آرمان ملي: از دست دادن بازارهاي انرژي در منطقه براي ايران‌که در روزگاري نه چندان دور در انديشه اخذ نقش هاب انرژي در منطقه را در سر داشت رنگ باخت و بيشتر از هر زمان ديگر ضرورت اتخاذ سياست‌هاي مناسب در اين خصوص را کاملا بارز ساخته است اين درحالي است که کارشناسان افزايش مصرف انرژي در داخل را نتيجه ناکارآمدي مديران، ديپلماسي ناقص در بازار برق کشورهاي منطقه مي‌دانند تا جايي که در سايه کوتاهي ايران، ترکيه و عربستان به راحتي جايگزين ايران در کشورهاي عراق و سوريه شده‌اند اما به گفته برخي ديگراز کارشناسان هنوز هم با در پيش گرفتن ديپلماسي قوي مي‌توان سهم خود را از بازارهاي صادراتي منطقه بازيابي کنيم و درآمدهاي خود در اين زمينه را افزايش دهيم.
حضور مشروط دوباره ايران در عراق و سوريه
حسن مرادي، نماينده سابق مجلس شوراي اسلامي در اين باره به «آرمان ملي» گفت: از دست دادن بازار انرژي برخي کشورهاي منطقه به ويژه در حوزه برق علاوه بر افزايش مصرف برق در سال‌هاي اخير و البته نبود مديريت صحيح از فرصت‌هاي موجود در اين زمينه رخ داد و ايران نتوانست به تعهدات صادراتي و تامين برق برخي از کشورهاي طرف قرارداد خود عمل کند که از جمله آنها مي‌توان به از دست دادن بازار کشور عراق در اين عرصه اشاره کرد. او افزود: افتتاح 3 نيروگاه جديد توسط ايران در دولت جديد چشم انداز روشني دراين زمينه ترسيم کرده است همچنين بالانس توليد و مصرف به حد تعادل رسيده و توان صادراتي‌مان به کشورهاي همسايه نيز افزايش يافته است از اين رو طي رايزني‌هاي صورت گرفته مقرر شده تا سهم مطلوبي از بازار برق کشورهاي منطقه را به خود اختصاص دهيم. اين کارشناس اضافه کرد: علاوه بر اين شرکت‌هاي توليد برق يا کالاهاي برق نيز طي سال‌هاي اخير با رويکرد تامين نياز داخل و نفوذ به کشورهاي ديگر اقدام به توليد محصولاتي کرده است که افزايش توليد برق و ديگر انرژي‌ها را به دنبال داشته است از جمله اين محصولات مي‌توان به توليد ژنراتورهايي با توان بالاي توليد برق توسط شرکت مپنا اشاره کرد که تاکنون به کشور روسيه نيز صادر شده است و خط توليد محصول مذکور با هدف توسعه صادراتي افزايش يافته است. مرادي معتقد است: به کارگيري ديپلماسي اقتصادي و شناسايي نيازهاي بازار کشورهاي ديگر به ويژه کشورهاي همسايه فرصت‌هاي طلايي براي ما به خصوص در زمينه کالاهاي آب و برق ايجاد خواهد کرد و در اين راستا درآمدهاي ارزي مطلوبي نيز برايمان به ارمغان مي‌آورد. نماينده سابق مجلس درباره رقابت شديد ترکيه با ايران بر سر بازارهاي انرژي منطقه گفت: بر هيچکس پوشيده نيست که ترکيه از بازاريابي و تجارت خوبي در منطقه بهره مي‌گيرد و همواره در تلاش است تا با بهره‌گيري از امکانات در اختيار خود، بازار صادراتي کشورهاي منطقه را از آنِ خود کند و در اين ميان سعي کرده تا بازار صادراتي عراق را نيز به خود اختصاص دهد، اما روابط في مابين ما با کشور عراق تاکنون مانع از حضور گسترده ترکيه در عراق شده است، اما نگاه کارشناسي شده‌تر و استفاده از بخش خصوصي و نيازهاي منطقه شرط حضور و ماندگاري ايران در بازار انرژي کشورهاي منطقه به ويژه عراق خواهد بود.
ضرورت ديپلماسي تهاجمي اقتصادي ايران در سوريه
مرادي ادامه داد: حضور کمرنگ ايران در بازار انرژي سوريه نيز به دلايل مشکلات ذکر شده صورت گرفت اما آنچه بديهي است نبود ديپلماسي قوي اقتصادي از عوامل حضور ناچيز ايران در بازار کشورهايي مانند سوريه است و به نظر مي‌رسد در خصوص حضور در بازار اقتصادي و به خصوص بازار انرژي کشور سوريه بايد با رويکردي تهاجمي اقدام به عرضه تمام قابليت‌ها و داشته‌هايمان در بخش صنعت برق و انرژي نماييم تا بتوانيم حضور موفق در بخش اقتصادي را مانند حضور سياسي در اين کشور عملياتي کنيم. او ضمن اشاره به نياز شديد کشور سوريه به برق و کالاهاي برقي بيان کرد: اخيرا بسياري از مسئولان متوجه نياز شديد سوريه به محصولات پيشرفته برقي همچون کنتورهاي هوشمند برق، پانل‌هاي خورشيدي توليد کننده برق شده‌اند و در حقيقت اين بازار تشنه حضور فعالان در اين عرصه است و ايران مي‌تواند با راه اندازي خط توليد در کشور سوريه نسبت به تامين کالاهاي مورد نياز سوريه اقدامات لازم را به عمل آورد علاوه بر آن از بستر مناسب براي توسعه صادرات برق و انرژي به اين کشور نيز استفاده مطلوبي کند. نماينده سابق مجلس درباره رقابت اقتصادي همراه با انگيزه‌هاي سياسي کشورهايي مانند عربستان در عرصه انرژي با ايران گفت: بسياري از کشورها به دور از مشکلات تحريم و با درآمدهاي حاصله از فروش نفت درصدد همراه کردن برخي از کشورهاي منطقه با در اختيار گذاشتن انرژي با قيمت بسيار پايين حتي رايگان با خود هستند، اما از اين نکته نيز نبايد غافل شد که ايران با سابقه‌اي ديرينه و در اختيار داشتن تکنولوژي‌هاي نوين در اين زمينه هنوز متقاضيان فراواني در اين زمينه دارد که قابل رقابت حتي با کشورهاي اروپايي است، هر چند تحقق حضور ايران به اهداف صادراتي خود در منطقه نيازمند حضور فعال ديپلماسي اقتصادي و تلاش ديپلماتيک در اين عرصه است.
هنوز فرصت هست
حميدرضا صالحي، رئيس کميسيون انرژي اتاق بازرگاني دراين خصوص معتقد است: هنوز براي به‌دست آوردن بازار عراق فرصت باقي است به شرط اينکه سهم دولت از اقتصاد کوچک‌تر شده و سياست‌گذاري‌هاي خود را اصلاح و ثبات را به قوانين بازگردانيم و از مدت‌ها قبل معلوم بود که عراق دير يا زود چنين تصميمي را مي‌گيرد. چراکه هيچ کشوري دوست ندارد که انرژي خود را از يک منبع تامين کند تا ريسک‌هاي تامين انرژي خود را در شرايط بحراني به حداقل برساند که اين درس بزرگي است که بعد از بحران انرژي در اروپا کشورهاي بيشتري را به فکر واداشته است. او افزود: عادل کريم وزير برق عراق گفته که اين کشور در مرحله فعلي به 14 تا 15 هزار مگاوات انرژي برق بيشتر نياز دارد که اين آمارها نشان مي‌دهد که براي اصلاح رويکرد هنوز دير نيست.اين فعال صنعت برق البته معتقد است که فرصت براي جبران باقي است: عادل کريم وزير برق عراق گفته که اين کشور در مرحله فعلي به 14 تا 15 هزار مگاوات انرژي برق بيشتر نياز دارد و اين آمارها نشان مي‌دهد که براي اصلاح رويکرد هنوز دير نيست اما متأسفانه دولت دوست دارد که صادرات برق را در انحصار خود داشته باشد. رئيس کميسيون انرژي اتاق بازرگاني ادامه داد: صادرات ما نبايد به برق محدود شود، به طوري که از سال‌ها پيش ما بايد در بازار عراق حضور داشته باشيم و ما مي‌توانيم در حوزه‌هايي همچون صادرات خدمات فني و مهندسي خدمات خوبي را ارائه بدهيم بنابراين دولت همواره مي‌خواهد خودش نقش اول همه بخش‌ها باشد و خود بازار را در دست داشته باشد و ديپلماسي را خودش پيش ببرد. رئيس کميسيون انرژي پارلمان بخش خصوصي ايران افزود: بخش خصوصي عراق سهمي از صنعت برق برق ندارد و اين مساله يک فرصت را براي بخش خصوصي ما ايجاد کرده که براي استفاده از آن بايد سياست‌گذاري‌هاي درستي از سوي دولت صورت گيرد. کافي است که نگاهي به نحوه برخورد دولت‌ها با بخش خصوصي‌شان براي توسعه مراودات تجاري و اقتصادي بيندازيم. به گفته صالحي، ما از بعد اقتصادي همکاري خوبي با عراق نداريم و سالانه چندين ميليارد دلار از درآمدهاي ما در اين کشور باقي مي‌ماند، بنابراين ناچاريم به ازاي طلب خود از اين کشور ذرت و دانه و نهاده وارد کنيم اين درحالي است که با اتکا به اين منابع بخش خصوصي مي‌تواند در عراق سرمايه‌گذاري کرده و کارخانه احداث کند و چرا بايد عربستان و چيني‌ها و اروپايي‌ها براي سرمايه‌گذاري به اين کشور بيايند ولي ما از ظرفيتي که در همسايگي ما وجود دارد، غافل باشيم.
اين فعال صنعت برق اضافه کرد: ترک‌ها براي توسعه سرمايه‌گذاري در عراق صندوقي به ارزش 6 ميليارد دلار ايجاد کرده‌اند اما ما 200 ميليون به پيمانکاران خود در عراق وام داديم حال دولت مي‌خواهد خودش نقش اول همه بخش‌ها باشد و کل بازار را در دست داشته باشد و ديپلماسي را خودش پيش ببرد و بسياري از امور صادراتي را خودش انجام دهد اين در حالي است دولت ساير کشورها چنين برخوردي را ندارند براي مثال ترک‌ها از سرمايه‌گذاران خود در عراق حمايت مي‌کنند و آنها را براي توسعه سرمايه‌گذاري در اين کشور حمايت کرده و صندوقي به ارزش 6 ميليارد دلار براي آنها ايجاد کرده‌اند درحاليکه ما 200 ميليون به پيمانکاران خود در عراق وام داديم. رئيس کميسيون انرژي اتاق بازرگاني ايران بيان کرد: براي اينکه بتوانيم به قدرت انرژي منطقه تبديل شويم بايد از اقتصاد دولتي و دستوري فاصله گرفته و به دنبال ايجاد ثبات در قوانين و سياست‌هاي خود باشيم. ممکن است که در آينده بازار عراق را از دست بدهم و البته هنوز از مرز خطر عبور نکرديم.