بیش از 10 استان کشور با بارش‌های سیل‌آسا و سیلاب مواجه شدند. علت این بارش‌های شدید و ناگهانی چیست و چرا خسارت‌های گسترده در ایران به جای می‌گذارد؟
بارندگی‌های روزهای اخیر منجر به وقوع سیل در برخی مناطق کشور شد. پیش از این سازمان هواشناسی کشور برای بارندگی در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هشدار قرمز اعلام کرد. بر این اساس برخی از استان‌ها با مخاطره سیلابی شدن مسیل‌ها، بالا آمدن آب و آبگرفتگی گسترده مواجه شدند.
بر اساس آخرین اعلام سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر تا صبح امروز 11 شهر و 31 روستا متاثر از سیل و آبگرفتگی بودند. تاکنون مرگ سه نفر در پی این سیلاب تائید رسمی شده است. خسارت‌های مالی و کشاورزی این بارندگی‌های شدید هنوز برآورد نشده است.
بارش‌های سیل‌آسا در کشور شاید تنها یک بار در سال رخ دهد، اما همین یک بار هم خسارت‌های عظیم به جا می‌گذارد. نه کمبود ذخایر سدها جبران می‌شود، نه سفره‌های آب زیرزمینی سیراب. کافی است سیلاب سال گذشته را به خاطر آوریم که 22 استان را درگیر کرد و جان بیش از 65 نفر را گرفت.
سال گذشته از 30 تیرماه تا 10 مردادماه شاهد بارش‌های شدید در کشور بودیم. در برخی مناطق مانند امامزاده داوود گزارش‌های بیشتری از تخریب و تلفات گزارش شد.
علت بارش‌های سیل‌آسا در ایران
پیش از این مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی ابعاد سیلاب مردادماه سال پرداخت که بر اساس آن، این سیلاب 44 هزار میلیارد تومان خسارت وارد کرد. بر اساس این گزارش، تغییرات اقلیمی موجب تغییرات وسیع در الگوی آب و هوایی مانند بارش‌ها و به دنبال تداوم خشکسالی، فرسایش خاک و وقوع گرد و خاک می‌شود.
از پیامدهای گرمایش جهانی، تغییر الگوی بارندگی و تغییر شکل بارش از برف به باران است که در نهایت می‌تواند موجب سیلاب هم شود. البته نباید نقش فعالیت‌های انسانی را در این تغییرات فراموش کرد.
مونسون یکی از این پدیده‌های حدی است که هر ساله در یک بازه زمانی مشخص و در جنوب شرق آسیا رخ می‌دهد. پدیده‌های حدی، تاثیر زیادی در اقلیم آب و هوایی ایران دارد. به طوری‌که میزان بارش‌ها در کشور یا کم است یا به حدی است که سیلاب شدید در پی دارد.
بارش‌های تابستان سال گذشته نیز ناشی از مونسون اعلام شد اما گفته می‌شود گرمایش جهانی موجب افزایش چشمگیر شدت و فراوانی بارش‌های شدید مونسون شده است. آنطور که مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته هر یک درجه سانتی‌گراد گرم شدن هوا، مقدار بارش‌های موسمی را پنج درصد افزایش می‌دهد.
اما نقش عوامل داخلی و فعالیت‌های مختلف در کشور را نیز نباید در حجم خسارات سیل نادیده گرفت. فعالیت‌هایی که تاکنون موجب خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی، فرونشست و تنش آبی در کشور شده است.
رتبه 20 خسارت سیل در دنیا برای ایران
نکته دیگر در بارش‌های سیل‌آسا این است که ایران نسبت به برخی کشورها که بارندگی شدید و متدوام در طول سال دارند، خسارت‌های بیشتری می‌بیند.
پیش از این علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به تجارت‌نیوز گفت: «ایران جز 20 کشور اول در دنیا از نظر خسارت‌های سیل است. چون اقدام ویژه‌ای برای کنترل سیل صورت نمی‌گیرد.»
این در حالی است که به گفته بیت‌اللهی، 70 درصد خسارت مخاطرات طبیعی در کشور ناشی از سیل است. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز خسارت سیل مردادماه سال گذشته، تنها در بخش کشاورزی 21 هزار و 500 میلیارد تومان برآورد شد.
غافلگیری با وجود تجربه‌های گذشته
گفتنی است در سیل فروردین‌ماه 1398 نیز 78 نفر جان خود را از دست دادند و بیش از سه هزار نفر نیز مصدوم شدند. ضمن اینکه این سیل حدود 35 هزار میلیارد تومان خسارت مالی بر جا گذاشت. بارش‌های روزهای پایانی سال 97 و ابتدایی سال 97 بیش از 270 شهر را درگیر سیل کرد.
با وجود تجربه سیلاب در دوره‌های مختلف از جمله فروردین 1398 و مردادماه 1401، همچنان مسئولان غافلگیر می‌شوند و حجم خسارات بیشتر از بهره‌ای است که می‌توان از بارش‌ها برد. در حال حاضر پرشدگی ذخایر سدهای کشور 58 درصد اعلام شده است.
ذخایر برخی سدها در وضعیت هشدار قرار گرفت و زنگ خطر کمبود آب برای سال جاری به صدا درآمده است. در همین حال علیرضا فخاری، استاندار تهران از تشکیل قرارگاه اضطراری آب برای کنترل و مصرف آب خبر داد./ تجارت نیوز