در روزهای 4 تا 7 تیرماه، تهران میزبان نمایشگاه الکامپ، به عنوان بزرگ ترین رویداد نمایشگاهی حوزه فناوری کشور بود که همزمان با آن موضوع «فیلترینگ» در میان فعالان کسب و کارهای دیجیتال در نشست هایی مطرح، بررسی و رفع آن مطالبه شد. ما در این گزارش مبتنی بر همین مطالبات، گذری بر داده ها و ستانده های فیلترینگ کردیم.
تداوم فیلترینگ و چند پرسش اساسی
فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های پرمخاطب در حالی همچنان ادامه دارد که سوالات و ابهامات مهمی پیش روی تداوم این نگاه و تصمیم وجود دارد:
1- با فیلترینگ چه مواردی را به دست آوردیم، چه مواردی را از دست دادیم؟
2- آیا فیلترینگ توانسته است، باعث دسترسی نداشتن کاربران به شبکه‌های اجتماعی مدنظر شود؟ آیا کاربران از این شبکه‌ها دست کشیدند؟
3-آیا به خطرات و نگرانی‌های فیلترینگ همچون هک و سوءاستفاده‌های مالی و دسترسی کودکان و نوجوانان به فیلترشکن‌ها توجهی شده و می‌شود؟
4- آیا با ورود فیلترشکن‌ها به تلفن‌های همراه، تبلت‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای، زمینه دسترسی به هر محتوای نامناسب به ویژه برای کودکان و نوجوانان فراهم‌تر نشده است؟
5- آیا محدودیت‌های پدیدآمده برای کسب و کارهای اینترنتی و ارتباطات بین‌الملل، نباید اهمیت داشته باشد؟
6- منطق بازارسازی و زمینه سودآوری هولناک چند ده میلیاردی برای عرضه‌کنندگان فیلترشکن‌ها چیست؟ و این پرسش اساسی که پول حاصل از وی‌پی‌ان فروشی واقعا به جیب چه کسانی می‌رود؟
پاسخ ها نتیجه را تغییر نمی دهند
بی شک پاسخ به این پرسش‌ها هرچه باشد، نتیجه ماجرا تغییر نمی‌کند. متولیان امر فیلترینگ هر پاسخی را به این پرسش‌ها مطرح کنند، امروز «فیلترشکن» از تلفن‌های همراه اغلب مردم، بیرون نمی‌رود. چگونه می‌توان میزان خسارت مسدودسازی با هدف مراجعه‌نکردن کاربران به دو یا سه شبکه اجتماعی پرکاربرد را با رواج فیلترشکن‌ها و دسترسی بدون محدودیت به دنیایی از محتوای نامناسب، غیراخلاقی و ضدفرهنگی، محاسبه کرد؟تازه این آسیب، محصول ورود فیلترشکن‌هاست؛ بماند که حتی بدون فیلترشکن‌ها هم، بیشتر ترافیک اینترنت داخلی صرف محتوای مدنظر وزارتخانه‌ای همچون ارشاد نمی‌شود. همان‌طور که وزیر ارشاد هفته گذشته در همایش «هوش مصنوعی، رسانه و تحولات» با اشاره به مسدودسازی دو شبکه اجتماعی خارجی (اینستاگرام و واتس‌اپ) اظهار کرد، بخش مهمی از ترافیک اینترنت کشور به سایت‌های داخلی اختصاص یافته است و البته عمده این ترافیک صرف تماشای فیلم‌هایی می‌شود که بسیاری از آن‌ها در قالب تنظیم‌گری منتشر نشده‌اند.
تذکرات چندباره نمایندگان
در یکی از تازه‌ترین تذکرات نمایندگان مجلس در اواخر خرداد، این‌بار «صدیف بدری»، نایب‌رئیس کمیسیون عمران طی تذکری شفاهی به رئیس‌جمهور، از وضعیت فیلترینگ و صرف هزاران میلیارد تومان برای فیلترشکن انتقاد کرد. بدری تأکید دارد مردم صرفاً برای سرگرمی در پلتفرم‌های جهانی حضور ندارند و شبکه‌های اجتماعی بستر فعالیت اقتصادی و ابزار پژوهش هستند. البته پیش از او نیز برخی دیگر از نمایندگان همچون «جلال رشیدی کوچی»، «معین‌الدین سعیدی» و «محمدحسن آصفری»، در انتقاد از فیلترینگ از گردش مالی 50 هزار میلیارد تومانی کاسبان فیلترینگ خبر داده و خواستار رفع محدودیت‌های فضای مجازی شده بودند.
البته اظهارنظر جدید نازیلا دانشوران از کارشناسان حوزه کسب و کارهای دیجیتال درباره این رقم این روزها در فضای مجازی بسیار مورد توجه قرار گرفت: «بر اساس تعداد مشترکان پهنای باندهای ثابت و سیار، می توان تخمین زد که گردش مالی فیلترشکن‌ها ماهانه حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان است. »به گفته دانشوران، کاربران به خصوص کاربران دارای کسب و کار دیجیتال مجبورند برای دسترسی به بسترهای مورد نیاز خود ماهانه بین ۵۰ تا ۲۰۰ هزارتومان هزینه کنند.
کسب و کارهای دیجیتال در محاق
اما ضربه‌ای که محدودیت‌ها و مسدودسازی شبکه‌های پرکاربرد به حوزه این کسب و کارها در تعاملات بین‌المللی وارد کرد، خود داستان مفصلی است. نازیلا دانشوران، چهارشنبه گذشته در نشست تخصصی با همین موضوع در نمایشگاه الکامپ تهران این طور گفت: «شرکت‌ها با حجم زیادی از مشتریان ناراضی از بیرون مواجه هستند... این موضوع در خصوص کسب وکارهایی که از ابزارهای نوین استفاده می‌کنند، جدی‌تر هم هست؛ به عنوان نمونه کسب وکارهای حوزه بلاک‌چین در ایران با شیب خیلی ملایمی رشد می‌کند و این می‌تواند یک مسیر جدید اقتصادی باشد. حالا زمانی که فیلترینگ اتفاق افتاد، ما همزمان با یک محدودیت داخلی مواجه هستیم، باید تمام سرورها از ایران خارج شوند و هزینه‌های چندبرابری برای هاستینگ سرورها پرداخت شود و درنهایت یک وب‌سایت هم به راحتی باز نشود.
از طرف دیگر افراد داخل سازمان هم ناراضی می‌شوند؛ چرا که وقتی نقدینگی کم می‌شود، تحقق وعده داده شده به پرسنل هم به تعویق می افتد . این تصمیم آثارش را در جاهای دیگر هم نشان می‌دهد. اگر کسب وکارها حیاتشان را از دست بدهند، جمعیت زیادی بیکار می‌شوند. متاسفانه هیچ کدام از این موضوعات دیده نمی شود.... عملا فیلترینگی اتفاق نیفتاده، فقط سد بزرگی قرار داده شده است. در هر حال کسب وکارها مسیر حیاتشان را پیدا می‌کنند، هرچند تعداد زیادی از کسب وکارها در این میان نابود شده‌اند. ما فیلترینگ نداریم، به غیر از این‌که هزینه هنگفتی را به صورت ماهانه برای فیلترشکن‌ها پرداخت می‌کنیم.»