بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از تداوم جنگ روسیه و اوکراین و رشد تنش‌های منطقه‌ای آمریکا با چین، تولیدکنندگان آمریکایی به دنبال این هستند که روابط اقتصادی خود را با همتایان چینی کاهش دهند و زنجیره تامین خود را به کشورهای کم‌ریسک‌تر منتقل کنند.
به قول برخی از تولیدکنندگان آمریکایی، در وضعیت کنونی «نباید تمام تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد گذاشت.» اخیرا مقامات چینی به تفتیش دفتر شرکت‌های آمریکایی در خاک چین اقدام کردند که نگرانی‌ها درمیان کسب‌وکارهای آمریکایی را تشدید کرده است. این در حالی است که طی دو دهه اخیر، سطح تجارت چین و آمریکا به شکل قابل توجهی رشد کرده است و این جدایی می‌تواند تبعاتی برای هر دو کشور و اقتصاد جهان داشته باشد. هرچند که برخی کشورها نیز می‌توانند از شکاف ایجادشده به سود خود بهره ببرند. این موضوع می‌تواند در آینده محصولات ساخت چین در کشور آمریکا را با تهدید روبه‌رو کند؛ هرچند که با توجه به وابستگی‌های کنونی، احتمال جایگزینی کامل برای بسیاری از تولیدکنندگان وجود نخواهد داشت.
هراس از درگیری نظامی یا تشدید اختلافات با چین موجب شده است تولیدکنندگان آمریکایی برای یافتن تامین‌کنندگان جایگزین کالاهای وارداتی ساخت چین به تکاپو بیفتند. به گزارش وال‌استریت ژورنال، چشم‌انداز جنگ روسیه با اوکراین موجب شده است مدیران آمریکایی تلاش کنند زنجیره‌های تامین جایگزینی را طراحی کنند تا از وابستگی خود به چین بکاهند.
علت این امر به چشم‌انداز منفی روابط دو کشور و احتمال بالا گرفتن اختلافات یا حتی درگیری نظامی بازمی‌گردد که می‌تواند با قطع روابط اقتصادی، هزینه هنگفتی را بر اقتصاد آمریکا و تولیدکنندگان این کشور وارد کند. پیش‌تر مقامات چینی به تفتیش دفتر شرکت‌های آمریکایی در خاک چین اقدام کرده بودند که نگرانی‌ها درمیان کسب‌وکارهای آمریکایی را تشدید کرده است. چالش‌های کسب‌وکارهای خارجی در چین مساله جدیدی نیست؛ اما این تنش‌ها در دوران پس از جنگ تشدید شده است.
مهم‌ترین چالش این شرکت‌ها در حال حاضر این است که دسترسی چین به مواد خام و توانایی تولید قطعات برای کالاهای نهایی بی‌نظیر است و شبکه‌های تامین‌کننده متراکم آن در دیگر نقاط جهان نظیر ندارد. حتی کشورهای جایگزینی چون ویتنام نیز اکنون با کمبود فضا و زیرساخت برای پذیرش تولیدکنندگان جدید مواجهند. از سوی دیگر بوروکراسی آمریکایی و استانداردهای سختگیرانه موجب شده است بسیاری از تولیدکنندگان دسترسی ساده‌ای به کالاهای واسطه‌ای جایگزین نداشته باشند.
آتش جنگ روسی بر خرمن چین
ارتش روسیه در اواخر فوریه سال۲۰۲۲ وارد جنگ با اوکراین شد و پیامدهای سیاسی و اقتصادی آن دوردست‌ترین نقاط به جبهه‌های جنگ را نیز تحت تاثیر قرار داد. با این حال به نظر می‌رسد این جنگ و پیامدهایش بیش از هر چیز بر تنور نگرانی کسب‌وکارهای آمریکایی نسبت به اختلافات آتی با چین دمیده است. وال‌استریت ژورنال در گزارشی به دغدغه جدید کسب‌وکارهای آمریکایی پرداخته است. به نظر می‌رسد اگرچه جنگ اوکراین پدیده‌ای بی‌ارتباط با چین به نظر می‌رسد، اما پس‌لرزه‌های آن دامن روابط میان اقتصاد اول و دوم جهان را گرفته است.
ترس از درگیری نظامی و افزایش نگرانی‌های امنیتی، برخی از تولیدکنندگان آمریکایی را وادار به ارزیابی مجدد وابستگی خود به چین کرده است. مدیران در حال طراحی زنجیره‌های تامین جایگزین یا ابداع محصولاتی هستند که در صورت غیرقابل دسترس شدن صدها هزار کارخانه چینی، می‌توانند در جای دیگری در جهان تولید شوند. مدیران این شرکت‌ها معتقدند که این چشم‌انداز پس از تهاجم سال۲۰۲۲ به اوکراین و قطع ارتباط شرکت‌ها با روسیه که بار مالی سنگینی به شرکت‌ها تحمیل کرد موجب شد تا تکرار این سناریو در مواجهه با چین نیز محتمل‌تر از قبل باشد.
چینی‌ها بر اختلاف دامن می‌زنند
نگرانی‌های شرکت‌های آمریکایی به واسطه رفتارهای اخیر چینی‌ها تشدید شده است. ماه گذشته مقامات چینی کارکنان دفتر مستقر در خاک چین شرکت «بین» را مورد بازجویی قرار دادند. دفتر مرکزی این شرکت در بوستون قرار دارد. یورش نیروهای امنیتی چینی به دفتر شرکت «مینتز» در پکن نیز یکی دیگر از این موارد نگران‌کننده به شمار می‌رود. دفتر مرکزی این شرکت در نیویورک قرار دارد. همچنین دولت چین شرکت‌های بزرگ چینی را از خرید محصولات ساخت شرکت «میکرون تکنولوژی» آمریکا منع کرده است. این شرکت در حوزه تولید نیمه‌هادی‌ها فعال است و طبق اعلام مقامات چینی به دلایل مربوط به امنیت ملی این تصمیم درباره آن اتخاذ شده است. مشکلات شرکت‌های خارجی برای فعالیت در خاک چین امر تازه‌ای نیست، اما تنش‌های فزاینده نگرانی‌های شرکت‌های آمریکایی را افزایش داده است.
به‌طور کلی آنها بر این باورند که قراردادن همه تخم‌مرغ‌ها در سبد چین با وجود تجربه اخیر چندان عاقلانه به نظر نمی‌رسد. نشانه‌های سخت‌تر شدن حضور در بازار چین جدی‌تر است. مدیران برخی از شرکت‌های آمریکایی بر این باورند که شرکت‌های خارجی و محصولات آنها تا زمانی در اقتصاد چین مورد استقبال واقع می‌شوند که قوانین و مقررات چین را رعایت کنند. از سوی دیگر برخی از آنها از تجارب تازه خود می‌گویند و از نشانه‌های بیشتر روند منفی اوضاع سخن به میان می‌آورند؛ برای مثال، نظام قضایی چین به‌طور فزاینده‌ای نسبت به شرکت‌های آمریکایی موضع غیردوستانه‌تری می‌‌گیرد و این مساله شرکت‌های بیشتری را به فکر خروج از چین می‌اندازد. تیم کنویش، مدیرعامل شرکت «پی‌جی‌جی» غول آمریکایی صنعت رنگ و رزین در مصاحبه با وال‌استریت ژورنال اعلام کرد که به دنبال جنگ اوکراین با کاهش ۲۹۰میلیون دلاری تجارت خود مواجه شده است.
به گفته این مدیر ارشد شرکت، او نسبت به مالکیت معنوی و داده‌های خود در چین بسیار محتاط عمل می‌کند. اخیرا قوانین مربوط به شنود و جاسوسی اطلاعات در چین با تغییراتی مواجه شده است. مدیرعامل پی‌جی‌جی درباره واکنش خود به این اتفاقات این‌گونه توضیح داد که «ما اینجا سرمان را در برف فرو نمی‌بریم. ما می‌بینیم که چه اتفاقی در حال رخ دادن است و طبیعتا برای ما به‌شدت نگران‌کننده است. ما درباره هرگونه سرمایه‌گذاری اضافی که در چین انجام می‌دهیم، بسیار محتاط عمل می‌کنیم.»
دست بالای چین
با این حال صحبت از ترک چین به سادگی تیتر رسانه‌ها نیست و ممکن است تغییرات ولو اندک در مقیاس زمانی در حد دهه به طول بینجامد. بر اساس گزارش سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، چین ۳۱درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده که تقریبا دو برابر سهم ۱۷درصدی ایالات متحده است. از سوی دیگر این کشور بازار مهمی برای بسیاری از شرکت های آمریکایی است. از سوی دیگر هزینه‌های پایین‌تر تولید در چین موجب می‌شود تا ترک این کشور با چسبندگی زیادی مواجه باشد. در واقع اکنون که نگرانی‌ها بایت آینده افزایش یافته است نیز اما هیچ مقصد جایگزین آسانی برای راه‌اندازی خطوط تولید خود در خارج از چین پیدا نمی‌کنند. به گفته برخی از مدیران، برای مثال، ویتنام آنقدر محبوب شده است که اکنون به سختی فضای تولیدی پیدا می‌شود.
بوروکراسی آمریکایی نیز مزید بر علت شده تا کاهش وابستگی به اقتصاد چین کندتر از انتظارات پیش رود و دشواری‌های بیشتری داشته باشد. یک تولیدکننده آمریکایی ونتیلاتور اعلام کرده است که برای تامین قطعاتش به کارخانه‌های چینی متکی است و جایگزینی آنها چندان آسان نیست. به گفته ریچارد والش، مدیرعامل «کورونت مدیکال» گاهی اوقات قطعات جایگزین برای ونتیلاتورها یافت می‌شوند؛ اما دریافت مجوز از سازمان غذا و دارو آمریکا کار را برای استفاده از آنها غیرممکن می‌سازد. او از تجربه ماسک‌های سوپاپ‌دار سخن به میان آورد که در نهایت مجبور شده‌اند آنها را به اوکراین اهدا کنند. به گفته مدیر این شرکت حوزه سلامت، مدیریت زنجیره تامین و جلوگیری از توقف تولید از درجه اهمیت بالاتری نسبت به هزینه تامین دارد و همین مساله موجب شده است شرکت‌ها برای افتتاح خطوط تولید جدید با احتیاط بیشتری وارد عمل شوند./ دنیای اقتصاد