فیلترینگ، اختلال و افزایش هزینه کاربری اینترنت در ایران

فردای اقتصاد: تازه‌ترین گزارش از بررسی قیمت اینترنت موبایل در 233 کشور جهان توسط cable.co.uk، حاکی از آن است که ایران با قیمت میانگین ۵۵,۶۲۵ ریال به ازای هر گیگابایت پس از اسرائیل و ایتالیا در رتبه سوم ارزانترین قیمت اینترنت در جهان قرار دارد.

با این حال فاکتورهای دیگری در اینترنت ایران وجود دارد که در این گزارش جهانی مورد توجه قرار نگرفته از جمله تقسیم ترافیک اینترنت به داخلی و خارجی، کیفیت پایین ارتباطی، فیلترینگ گسترده و اختلالات مداومی که هزینه تمام شده دسترسی به اینترنت را برای کاربر ایرانی افزایش می‌دهد. به این ترتیب مجموعه عواملی چون امنیت، سرعت و فیلترینگ بر نامطلوبی این کالای ارتباطی در ایران تاثیر گذار است و حتی می‌توان گفت ارزان بودن آن را خنثی می‌کند. 

بر اساس آمارهایی که اخیرا سایت سرف شارک اخیرا منتشر کرده، ایران دومین کشور جهان از نظر محدودیت اینترنت در جهان است. فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند اینستاگرام و واتس‌اپ در ماه‌های اخیر رتبه ایران را در لیست محدودترین‌ها به شدت افزایش داده است. 

دلایل گرانی اینترنت ایران 

طی سال‌های اخیر کیفیت اینترنت و سرعت اینترنت در ایران سیر نزولی به خود گرفته و  طی ماه‌های اخیر میزان اختلالات در این شبکه به اوج خود رسیده است.

کاربران ایرانی هر روزه شاهد اختلالات مختلفی روی اینترنت هستند که دسترسی ساده آنها را به این شبکه ارتباطی بسیار دشوار و پرهزینه می‌کند. همین امروز چهارشنبه ۵ بهمن ماه بدون هیچ اعلام قبلی اینترنت کل کشور دچار قطعی شد و مسوولان بدون اعلام دلایل این موضوع صرفا به یک عذرخواهی ساده بسنده کردند.  اوایل هفته نیز یک اختلال دیگر تمام شبکه ارتباطی کشور را دچار مشکل کرده بود و به نظر می‌رسد اختلال اینترنت در کشور به صورت یک روال درآمده است. 

اواخر هفته گذشته مسوولان دولتی برای مقابله با تقلب در کنکور تصمیم به قطع گسترده اینترنت گرفتند و برای چند ساعت ارتباط بخش عمده کاربران با اینترنت قطع شد و همین باعث انتقادهای فراوانی شد. هرچند مسوولان وزارت ارتباطات بعدا و در پاسخ به انتقادها اعلام کردند از سال آینده دیگر اینترنت برای کنکور قطع نخواهد شد. 

این مطلب مرتبط را هم ببینید: راه‌حل‌های جهانی برگزاری کنکور به جای قطع اینترنت

 از سوی دیگر فیلترینگ گسترده که تقریبا بخش عمده سرویس‌های اینترنتی را از دسترس کاربران خارج کرده باعث روی آوردن بخش عمده کاربران به استفاده از فیلترشکن شده که خود همین هم باعث افت متوسط سرعت دسترسی به سایت‌ها و سرویس‌های ضروری شده است. حتی آمارهای جهانی اسپیدتست نیز نشانگر افت مکرر سرعت اینترنت در ایران در دو دوره اخیر است.

در بیان دلایل افت کیفیت اینترنت در ایران می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری پهنای باند و قیمت اینترنت هم اشاره کرد که باعث عدم توسعه اینترنت همراه و افت کیفیت شده است. در حالی که اغلب همسایگان ایران به نسل پنجم اینترنت مجهز شده‌اند هنوز این سرویس در ایران فعال نیست.

از سوی دیگر  در ایران عمده فشار مصرف روی اینترنت روی موبایل است و ایجاد انحصار مخابرات و خروج بازیگران متعدد بخش خصوصی باعث شده بار و فشار بازار اینترنت ثابت هم به دوش اینترنت همراه بیفتد. 

با احتساب این موارد حضور ایران در لیست ارزانترین اینترنت‌های جهان لزوما به معنی ارزان تمام شدن این کالا برای کاربر ایرانی نیست و برای محاسبه قیمت تمام شده این محصول باید فاکتورهای دیگری را هم در کنار قیمت خالص اینترنت در نظر گرفت. 

ارزانترین و گرانترین اینترنت جهان

براساس تحقیقات به عمل آمده از ۲۳۳ کشور، گرانترین میانگین قیمت اینترنت موبایل به ازای یک گیگابایت در دنیا ۴۱.۰۶ دلار در کشور سنت هلن در آفریقای سیاه است. جزایر فالکلند با ۳۸.۴۵ دلار، سائوتومه پرنسیپ با ۲۹.۴۹ دلار، توکلائو با ۲۹.۴۹ دلار و یمن با ۱۶.۵۸ دلار در رتبه‌های بعدی گرانترین اینترنت موبایل قرار می‌گیرند.

شباهت‌های زیادی میان ۵ کشور دیگری که بیش‌ترین هزینه اینترنت موبایل را دارند، وجود دارد که می‌توان به این اشاره کرد که ۴ کشور از ۶ کشور پایین این لیست جزیره هستند و بسیار دور از سایر کشورهای دیگر و سطح خشکی‌ها هستند.

از سوی دیگر بررسی آمارها نشانگر آن است که اسرائیل با ۰.۰۴ دلار به ازای هر گیگابایت اینترنت موبایل ارزانترین میانگین اینترنت موبایل را در جهان دارا ست. این عدد میانگین ۲۰ قیمت از طرح‌های مختلف اپراتورهای این کشور است. این عدد پایین در میانگین قیمت اینترنت موبایل در اسرائیل ناشی از نفوذ بالای گوشی‌های هوشمند و پوشش گسترده شبکه ۴G و ۵G در این کشور است.

کشور ایتالیا هم در این لیست مقام دوم را به خود اختصاص داده است که ناشی از حضور اپراتورهای متعدد و معروف در این کشور است. در حال حاضر ۹۵ درصد از خاک این کشور تحت پوشش اینترنت ۵G قرار دارد. قیمت هر گیگابایت اینترنت موبایل در این کشور به صورت میانگین ۰.۱۲ دلار است.

کشورهای سنت مارینو و فیجی هم در رتبه‌های پس ایران قرار می‌گیرند. سنت مارینو همسایه کوچک ایتالیا است که ۱۰۰ درصد از مناطق آن تحت پوشش اینترنت ۵G قرار دارد و اولین کشور اروپایی بود که تکنولوژی ۵G را وارد کرد.

 در ایران شاهد تعرفه‌های متفاوتی برای دسترسی به سرویس‌دهنگان داخلی و خارجی هستیم و کاربران با هزینه‌های متفاوتی به اینترنت داخلی و خارجی متصل می‌شوند. با تمام این تفاسیر با در نظر گرفتن ۶۰ طرح متفاوت اینترنت موبایل به عدد ۵هزار و پانصد و شصت تومان خواهیم رسید که با دلار ۴۴هزار و ۸۰۰ تومانی که امروز در بازار آزاد شاهد بودیم به عدد ۰.۱۲ دلار می‌رسیم.

برعکس گران‌ترین کشورها، تنها یکی از این کشورهایی که ارزان‌ترین اینترنت موبایل را دارند جزیره هستند و هیچ کدام در جنوب صحرای آفریقا قرار ندارند. ایتالیا ارزان‌ترین دیتای تلفن همراه را در اروپای غربی ارائه می‌کند و همچنین زیرساخت‌ها را در سن مارینو حفظ و نگهداری می‌کند. اسرائیل که کشوری پیشرو در بعد جهانی در ارائه تکنولوژی ۵G بوده و همچنان در صدر جدول جهانی از منظر قیمت داده‌ها نیز قرار دارد. به دلیل اینکه بسیاری از جمعیت هند برای آنلاین شدن به داده‌های تلفن همراه متکی هستند، تقاضا افزایش یافته و در نتیجه قیمت‌ها پایین نگه داشته شده‌اند و رقابت میان سرویس‌دهندگان شکل گرفته است.

چهار ویژگی کشورها

به طور کلی اگر کشورهایی که در بالای این لیست قرار گرفته‌اند را مورد بررسی قرار دهیم به چهار رکن اصلی در آنها خواهیم رسید.

زیرساخت خوب: کشورهای دارای زیرساخت قوی و فراگیر ۴G یا ۵G جدید، تمایل به قرارگیری در انتهای ارزان‌تر جدول دارند. این به دلیل این واقعیت است که برنامه‌های داده تلفن همراه در این کشورها تمایل به ارائه حجم داده‌های بسیار بیشتری نسبت به میانگین جهانی دارند، سقف‌ حجمی معمولاً صدها گیگابایت یا حتی کاملاً نامحدود است. بنابراین هزینه هر گیگابایت در این کشورها بسیار پایین خواهد بود.

اتکای شدید: کشورهایی که دسترسی به پهنای باند خط ثابت کم یا عدم دسترسی به آن دارند، به شدت به ارائه خدمات داده‌های تلفن همراه متکی هستند. در اینگونه موارد، تلفن همراه و اینترنت همراه ابزار اصلی مردم برای آنلاین شدن است و عموما پوشش حداکثری را در کل کشور فراهم کرده‌اند. در بازاری اشباع شده به همراه ارائه‌دهندگان متعدد، که اغلب با متوسط دستمزد پایین همراه هستند، قیمت گذاری اینترنت همراه در چنین کشورهایی در مقایسه با سطح جهانی می‌تواند بسیار پایین‌تر باشد.

مصرف کوچک: در کشورهایی که دسترسی به اینترنت تلفن همراه به طور گسترده فراهم است و به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرهنگ استفاده محدود از اینترنت موبایل در مردم نهادینه شده است و عموما از اینترنت ثابت برای عمده مصرف خود، استفاده می‌کنند. در کشورهای اینچنینی، سیم‌کارت‌ها نسبتاً ارزان هستند اما عمدتاً با خرید سیم‌کارت دسترسی محدودی به اینترنت خواهی داشت. در چنین کشورهایی، مقادیر ۲-۵ مگابایت و با انقضای یک روزه غیر معمول نیست. وقتی چنین مقادیر کوچکی را ضرب می‌کنند تا هزینه یک گیگابایت را محاسبه کنند، معمولا هزینه اینترنت به ازای یک گیگابایت بالا محاسبه می‌شود.

اقتصاد ثروتمند: کشورهای ثروتمند تمایل دارند زیرساخت تلفن همراه ایده‌آل، بسته‌های داده پیشنهادی‌شان با حجم مناسب باشد. از آنجایی که جمعیت کشور می‌توانند هزینه بیشتری بپردازند و پتانسیل و ظرفیت هزینه بسیار بیشتری برای مالکیت و اجرا دارند. البته به شرطی که وارد دسته «زیرساخت عالی» نشده باشند که در آن صورت محدودیت‌های داده فراتر از استفاده معمولی یا کاملاً نامحدود وجود دارد و قیمت‌گذاری داده در این کشورها به سمت میانگین جهانی گرایش پیدا می‌کند.