحدی گرفتیم و با هماهنگی بانک قرار بود وام به ما تعلق بگیرد، هرچیز داشتیم هزینه کردیم و هیچ خبری از وام نهضت ملی مسکن جهت ساخت و ادامه ساخت مسکن نیست و الان نمیدانم باید چکار کنم، هر زمانی که به بانک مراجعه می‌کنم می‌گویند خودت داری خرج کن و زمانی که ساختمان تمام شد به صورت یکجا به شما پرداخت می‌کنیم.»
عدم تناسب تسهیلات با قیمت مسکن
مردم گلایه جدی از وضعیت مسکن داشته و از گرانی و عدم تناسب تسهیلات با قیمت مسکن به شدت ناراحت هستند، در تهران متوسط آپارتمان بیش از ۸۰ میلیون تومان است و اگر زوجی توان پرداخت ماهی ۲۰ میلیون تومان قسط را داشته باشد تازه می‌تواند تنها یک میلیارد تومان را وام بگیرد که یک سوم قیمت آپارتمان در مناطق پایین شهر است. در کشورهای پیشرفته اقتصادی بیش از ۷۰ درصد مبلغ مسکن را وام آن هم به صورت وام‌های بلند مدت با نرخ بهره کم می‌دهند که مردم دغدغه‌ای نداشته باشند اما چرا در ایران وام به صورت ناجوانمردانه ای توزیع می‌شود و آن هم به همه نمی‌رسد؟