ایتالیا پس از آلمان به عنوان مهم ترین شریک تجاری اروپایی ایران و فرانسه به عنوان شریک مهم تجاری ایران، طی روزهای اخیر اظهاراتی درباره ایران بیان کرده است که می تواند تاثیر مستقیم بر مناسبات اقتصادی دو کشور بگذارد.
پس از اظهارات وزیر خارجه ایتالیا که منجر به احضار سفرا در دو کشور شد، طی روزهای اخیر نیز نخست وزیر ایتالیا در اظهاراتی تازه گفته است که دیگر نمی‌توانیم آنچه را که در ایران می‌گذرد، تحمل کنیم. گفتن این سخنان از سوی دومین شریک اقتصادی مهم اروپایی برای ایران می تواند تبعات جدی بر حوزه روابط اقتصادی دو کشور باقی بگذارد.
این شرایط در حالی است که دولت آلمان نیز طی هفته گذشته عنوان کرده که با توجه به «وضعیت بسیار جدی جاری در ایران» کلیه اعتبارات صادرات و تضمین‌های سرمایه‌گذاری برای ایران را تعلیق کرده‌است.
آلمان همچنین اعلام کرده‌است که کلیه تماس‌های اقتصادی از جمله گفتگو‌ها در خصوص انرژی را نیز با ایران معلق کرده‌است.
دلیل این تصمیم از سوی دولت آلمان و به گزارش فرارو سرکوب اعتراضات اخیر در ایران عنوان شده‌است.
اما باید توجه کرد که اعتبار صادرات، نوعی بیمه است که دولت آلمان برای کمپانی‌های آلمانی در نظر می‌گیرد که در صورت انجام صادرات و عدم دریافت هزینه از واردکننده، از این اعتبار استفاده کنند. تضمین‌های سرمایه‌گذاری هم ساز و کار حمایتی از سرمایه‌گذاری‌های کمپانی‌های آلمانی در کشور‌های مقصد در مقابل مخاطرات سیاسی کشور مقصد است. بعد از این اقدام آلمان امانوئل مکرون نیز از برنامه فرانسه برای کاهش وابستگی اقتصادی عراق و لبنان و سوریه به ایران خبر داد.
از سوی دیگر رئیس جمهوری فرانسه نیز در بازگشت از امان در گفت‌وگو با چند نشریه از جمله النهار لبنان مدعی شد که مسائل عراق و لبنان و سوریه فقط در چارچوب کاهش تأثیر ایران در منطقه قابل حل است. او گفت که از سال ۲۰۲۰ برنامه‌ای گسترده را برای تقویت اقتصاد عراق و اجرای پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری به منظور «تقویت استقلال این کشور در برابر ایران و افزایش نقش منطقه‌ای عراق» آغاز کرده است. مکرون تأکید کرد که نقشه راهی برای همکاری تنظیم شده که از ماه آینده آغاز می‌شود و شامل پروژه‌های مهمی در عرصه آب و برق و گاز و توسعه اقتصادی است که همه این‌ها به کاهش وابستگی عراق به ایران می‌انجامد.
ما همیشه تمام تخم مرغ‌هایمان را در یک سبد گذاشتیم
در همین حال بهنام ملکی کارشناس اقتصاد بین الملل در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «باید در نظر داشت که ما در حال حاضر با دو نوع تحریم مواجه هستیم. یکی تحریم‌های خارجی است که توجهات بسیاری را به خود جلب کرده و دیگری تحریم‌های داخلی هستند. در قبال تحریم‌های خارجی باید حاکمیت هوشمندی و خلاقیت بیشتری را در دستور کار قرار دهد. زیرا الان می‌بینیم که کشور‌هایی مانند عربستان، امارات و قطر و ... رویکردشان به سمت چین و روسیه هم چرخش پیدا کرده است. آن‌ها تلاش می‌کنند در کنار ارتباط اقتصادی با اروپا و آمریکا، بازار‌های چین و روسیه هم راه پیدا کنند. البته این یک خواست و روند متقابل است، اما ما چه کردیم؟ ما همیشه تمام تخم مرغ هایمان را در یک سبد گذاشتیم و دانه دانه آن‌ها شکست.»
وی تصریح کرد: «یعنی ما نه تنها سعی نکردیم در بازار‌های مختلف جهانی و منطقه‌ای حضور داشته باشیم یلکه شرایط سیاسی و اقتصادی کشور، منجر به این شد که بعضی از بازار‌هایی را که در اختیار داشیتیم هم از دست بدهیم. واقعیت این است که تنش میان ایران و اتحادیه اروپا و آمریکا همواره ما را دچار مشکل کرده است. آن‌ها با توجه به قدرت و نفوذ اقتصادیشان همیشه دست پیش در این جنگ اقتصادی را داشتند؛ بنابراین اینکه الان برنامه‌شان کاهش نفوذ اقتصادی ایران در منطقه است، جای نگرانی دارد. یک خطر جدی محسوب می‌شود.»
ملکی در پایان تاکید کرد: «با توجه به شرایط ایران باید در نظر داشت که کوچکترین نوسانات و رویداد‌های منفی، تاثیرات بزرگ بر اقتصاد ایران دارد. به ویژه که بخشی از صنایع ما وابسته به اروپایی‌ها است و اگر بخواهند روابط اقتصادی خودشان را با ما محدود و کمتر کنند، کشور را با مشکلات عدیده مواجه خواهند کرد. زیرا ما نتوانستیم طی این سال‌ها اقتصاد ایران را واکسینه کنیم. ما باید با توجه به ظرفیت‌هایمان از نظر اقتصادی تبدیل به قدرت اول منطقه می‌شدیم، اما سیاست‌های اشتباه مانع از این اتفاق شد و الان به شدت آسیب‌پذیر هستیم.»
امیدوار هستم که مقامات کشور هم این مسئله را جدی بگیرند
حمیدرضا صالحی عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق نیز اخیرا عنوان کرد: «ما همین الان هم شرایط خوبی در بازار‌های لبنان و عراق نداریم. صادرات ما به عراق حدود ۱۳ میلیارد دلار است، در حالی که صادرات ترکیه به این کشور بسیار بالاتر از درآمد ما است. برآورد ما از ابتدا این بود که باید حدود ۵۰ میلیارد درآمد از صادرات به عراق داشته باشیم، اما این اتفاق رخ نداد و حتی این اواخر میزان صادراتمان، کمتر هم شده است. واقعیت این است که همواره اروپایی‌ها برای بازار عراق برنامه داشتند و این فرصت مناسبی است که بتوانند به خواسته‌شان برسند و بالاخره وارد عراق شوند. تنها کافی است که یک اصلاح قیمت انجام دهند.»
نایب رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران افزود: «متاسفانه اگر قرار باشد ما در این مسیر قرار بگیریم که کشور‌های بزرگ و قدرتمند دنیا بخواهند ما را در یک انزوای سیاسی اقتصادی قرار دهند، مشکلاتمان بسیار بیشتر از الان خواهد شد. ما در حال حاضر در یک بحران اقتصادی قرار داریم و فروش نفتمان هم با مشکلات و محدودیت‌های بسیار مواجه است و اگر نتوانیم صادرات غیرنفتی خود را ادامه دهیم، شرایط به مراتب برای مردم و دولت سخت‌تر خواهد شد.»
او در ادامه به فرارو گفت که: «درست است که ما یک مرز بزرگ با کشور عراق داریم، اما کشور‌های اروپایی در منطقه امکاناتی دارند که می‌توانند در برابر فعالیت‌های اقتصادی ایران ایستادگی کنند. باید در نظر داشت که روابط خوب اروپایی‌ها با کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس برای ایران یکی خطر محسوب می‌شود. زیرا اگر ما نتوانیم صادرات غیر نفی خودمان را سر و سامان بدهیم، کشور‌هایی مانند فرانسه به راحتی با کمک امثال کویت و امارات و عربستان و قطر، ما را دچار یک انزوای اقتصادی خواهند کرد و جای ما را در بازار‌های مختلف می‌گیرند.»
صالحی در خصوص تصمیم آلمان مبنی بر تعلیق ضمانت صادرات و سرمایه‌گذاری با ایران، عنوان کرد: «ما در تمام این سال‌ها که تحریم هستیم با کمک کشور‌هایی مانند آلمان، ایتالیا، نروژ، سوئیس و... توانستیم یکی سری نیاز‌های خودمان را (با قیمت بالاتر) وارد کشور کنیم. مثلا دانمارک توی بحث دارو بسیار مفید بود؛ بنابراین اگر قرار باشد الان همه این کشور‌ها را از دست بدهیم، قطعا تبعاتش آنقدر سنگین خواهد بود که تا مدت‌ها گریبانگیر اقتصاد ایران خواهد شد. شاید اگر یک کشور کوچک بودیم راحت‌تر می‌توانستیم با این قبیل مسائل کنار بیاییم و راه حل پیدا کنیم، اما ما یک کشور ۸۵ میلیون نفری هستیم و حتی آثار این اتفاقات کوتاه مدت هم باشد، اثرگذاریش عمیق و طولانی خواهد بود.»
این تحرکات اروپایی‌ها به شدت نگران کننده است
حمیدرضا مومنی رئیس سابق گروه زبان بین المللی تجارت نیز در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «طی ۴۳ سال گذشته آلمان یکی از کشور‌های اروپایی بود که ارتباط اقتصادی بسیار زیاد و گسترده‌ای با این داشته و دارد. دلیلش هم واضح است. آلمان از نظر تکنولوژی جایگاه مهمی دارد و ایران توانسته طی این مدت این کشور را به یک شریک اقتصادی تبدیل کند. اما حالا اگر قرار باشد آلمان رابطه اقتصادی خود را کاهش دهد یا محدود کند، به دلیل وابستگی زیاد ما، منجر به زمین‌گیری اقتصاد ایران می‌شود. واقعیت این است که ما طی این سال‌ها نتوانستیم در برخی حوزه‌ها خود را تقویت کنیم و همواره وابسته شریک اقتصادی خود هستیم.»
وی افزود: «یکی از حوزه‌هایی که ما به شدت به کشوری مثل آلمان وابسته هستیم، حوزه خودروسازی است. یعنی دقیقا یکی از حوزه‌های بسیار بزرگ که اگر دچار تلاطم شود، بخش عمده اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این در حالی است که ما کاری هم الان دیگر نمی‌توانیم انجام دهیم. متاسفانه ما طی این چند دهه نتوانستیم به همان اندازه که در حوزه نظامی پیشرفت کردیم، در حوزه‌های دیگر دستاورد داشته باشیم و این باعث شده که وابستگی ما به برخی کشور‌ها ادامه پیدا کند و ما را موضع ضعف قرار دهد.»
مومنی در خصوص اظهارات اخیر رئیس جمهوری فرانسه نیز عنوان کرد: «واقعیت این است که اگر اتحادیه اروپا یا صرفا برخی از کشور‌های قدرتمند اروپایی بخواهند ایران را از بازار‌های منطقه خارج کنند، قطعا موفق خواهند شد. آن‌ها جدا از اینکه می‌توانند امتیازات اقتصادی به کشور‌های منطقه بدهند حتی با اعمال قدرت هم می‌توانند به این هدف دست پیدا کنند. این همان کاری است که تحریم‌ها با ایران کرد. یعنی آن‌ها اتمام حجت کردند که یا با ایران ادامه می‌دهند و اروپا و آمریکا را از دست می‌دهد یا به ایران را رها می‌کنند و در فضای فعالیت‌های اقتصادی باقی می‌مانند. منظور من این است که این تحرکات اروپایی‌ها به شدت نگران کننده است و نباید آن‌ها را نادیده گرفت و اگر با مذاکره قابل حل و فصل است بهتر است پای میز مذاکره بنشینیم.»