از آنجایی که هر خط یا سرویس ارتباطی دیگری که به نام مشترک باشد، مسئولیت و عواقب ناشی از سوءاستفاده از آن را برای کاربر به همراه دارد و مسئولیت هرگونه سوءاستفاده از تجهیزات و امتیازات مخابراتی واگذار شده خارج از ضوابط قانونی، با مالک قانونی آنهاست؛ برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، طرح احراز هویت سیم‌کارت در وزارت ارتباطات دنبال شد.
پدیده سیم‌کارت‌های جعلی و ناقص یا همان سیم‌کارت‌های بدون هویت که به اقدامات خلاف‌کارانه از جمله کلاهبرداری و حتی قتل منجر شد، طی سال‌های گذشته مشکلات متعددی ایجاد کرد و از طرفی به‌واسطه این سیم‌کارت‌ها قاچاق ترافیک هم انجام می‌شد و حجم این قاچاق نیز بسیار بالا اعلام شده بود؛ درنهایت این مشکلات موجب شد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این زمینه به اقدامی جدی دست بزند.
مغایرت احتمالی بین تعداد خطوط اعلام‌شده با تعداد مورد انتظار ممکن است به دو دلیل باشد؛ در صورتی که تعداد سیم‌کارت‌های اعلام‌شده کمتر از انتظار شما باشد، بدین معناست که برخی از سیم‌کارت‌های در اختیارتان به نام شما ثبت نشده است و یا اطلاعات هویتی برای برخی از خطوط در اختیارتان فاقد کد ملی بوده یا کد ملی ثبت شده صحیح نیست که در آن صورت احتمال قطع این خطوط توسط اپراتورها وجود دارد.
در صورتی هم که تعداد سیم‌کارت‌های اعلام شده بیشتر از انتظار باشد، به این معناست که تمام یا برخی از خطوط خود را بدون رعایت ضوابط و مقررات تغییر نام به دیگران واگذار شده و یا تعدادی سیم‌کارت به نام شما و البته بدون اطلاع کاربر در بانک اطلاعاتی اپراتورها ثبت شده است.
بر این اساس طرح ساماندهی سیم‌کارت‌های بی‌نام و نشان از نیمه سال ۱۳۹۳ با اجرای فاز اول آغاز شد. در فاز اول دریافت کد ملی و اطلاعات هویتی مالکان سیم‌کارت‌ها از طریق سامانه اپراتورها صورت گرفت. در این مرحله بود که افرادی با ۱۵ تا ۳۷ هزار سیم‌کارت شناسایی شدند. این فاز ظاهرا به صورت کامل اجرایی شده یا به عبارتی دیگر سیم‌کارت بدون اطلاعات مالک در کشور وجود ندارد.
فاز دوم این طرح نیز شامل افرادی بود که بیش از ۱۰ سیم‌کارت به‌نام خود دارند. با توجه به اینکه افراد حقیقی از نظر قانونی نمی‌توانند بیش از ۱۰ سیم‌کارت داشته باشند، در مرحله دوم اجرای طرح ساماندهی سیم‌کارت‌های فاقد اطلاعات مشخص به تمامی مشترکان این سیم‌کارت‌ها پیامکی ارسال شد تا با مراجعه به امور مشترکان اپراتور خود، سیم‌کارت‌های فعال مورد نیازشان را اعلام کنند. اما دیوان عدالت اداری حکمی را صادر کرد که نمی‌توان مالکیت کسانی را که در گذشته بیش از ۱۰ سیم‌کارت داشتند، مخدوش کرد. بنابراین اجرای آن به شهریور موکول شد.
در دولت گذشته هم درباره احراز هویت سیم‌کارت‌ها تاکید شده بود «در اجرای طرح احراز هویت سیم‌کارت‌های موبایل تلاش شده شرایط به گونه‌ای پیش رود که برای مردم مزاحمتی ایجاد نشود.» در نهایت، با اتمام کار طراحی و انتقال پایگاه‌های دیتا، سامانه اپراتورهای تلفن همراه در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی راه‌اندازی شد تا واگذاری سیم‌کارت‌ها و هرگونه خدمات به مشترکان با احراز هویت انجام و از هرگونه سوءاستفاده از مدارک افراد جلوگیری شود.
همچنین سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکین تلفن همراه به نام اشخاص روی پورتال سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از مهر ۱۳۹۴ راه‌اندازی شد. تمامی مشترکان می‌توانند با مراجعه به پورتال سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی در بخش خدمات الکترونیک و یا در نشانی اینترنتی mobilecount.cra.ir به این سامانه مراجعه کرده و از تعداد سیم‌کارت‌هایی که با کد ملی آنان ثبت شده است، مطلع شوند.
در این سامانه کلیه مشترکین چهار اپراتور کشوری همراه که حداقل یک سیم‌کارت به نام خود در یک اپراتور داشته و کد ملی ایشان نیز در بانک اطلاعاتی اپراتور تامین‌کننده سیم‌کارت به صورت صحیح ثبت شده است می‌توانند از تعداد خطوطی که به نام ایشان در هر یک از اپراتورهای مذکور ثبت شده مطلع شوند.
کاربران می‌توانند علاوه بر استفاده از سایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی، با ارسال کد ملی مالک خط به یکی از شماره‌های ۳۰۰۰۱۵۰ و ۳۰۰۰۵۰۴۹۰۱ از طریق یکی از خطوط تحت مالکیت، نسبت به استعلام تعداد خطوط ثبت شده به نام خود اقدام کنند.
این خدمات فقط به افراد حقیقی داده می‌شود که حداقل یک سیم‌کارت در یکی از اپراتورهای چهارگانه داشته باشند. به این ترتیب مشترکین تلفن همراه باید کد ملی و شماره تلفن همراه خود را در این سامانه وارد کنند. پس از ثبت اطلاعات، پیامکی برای آنها ارسال می‌شود که در آن تعداد سیم‌کارت‌های ثبت شده با کد ملی متقاضی در هر اپراتور تلفن همراه درج شده است.
هر مشترک در هر دوره ۱۰ روزه فقط یک‌بار می‌تواند از این سامانه تعداد خطوط خود را استعلام کند. همچنین درصورتی که از آخرین استعلام بیش از ۱۰ روز گذشته ولی موفق به استعلام نشده باشید می‌توان موضوع را با مدیریت سامانه درمیان گذاشت. با وارد کردن اطلاعات اولیه، کد رهگیری به شما داده خواهد و پس از آن پیامکی با محتوای تعداد سیم‌کارت‌ها در هر اپراتور برایتان ارسال خواهد شد.
مشترکان تلفن همراه درصورت مشاهده هرگونه مغایرت در تعداد خطوط ثبت‌شده به نام خودشان می‌توانند برای جلوگیری هر نوع سوءاستفاده احتمالی، شخصا به دفاتر خدمات مشترکین اپراتورها مراجعه کنند و با ارائه کارت ملی از تمامی خطوط به نام خود که ممکن است بدون اطلاع مشترک به نام وی ثبت شده باشد، آگاه شده و برای قطع هر یک از سیم‌کارت‌ها اقدام کنند. همچنین اعلام شد با اجرای این طرح و ایجاد سامانه استعلام، میلیون‌ها سیم‌کارت بدون هویت یا با هویت ناقص شناسایی و ساماندهی شدند.
هر فرد چند سیم‌کارت می‌تواند خریداری کند؟
براساس مقررات هر شخص حقیقی می‌تواند در مجموع از تمامی اپراتورهای تلفن همراه، حداکثر تعداد ۱۰ سیم‌کارت فعال به نام خود داشته باشد. اتباع غیرایرانی با داشتن مدارک هویتی معتبر شامل گذرنامه، کارت پناهندگی، کارت اقامت (آمایش)، کارت هویت و کارت سبز می‌توانند به‌صورت همزمان حداکثر سه سیم‌کارت فعال از مجموع تمامی اپراتورهای تلفن همراه به نام خود داشته باشند. اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها برای تعداد سیم‌کارت‌های فعال به نام خودشان محدودیتی ندارند.
اما در سال گذشته اعلام شد خدماتی از جمله استعلام مدرک تحصیلی، رهگیری مرسوله پستی، پرداخت قبوض و تعداد خطوط مشترکان تلفن ثابت و سیار با استفاده از دولت همراه امکان‌پذیر است و به‌تازگی سامانه سلب امتیاز مالکیت سیم‌کارت به سامانه دولت همراه متصل شده است.
با بهره‌گیری از سامانه دولت همراه، مردم می‌توانند به جای مراجعه‌ی حضوری برای دریافت خدمات دولتی، هر زمان و هر جا این خدمات را درخواست کنند. همچنین حل چالش‌های آلودگی هوا، اشتغال، حفظ محیط زیست، حقوق شهروندی و ایجاد بهره‌وری، مهم‌ترین دستاوردهای دولت همراه است. دولت همراه یکی از ابزارهای این است که منابع موجود را محور قرار داده و می‌توان اقتصاد را شکل داد.
مجید حقی -معاون امور پستی، ارتباطی و فناوری اطلاعات رگولاتوری- از اتصال سامانه سلب امتیاز مالکیت سیم‌کارت به سامانه دولت همراه از ابتدای شهریورماه سال ۱۴۰۰ خبر داده بود و گفت در راستای توسعه دولت الکترونیک و با هماهنگی‌های انجام‌شده میان رگولاتوری و سازمان فناوری اطلاعات ایران، تمام مشترکانی که مایل به سلب امتیاز مالکیت سیم‌کارت خود هستند، علاوه بر مراجعه به نرم‌افزارهای مدیریت اپراتور مورد نظر خود، می‌توانند با مراجعه به سامانه دولت همراه به آدرس اینترنتی https://mob.gov.ir، سیم‌کارت مورد نظر را سلب امتیاز کرده و از مالکیت خود خارج کنند.
از بهمن ماه ۱۳۹۹ با ابلاغ رگولاتوری امکان سلب امتیاز مالکیت سیم‌کارت، در اپلیکیشن‌های اپراتورهای تلفن همراه (MNO) و اپراتورهای مجازی (MVNO) فراهم شد. علاوه بر سامانه دولت همراه، مشترکان برای سلب مالکیت سیم‌کارت در اپراتورهای سیار می‌توانند به اپلیکیشن همراه من (my mci) در همراه اول، اپلیکیشن ایرانسل من (my irancell) در ایرانسل، اپلیکیشن رایتل من (my rightel) در رایتل و پورتال یا اپلیکیشن اپراتورهای مجازی (MVNO) مراجعه کنند.
بدین‌ترتیب اپراتورها بعد از دریافت درخواست مشترک برای سلب امتیاز مالکیت، بررسی سیستماتیک را آغاز کرده و با ارسال رمز یک‌بار مصرف (OTP) به مشترک، احراز هویت را انجام می‌دهند و در صورت تطابق مالکیت سیم‌کارت با اطلاعات فرد متقاضی، درخواست سلب امتیاز مالکیت انجام می‌شود. مشترکان برای اطلاع از سیم‌کارت‌هایی که به نام آنها ثبت شده است، می‌توانند با مراجعه به پورتال رگولاتوری به آدرس اینترنتی www.cra.ir در بخش حقوق کاربران وارد منوی استعلام سرویس‌های مشترکین شده و یا به آدرس اینترنتی https://mobilecount.cra.ir مراجعه کرده و از تمام سرویس‌ها و شماره‌های تحت مالکیت و اپراتورهای مربوط به آن مطلع شوند.
چندی پیش هم پیمان قره داغی-مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری- هم اعلام کرده بود از ۲۵ اردیبهشت ماه سال جاری پیامک اطلاع‌رسانی برای هر شخص با ماسک CRA.ir ارسال می‌شود تا افراد از تعداد سیم‌کارت‌هایی که به نام آنهاست مطلع شوند./ ایبسنا