سال 2022 در حالی شروع شد که انتظار می رفت در اوایل تابستان میزان تقاضا در بازار نفت به سطح پیش از شیوع کرونا برسد و اقتصاد جهانی به تدریج با پشت سر گذاشتن نتایج منفی همه‌گیری بتواند شرایط را برای افزایش سرمایه‌گذاری در زیر ساختار انرژی کشورها فراهم کند.
در ماه فوریه با حمله روسیه به اوکراین و ادامه بحران انرژی دینامیک‌های بازار جهانی انرژی به‌طور کلی دچار تغییر شد. ادامه تحریم ایران در سال ۲۰۲۲ نشان داد که باتوجه به تحریم نفت روسیه؛ بود یا نبود ایران نقش مهمی در بازار جهانی نفت نداشته است. یک هفته از سال ۲۰۲۲ باقی مانده است و با توجه به افزایش سفرهای سال نو به‌ویژه در آمریکا تقاضا برای سوخت افزایش یافته است. یک ماه پس از حمله روسیه به اوکراین بانک جی‌پی مورگان پیش‌بینی کرده بود که در صورت ادامه اختلال در عرضه نفت روسیه، قیمت نفت خام برنت در پایان سال جاری به ۱۸۵ دلار برای هر بشکه خواهد رسید. اما یک هفته از سال جاری باقی مانده است و قیمت نفت در حدود ۸۲ دلار است. جی‌پی مورگان همچنین پیش‌بینی کرده بود که در صورت بازنگشتن ایران به بازار نفت قیمت نفت همچنان در ماه‌های مختلف سال جاری بیش از صد دلار خواهد بود.
سال ۲۰۲۳ و ادامه ریسک‌های ژئوپولتیک
در هفته‌های گذشته سیاست کرونا صفر چین تاثیر منفی خود را بر بخش تقاضای نفت گذاشت. اما با تداوم اعتراضات مردم چین دولت این کشور مجبور شد این سیاست را به تدریج لغو کند. بنا بر اظهار نظر کارشناسان و استراتژیست‌های مطرح آمریکایی، مهمترین عاملی که باعث ایجاد شک و تردید در مورد تداوم ثبات بازار نفت در سال جدید شده است، بروز رکود اقتصادی و عمیق‌تر شدن آن در سطح جهان است. علیرغم لغو تدریجی سیاست کرونا صفر چین، به نظر می‌رسد شمار افراد مبتلا به کرونا در چین هر روز افزایش می‌یابد. روز جمعه ۲۳ دسامبر خبرگزاری بلومبرگ به نقل از برآوردهای مقامات ارشد حوزه بهداشت چین نوشت که نزدیک به ۳۷ میلیون نفر در این کشور احتمالا در این هفته تنها در یک روز به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند. و این در حالی است که کارشناسان بهداشتی چین نسبت به تداوم افزایش ابتلا به کرونا در ماه‌های آینده هشدار داده‌اند. برخی برآوردها نشان می‌دهد که فقط در هفته‌های اول دسامبر ۲۴۸ میلیون نفر از مردم چین که نزدیک به ۱۸ درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود؛ به کرونا مبتلا شده‌اند.
با توجه به نوسانات موجود در بازار نفت در سال ۲۰۲۲ دو عامل عمده یعنی حوادث ژئوپولیتیکی و رشد اقتصاد جهانی همچنان در سال جدید مهمترین عوامل شکل دهنده بازار نفت خواهد بود. قیمت نفت خام برنت در ابتدای سال ۲۰۲۲ با کاهش رکود در اقتصاد جهانی ناشی از همه‌گیری در حال افزایش بود، در ماه مارس به ۱۳۰ دلار در هر بشکه رسید. زیرا کشورها نگران تاثیر حمله روسیه به اوکراین بر بازار انرژی و ممنوعیت واردات نفت از روسیه بودند. اقتصاد آمریکا از بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین نیز متضرر شد. قیمت‌های بالای نفت در سال گذشته منجر به افزایش تورم و افزایش قیمت بنزین در ایالات متحده شد. دولت بایدن برای ایجاد ثبات در بازار داخلی آمریکا و کاهش قیمت سوخت اقدام به آزادسازی ۱۸۰ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا کرد.
پوتین غیرقابل پیش‌بینی و سقف قیمت نفت
تصمیم‌های کرملین در قبال تداوم جنگ اوکراین و یا افزایش و کاهش ظرفیت تولید نفت و گاز نقش مهمی در تحولات سال آینده بازار جهانی انرژی به ویژه نفت خواهد داشت. به گفته دانیل یرگین – محقق و کارشناس ارشد انرژی آمریکا، ولادیمیر پوتین، سومین عاملی است که سال آینده می‌تواند باعث ایجاد نوسان در بازار نفت شود. یعنی تاثیر محدودیت‌های اتحادیه اروپا بر واردات انرژی روسیه و نحوه واکنش ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به این محدودیت‌ها عامل مهمی در ایجاد نوسانات در بازار انرژی خواهد بود. این هفته، مقامات اروپایی موافقت کردند که قیمت گاز طبیعی روسیه را محدود کنند تا از بحران انرژی در این قاره جلوگیری شود و پرداخت‌ها به روسیه را محدود کنند. در اوایل ماه جاری، اتحادیه اروپا بر سر سقف قیمتی ۶۰ یورو برای هر بشکه نفت وارداتی روسیه به توافق رسید. به گفته یرگین مکانیسم‌های سقف قیمت «احتمالا کارساز خواهد بود»، اما همچنین می‌تواند زمینه را برای افزایش قیمت گاز و نفت در آینده فراهم کند.
توافق احتمالی اتمی و بازگشت ایران به بازار
یکی از عواملی که در سال آینده می تواند بر بازار تاثیر گذار باشد توافق احتمالی و رفع تحریم‌ها علیه صنعت انرژی ایران است. البته باید در نظر داشت که نفت ایران در حال حاضر نیز در بازار بفروش می‌رسد و ایران در بخش گاز طبیعی خود با بحران روبرو است و نمی‌تواند در بازار جهانی گاز نقش مهمی ایفا کند. در صورت رفع تحریم و تصویب اف‌ای‌تی‌اف، ایران می‌تواند با جذب سرمایه و تکنولوژی لازم بخشی از بحران انرژی در کشور را حل کند. در کوتاه مدت برای تاثیرگذاری در معادلات بازار جهانی انرژی ایران راه دشواری در پیش دارد.
کاهش رشد اقتصادی جهانی و افزایش تردیدها در مورد کاهش تقاضای نفت چین باعث شد آژانس بین‌المللی انرژی چشم‌انداز خود در مورد تقاضای نفت در سال آینده را تغییر دهد این سازمان همچنین هشدار داده است که به‌دلیل وجود نداشتن توازن در بازار احتمال بالا رفتن قیمت در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳ را نمی‌توان انکار کرد. آژانس بین المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند تقاضای نفت در سال ۲۰۲۳ به میزان ۱.۷ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت.همچنین تقاضا برای محصولات پتروشیمی در اروپا و آسیا نیز کاهش خواهد یافت.
اوپک در سال گذشته سیاست واحدی در قبال بازار نفت دنبال کرد روسیه نیز سیاست مشابهی در پیش گرفت. اوپک‌پلاس برای ایجاد ثبات در بازار و حفظ منافع تولید کنندگان سقف تولید خود را از نوامبر تا پایان سال ۲۰۲۳ به شدت کاهش داد. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در واقعیت، تنها عربستان سعودی و همسایگانش در خلیج فارس کمتر از سهمیه خود نفت تولید می‌کنند. در کشورهای غیر اوپک‌پلاس، تولید برای سومین ماه متوالی افزایش یافت. این میزان از ابتدای سال سه میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته است که عمدتا به دلیل افزایش ظرفیت تولید در آمریکا ، برزیل و دریای شمال بوده است. برای سال ۲۰۲۳، پیش‌بینی می‌شود عرضه جهانی نفت تنها ۷۷۰ هزار بشکه در روز در سال افزایش یابد و پس از رشد چهار میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ به ۱۰۰ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه برسد.
با توجه به نگرانی‌ها در مورد بروز رکود در اقتصاد جهانی و ادامه سیاست کرملین در بازار نفت به‌نظر می‌رسد سال سختی پیش‌روی کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده انرژی در پیش است. هرگونه حمله به زیرساختار انرژی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس باعث افزایش دامنه نوسانات در بازار انرژی خواهد شد. اگر حمله روسیه به اوکراین با مذاکره به اتمام برسد ،این امر نقش مهمی در امنیت انرژی اروپا و رشد اقتصادی روسیه خواهد داشت. ماجراجویی‌های پوتین نقش مهمی در بازار انرژی خواهد داشت و اوپک نقش فعال خود در بازار را ادامه خواهد داد. قیمت نفت متاثر از عواملی زیادی از جمله عرضه؛ تقاضا، رشد اقتصاد جهانی، حوادث ژئوپولتیک، سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی و ... است. برخی بانک‌ها و موسسه‌های مالی قیمت ۱۰۰ دلار برای سال آینده را پیش‌بینی کرده‌اند، اما پیش‌بینی سال گذشته به واقعیت نپیوست. سال آینده سال آسانی برای بازار جهانی انرژی و اقتصاد جهانی نخواهد بود.