میدان گازی مشترک آرش یا الدوره بین کویت، عربستان سعودی و ایران بار دیگر در کانون توجهات قرار گرفته است، به‌طوری‌که در روزهای اخیر کویت و سپس عربستان مدعی نبود حق ایران در این میدان شده‌اند. این درحالی است که میدان آرش در سطح اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا یک ذخیره مناسب برای تولید مقدار زیادی گاز بوده که قیمت آن از زمان شروع جنگ اوکراین افزایش یافته است، اما موقعیت آن و بحث حقوقی آن، از زمان اکتشاف در دهه 60 میلادی تولید آن را مختل کرده است.
هرچند از کشف میدان گازی آرش حدود 60 سال می‌گذرد، اما ایران همچون گذشته درباره میادین مشترک نفتی و گازی خود کوتاهی کرده و تعیین تکلیف آن را به لحظات پایانی و پس از واکنش کشورهای دیگر ذی نفع در این میادین موکول کرده که در نهایت به احتمال تشدید اختلافات و چالش‌های احتمالی دامن زده است این درحالی است که کارشناسان معتقدند بهره برداری درباره این میدان گازی با رایزنی نمایندگان کشورهای ذی نفع یا با ارائه مدارک و بررسی‌های کارشناسانه در مراجع بین‌المللی در خصوص مرزهای کشورها و تعیین میدان گازی آرش قابل بررسی است.
اهمال در تعیین تکلیف میدان گازی
مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: ایران دارای میادین مشترک نفتی و گازی بسیاری با کشورهای همسایه است که دربرنامه‌های توسعه‌ای کشور روی آن محاسباتی شده است، اما با وجود اینکه حدود 60 سال از کشف میدان مشترک گازی آرش می‌گذرد هیچ اقدامی جهت تعیین تکلیف اختلافاتی که از مدت‌ها پیش تاکنون در این خصوص وجود داشته است صورت نگرفته است و هم اکنون به مشکلاتی در این حوزه برخورده‌ایم که البته پیش‌بینی می‌شود یا در مرحله گفت‌وگو کشورهای ذینفع و یا طرح در مجامع بین‌المللی حل خواهد شد.
او افزود: هرچند مسئولین باید خیلی پیشتر از این به این مسأله رسیدگی می‌کردند اما ایران بهره‌برداری از این میدان گازی را نیز همانند کشورهای دیگر حق خود می‌داند و از آن نیز کوتاه نخواهد آمد، هرچند ایران در حوزه کم‌کاری کرده و نسبت به اختلافات در این خصوص باید خیلی پیش از این رسیدگی می‌کرد تا بتواند مدیریت و برنامه‌ریزی خوبی را در خصوص بهره بردازی از منابع زیرزمینی کشور خود داشته باشیم، اما در حال حاضر نیز به جد با حضور کشورهای ذینفع درصدد حل این مسأله برخواهیم آمد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: این میدان گازی حق مسلم ایران و نسل‌های آینده است و به هیچ عنوان در پیگیری حقوق خود در این زمینه کوتاه نخواهیم آمد که البته این مهم در گام نخست در چارچوب رایزنی‌ها و تصمیمات دیپلماتیک عملیاتی خواهد شد و سپس در مراحل بعدی با حضور مراجع بین‌المللی با کارشناسی در تعیین مرزهای آبی سهم هر یک از کشورها تعیین و تکلیف بهره‌برداری از این میدان نیز مشخص خواهد شد.
نخعی اضافه کرد: پیش از این نیز در میادین مشترک نفتی و گازی با حضور نمایندگان کشورهای ذینفع اختلاف‌نظرهایی وجود داشته است که آنها را تا حد زیادی حل کرده‌ایم و پیش‌بینی می‌شود این مهم با رعایت مسائل حقوقی برطرف خواهد شد همچنین تا زمان تعیین تکلیف این میدان گازی و شفاف‌سازی کامل در این خصوص هیچ یک از طرفین حق برداشت از میدان گازی آرش را نخواهند داشت.
جای خالی نظام بهره‌برداری مشترک
میرترابی، کارشناس حوزه انرژی نیز در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: وجود مرزهای آبی و خشکی مشترک بین کشورها همواره باعث می‌شود که اختلاف‌نظرهایی در خصوص منابع مشترک زیرزمینی یا آبی ایجاد شود که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست، بنابراین این امر در حقوق بین‌الملل به یک رویه شناخته‌ای شده‌ای رسیده است که تاکنون بسیاری از اختلاف نظرها در مراجع ذی صلاح مطرح و مورد رسیدگی قرار گرفته است، چرا که قوانین جامع و شفافی در این حوزه وجود دارد.
او اضافه کرد: هرچند بسیار مطلوب است که با بررسی‌های کارشناسانه جامع نظام بهره‌برداری مشترک برای میادین مشترک ترسیم شود که البته تاکنون مورد غفلت واقع شده است، اما اگر با حضور کارشناسان و مسئولین این مهم بررسی و به نتیجه مدون مطلوبی برسد مشکلات در این زمینه به شکل بهینه حل می‌شود.
بهره‌برداری نابسامان از میادین مشترک
میرترابی ادامه داد: میادین مشترک ایران در حوزه انرژی پیش از این در نقاط دیگری مانند پارس جنوبی وجود داشته است که با رایزنی‌های طرفین مقرر شده است که طرفین شروع به برداشت از مرزهای داخلی خود کنند که نمونه بارز آن با کشور قطر است که البته این نوع برداشت از منابع غنی انرژی دو کشور در نهایت به ضرر دو کشور خواهد بود.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: در برخی از موارد مانند میدان مشترک گازی آرش چنانچه گفت‌وگوهای طرفین به نتیجه نرسد قطعا با ارائه مدارک به مراجع بین‌المللی و تعیین مرزهای مشترک و بررسی‌های کارشناسانه نحوه برداشت مشخص و به صورت نظام بهره برداری مشترک، نتایج اعلام خواهد شد.
او توضیح داد: اهمال مسئولان و کارشناسان در خصوص میدان گازی آرش غیرقابل انکار است حتی کشورهای عربستان و کویت نیز در خصوص میزان بهره‌برداری از میدان گازی مذکور دارای اختلافاتی هستند که این امر باید با حضور نمایندگانی از دو طرف طرح و بررسی نهایی شود تا به نتیجه مطلوبی دست یابیم.
محسن خجسته مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران معتقد است: میدان نفتی مشترک تعیین تکلیف نشده‌ای بین ایران و عربستان وجود ندارد از سوی دیگر با توجه به احیای روابط بین دو کشور کارهای مقدماتی برای انجام همکاری دوجانبه آغاز شده است.
او ادامه داد: برای همه میدان‌های مشترک بین ایران و عربستان مصوبه‌های لازم برای افزایش تولید و نگهداشت توان تولید دریافت شده است آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده شدن شرایط، حفاری را در میدان آرش آغاز می‌کنیم.
ادعای عجیب وزیر نفت کویت درباره ایران
از سوی دیگر یک منبع آگاه در وزارت خارجه عربستان در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور (واس) مدعی شد که میدان گازی الدره(آرش) حق مشترک عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق حاکمیت کامل بر آن را دارند همچنین این منبع سعودی مدعی شد که ریاض بار دیگر از ایران دعوت می‌کند که بر اساس قوانین بین‌المللی، مذاکرات در خصوص ترسیم مرزها در آن منطقه را آغاز کند.
سعد البراک، معاون نخست وزیر و وزیر نفت کویت در ادعایی عجیب گفت که کشورش به طور کامل مواضع و اقدامات ایران در این خصوص را نمی‌پذیرد و بر این اساس او مدعی است میدان گازی آرش یک منبع و ثروت طبیعی برای عربستان و کویت است و تا زمان ترسیم مرزهای دریایی هیچ طرف دیگری در آن حق ندارد.
وزیر نفت کویت مدعی شد که مواضع ایران در خصوص این میدان گازی ما را غافلگیر کرد و با ساده‌ترین قوانین روابط بین‌المللی در تضاد است همچنین عربستان و کویت توافق نظر دارند که یک طرف مذاکره هستند و از ایران می‌خواهیم که ابتدا به ترسیم مرزهای دریایی بین‌المللی پایبند باشد از سوی دیگر سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت پیش از این در اظهاراتی گفت که ایران آماده از سرگیری مذاکرات با کویت در خصوص میدان گازی الدره(آرش) است.
بیانیه مشترک عربستان درباره میدان گازی آرش
وزارت امورخارجه عربستان پیش از این با انتشار بیانیه‌ای ادعاهای خود درباره میدان مشترک گازی الدره (آرش) را تکرار کرده و خواستار گفت‌وگو با ایران برای تعیین مرز شرقی این منطقه شده بود.
وزیر انرژی عربستان سعودی نیز پیشتر اظهار کرد: ما به توسعه این میدان ادامه می‌دهیم و بیانیه عمومی مشترکی را صادر و ایران را تشویق کرده‌ایم اگر مدعی سهمی در این میدان است پای میز مذاکره بیاید و این مسأله در حد یک ادعا مانده است و عربستان سعودی و کویت مایل هستند در هر مذاکره‌ای با یکدیگر کار کنند زیرا منافع مشترکی در این منابع دارند.