اینجا، پشت ویترین‌های خیابان هفت تیر و سه‌راه جمهوری قطب‌های فروش پوشاک تهران کت‌وشلوارهایی می‌بینید که به اندازه شش، هفت گرم طلای ۱۸ عیار قیمت دارند. بهای مانتو و چادر هم دست‌کمی ندارد و قیمت‌ها میلیونی شده است. وضعیت قیمت‌ها در بازار پوشاک کودکان هم تعریفی ندارد و نرخ‌ها آن‌چنان صعودی شده که برخی فروشندگان از دفترهای حساب و فروش قسطی لباس می‌گویند.
ارقام درشت روی برچسب قیمت پوشاک
یک دست کت‌وشلوار مردانه تک‌دکمه که دوخت یک برند ایرانی است، ۱۸ میلیون تومان قیمت دارد و ارزان‌ترین مدل‌های کت‌وشلوار مردانه حدود دو میلیون تومان قیمت دارند؛ کت‌وشلوارهایی که به گفته فروشندگان با پارچه‌های ارزان‌قیمت پلاستیکی دوخته شده‌اند. بهای هر قواره چادر زنانه هم به طور میانگین بین یک تا ۱.۵ میلیون تومان است و قیمت چادرهای ارزان‌تر از ۶۰۰ هزار تا کمتر از دو میلیون تومان است. قیمت برخی چادرهای زنانه به حدود سه میلیون تومان هم می‌رسد.
بهای ارزان‌ترین مانتوهای زنانه در بساط دست‌فروش‌ها بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان است و نرخ برخی انواع مانتو به شش تا هفت میلیون تومان می‌رسد. در بازار پوشاک بچگانه هم قیمت‌ها به صورت سرسام‌آور بالاست و هر تکه لباس راحتی و تیشرت‌های نخی گاهی تا ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارند. مجید نامی، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران به «شرق» می‌گوید: «سهم پوشاک در سبد خانوار ایرانی در دهه ۸۰ حدود هفت درصد بود؛ اما در طول این سال‌ها این سهم به حدود ۳.۵ درصد رسیده است و این آمار نشان می‌دهد که تقاضای مردم برای خرید پوشاک کاهش پیدا کرده است». همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد هر خانوار شهری در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به ترتیب ۲.۴ و ۵.۴ درصد از هزینه‌های سبد هزینه‌ای خود را به خرید کفش و پوشاک اختصاص داده بودند که این میزان در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به ترتیب به ۱.۳ و ۳.۳ درصد رسیده است. همچنین در خانوار روستایی هم سهم خرید کفش و پوشاک در سبد هزینه‌ای خانوار از ۲.۶ و ۳.۶ درصد سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به ۹.۴ و ۸.۴ درصد در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ رسیده است.
رواج فروش پوشاک اقساطی
کاهش درخور‌توجه قدرت خرید مردم در بازار پوشاک سبب شده است که این روزها برخی فروشگاه‌های آنلاین آگهی فروش قسطی پوشاک را منتشر کنند.
نگاهی به برخی صفحات مجازی حاکی از فروش قسطی برخی البسه است. یکی از صفحات اینستاگرامی مانتویی را آگهی کرده است؛ در این آگهی قید شده که فروش در دو قسط ممکن است. فروشنده این فروشگاه آنلاین به «شرق» می‌گوید: برخی افراد توان خرید لباس در یک مرحله را ندارند. به‌همین‌دلیل در یک قسط می‌توانند رقمی که در‌حال‌حاضر توان پرداخت آن را دارند، خریداری کنند و پس از آن در مرحله دوم باقی را واریز کنند. ما لباس را نگه می‌داریم تا خریدار بتواند باقی پول را جور کند.
او می‌گوید: این افراد کارمند و... هستند. جزء اقشار بسیار ضعیف محسوب نمی‌شوند؛ اما هزینه لباس آن‌قدر بالا رفته که نمی‌توانند با حقوق کارمندی یکجا پول لباس را بپردازند. البته این تنها مورد نیست. برخی از سایت‌های اینترنتی نیز اقدام به فروش قسطی پوشاک می‌کنند. یکی از این سایت‌ها در مبالغ یک تا پنج میلیون تومان لباس می‌فروشد و افراد می‌توانند در قسط‌های متفاوت مبلغ را بپردازند. اگر یک میلیون لباس بخرید، باید در سه قسط، این پول را بازپرداخت کنید. اگر دو میلیون لباس بخرید، امکان بازپرداخت این مبلغ در پنج قسط وجود دارد. با خرید سه میلیون لباس نیز می‌توان اقساط را در هشت ماه بازگرداند. خرید چهار میلیون تومان لباس نیز در اقساط ۱۰ماهه قابل بازپرداخت است. اگر هم پنج میلیون خرید کنید، باید در ۱۲ قسط ۴۳۴ هزار‌تومانی مبلغ را بازگردانید.
فروشنده دیگری که لباس کودک می‌فروشد، به «شرق» می‌گوید: معمولا در لباس کودک، درخواست برای خرید قسطی لباس بسیار بیشتر است؛ چراکه کودکان رشد می‌کنند و خانواده‌ها اگر نخواهند هم مجبورند با رشد کودک، برایش لباس جدید خریداری کنند؛ اما متأسفانه با توجه به کاهش قدرت خرید و افزایش قیمت لباس، توان خرید ندارند. برخی خانواده‌ها از ما درخواست لباس قسطی دارند، ما هم با دریافت چک، می‌پذیریم که لباس را در چند قسط به خانواده‌ها بفروشیم. او می‌گوید: همچنین افزایش قیمت پوشاک سبب شده افراد دیگر مانند گذشته لباس نخرند و اگر پیش‌تر مشتری با ورود به مغازه، چندین دست لباس می‌خرید، دیگر شاهد این موضوع نباشیم.
فروش لباس قسطی به فروشگاه‌های آنلاین محدود نمی‌شود و نه‌تنها برخی فروشگاه‌های بازار سنتی هم به فروش اقساط پوشاک روی آورده‌اند که گاهی بنرهای تبلیغاتی از فروش پوشاک با چک کارمندی خبر می‌دهند و دراینمیان بساط فروش لباس‌های کهنه در مترو و دست‌فروشی‌های سطح شهر هم داغ است و برخی از اقشار از خرید لباس نو صرف‌نظر کرده و ترجیح می‌دهند تا لباس‌های قدیمی خود را بپوشند یا لباس دست دوم خریداری کنند.
مجید نامی، نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرات نساجی و پوشاک، در‌این‌باره به ایلنا گفت: «با افت قدرت خرید مردم و افزایش قیمت پوشاک نو، تمایل برای خرید لباس دست دوم صعودی شد که این موضوع می‌تواند برای مصرف‌کنندگان عواقب بهداشتی به همراه بیاورد؛ چراکه پوشاک با سلامت مردم عجین شده است». همچنین در همین زمینه حسین آقاکوچکی، رئیس اتحادیه پیراهن‌دوزان و پیراهن‌فروشان، می‌گوید: «تعداد تولیدی‌هایی که ارزان‌‌فروش بودند، در سطح شهر کاهش پیدا کرده است؛ چراکه مردم به این نتیجه رسیدند که بهتر است پوشاک مرغوب بخرند تا بتوانند حداقل در سه تا چهار سال آینده از آن استفاده کنند». این موضوع خود حاکی از آن است که گستره خرید لباس ارزان برای افراد محدود شده و افراد مجبورند به راه‌های دیگری برای خرید لباس نو روی بیاورند که خرید قسطی لباس یکی از این راه‌هاست.
فروشنده‌ای در سه‌راه جمهوری تهران به «شرق» می‌گوید: «مشتریانی داریم که ماهی ۵۰ هزار تومان بابت خرید یک مانتو به ما می‌پردازند. ما هم می‌دانیم هزینه‌های زندگی بالاست و نمی‌توانند بیش‌از‌این برای یک لباس پرداخت کنند، این نوع قسطبندی را قبول می‌کنیم». گشتی در بازارهای پوشاک تهران، مانند هفت تیر، کوچه برلن و جمهوری نشان می‌دهد که تورم با زندگی روزمره مردم چه کرده است؛ اما با وجود نصب تابلوهای حراج در بیشتر مغازه‌ها، اکثر حاضرین در بازار دست خالی هستند. «مردم ماهی پنج میلیون تومان حقوق می‌گیرند؛ اما دو میلیون تومان آن هزینه یک مانتوی معمولی می‌شود». این روایت یک فروشنده مانتو در یکی از مراکز خرید لباس‌های زنانه در تهران است. او تأکید می‌کند خرید قسطی پیش‌از‌این تنها مخصوص کالاهایی مانند خودرو، لوازم خانگی و ... بود؛ اما حال این روش فروش به پوشاک هم رسیده است.
مشاهدات میدانی گزارشگر «شرق» نشان می‌دهد که دراینمیان، فروشندگان معتقد بودند که این فروش قسطی پوشاک در مغازه‌های محلی بیشتر یافت می‌شود تا بازار. با این حال همچنان افرادی بودند که دست به فروش قسطی پوشاک و سیسمونی می‌زدند. دراینمیان هر فروشنده برای فروش قسطی پوشاک روش خاص خود را دارد. مالک یکی از فروشگاه‌های پوشاک در یکی از محله‌های تهران می‌گوید: ما یک دفتر برای فروش قسطی داریم و با توجه به قیمت لباسی که می‌فروشیم، آن را قسطبندی می‌کنیم که معمولا مشتریان در هفت یا هشت قسط آن را پرداخت می‌کنند. یک مغازه فروش سیسمونی و پوشاک نوزاد نیز به «شرق» می‌گوید که مشتری باید حداقل 10 میلیون تومان خرید کرده باشد تا بتوانیم آن را برای‌شان قسطبندی کنیم. در غیر‌این‌صورت نمی‌توانیم برای هر لباس یا وسیله‌ای که می‌فروشیم، این کار را انجام دهیم؛ چراکه اجاره مغازه‌ها بالاست و باید اجاره دهیم. برخی از فروشندگان نیز برای فروش پوشاک، معرفی یک فرد آشنا و مورد اعتماد را شرط فروش قسطی اعلام می‌کردند. آنها می‌گفتند که گرچه برخی از مشتریان از اعتماد ما سوءاستفاده کردند و پس از پرداخت نخستین قسط دیگر پیدای‌شان نشده؛ اما همچنان ما به فروش قسطی پوشاک ادامه می‌دهیم.
البته این مقوله تنها به بازار، فروشگاه و مزون‌های محلی محدود نمی‌شود و صفحه‌های اینستاگرامی نیز به فروش قسطی پوشاک روی آورده‌اند. صفحه‌های فروش پوشاک در فضای مجازی یا همان آنلاین‌شاپ‌ها شرایط خاص خود را برای فروش اقساطی پوشاک در نظر گرفته‌اند. یکی از شرایط فروش قسطی پوشاک به صورت آنلاین این است که مشتری ابتدا نیمی یا یک‌سوم مبلغ را به شکل بیعانه پرداخت می‌کند و تا زمان ثبت سفارش مهلت دارد آن را به صورت کامل پرداخت کند. البته مانند بازاری‌ها، تعدادی آنلاین‌‌شاپ می‌گویند مشتری باید حداقل دو میلیون تومان خرید کند و این دو میلیون تومان را در سه قسط به مجموعه بپردازد تا در نهایت آن پوشاک برای آنها ارسال شود. در نگاه این فروشندگان، این خرید به نوعی رزرو پوشاک مورد علاقه‌شان است تا درنهایت بتوانند هزینه خرید آن را بپردازند.
کاهش 25 درصدی حجم فروش پوشاک
حقوق‌بگیرانی که به محض دریافت دستمزد خود باید آن را خرج هزینه‌هایی مانند خوراک و اجاره مسکن کنند، دیگر سرمایه‌ای برای به گردش درآوردن در بازار پوشاک ندارند؛ اما در نهایت کارشان به بازار پوشاک ختم می‌شود؛ مردمی که دیگر خرید پوشاک را برای خود ضروری نمی‌دانند، این بار با پرداخت قسطی اقلام خریداری‌شده به بازار بازمی‌گردند. مجید نامی، نایب‌رئیس اتحادیه پوشاک، در گفت‌وگو با «شرق» توضیح می‌دهد: مسئله فروش قسطی هر کالایی، ازجمله پوشاک سال‌های سال است که در ایران مطرح است؛ اما نمی‌توان این موضوع را به همه فروشندگان پوشاک تعمیم داد. البته دراینمیان طرح‌هایی برای بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی دنبال می‌شود، برای خرید اقساطی پوشاک. نکته‌ای که با آن مواجه هستیم، این است که با توجه به تورم شدید و کوچک‌شدن سفره مردم، شهروندان سعی می‌کنند تا پول‌های خود را صرف مقولات واجب‌تری در مقایسه با پوشاک کنند و پوشاک در اولویت پایین‌تری برای افراد کم‌درآمد قرار گرفته است.
او در ادامه افزود: بیشتر افرادی که در صنعت خرده‌فروشی پوشاک مشغول هستند، میزان فروش آنها از نظر ریالی نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است؛ اما از نظر تعداد قطعات پوشاک فروشندگان حدود 25 درصد نسبت به سال‌های گذشته افت فروش داشته‌اند. البته این آمار درباره برندهای ایرانی است و به دلیل ممنوعیت واردات پوشاک به کشور نمی‌توان این آمار را به تمام بازار پوشاک ایران نسبت داد.
خروج پوشاک از چرخه نیازهای اولیه
نایب‌رئیس اتحادیه پوشاک تأکید کرد: آمارهای رسمی نشان‌دهنده کاهش گسترده قدرت خرید مردم در زمینه پوشاک است. برای مثال در دهه 80، اگر هفت درصد از کل هزینه‌های یک خانوار صرف پوشاک می‌شد، امروز این عدد به 2.9 درصد رسیده است. تطبیق‌نداشتن درآمد و هزینه‌ها تورمی که در سال‌های گذشته بر کشور حاکم شد، عمده هزینه‌های خانوارها را به سمت مسکن و خوراکی روانه کرده است تا پوشاک.
نگاهی به داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که سالانه سهم پوشاک از مخارج اولیه خانوار در حال آب‌رفتن است. به عبارتی دیگر، اگرچه سهم ریالی آنها در سال‌های گذشته افزایش یافته است؛ اما درصد آن بسیار ناچیز شده است. دراینمیان برخی معتقدند که گران‌فروشی فعالان بازار پوشاک باعث شده است که قدرت خرید پوشاک تا این سطح پایین بیاید.
نامی در‌این‌باره گفت: افرادی که در دهک‌های پایین جامعه زندگی می‌کنند، می‌توانند مانتویی ارزان‌تر بخرند و در این مورد ایرادی وارد نیست؛ اما مسئله مورد توجه این است که مؤلفه‌های زیادی در کاهش هزینه‌های تولید دخیل هستند. ازجمله نرخ ارز، تسهیل ورود مواد اولیه تولید، تورم، نرخ بهره بانک‌ها، کرایه فروشگاه و قیمت املاک از این مؤلفه‌ها هستند. در نتیجه می‌توان گفت که اشکال از زیرساخت‌های موجود در کشور است و کار را برای تولیدکنندگان و البته مصرف‌کنندگان دشوار می‌کند.