تولیدکنندگان صوری

شهروند| 2 تا 2.5 برابر نیاز کشور و 15 برابر میزان تولید دانه‌های روغنی در ایران کارخانه‌های روغن‌کشی وجود دارد؛ کارخانه‌هایی که درواقع بیشتر آنها تولیدکننده‌های صوری هستند و در قالب تولیدکننده به واردات روغن می‌پردازند. علیرضا مهاجر، مشاور وزیر کشاورزی و مجری طرح دانه‌های روغنی با اعلام این موضوع توضیح می‌دهد: بیشتر کارخانجات روغن برای آن‌که مجوز واردات بگیرند در قالب تولیدکننده ظاهر شده‌اند و حالا نه‌تنها دانه‌های روغنی تولید داخل را نمی‌خرند که از واردات و فرآوری دانه‌های روغنی خارجی هم سر باز می‌زنند و بیشتر به واردات روغن خام می‌پردازند، زیرا این کار برای آنها سود هنگفت‌تری رقم می‌زند. با  وجود این، ابوالحسن خلیلی، دبیر انجمن صنفی روغن‌ نباتی به «شهروند» می‌گوید: قیمت دانه‌های روغنی تولید ایران تقریبا ٢برابر بازار جهانی است و واردکننده و مصرف‌کننده نباید هزینه تولید غیر اقتصادی کشاورزی در ایران را بدهند. موضوعی که مهاجر قبول ندارد و می‌گوید: سرانه مصرف روغن در ایران حداقل ٧ کیلوگرم بیشتر از میانگین جهانی است و دولت نباید به واردات کالایی که برای سلامتی مصرف‌کنندگان زیان‌آور است، امتیاز بدهد و از آن‌طرف هم تولید و کشاورزان را قربانی کند.

او همچنین از ورود هیأت ٣٠٠ نفره آلمانی برای آموزش کشاورزان ایرانی خبر می‌دهد و می‌گوید با تفاهمنامه‌هایی که امضا شده است، قرار است متخصصان آلمانی برای فرهنگ‌سازی کشت دانه‌های روغنی به ایران بیایند.

واردکننده در لباس تولیدکننده

علیرضا مهاجر که دیروز در ساختمان جدید وزارت کشاورزی حاضر شده بود، برای کاهش شدید امنیت غذایی کشور اعلام نگرانی کرد و گفت: بیشتر از ٩٠‌درصد نیاز کشور به روغن از طریق واردات تأمین می‌شود. این درحالی است که کشت دانه‌های روغنی علاوه بر افزایش ضریب خودکفایی در تأمین روغن مصرفی مردم، باعث حاصلخیزی خاک می‌شود و بهره‌وری تولید را افزایش می‌دهد.

اما این نیاز بالای ایران به واردات روغن هرگز باعث نشده است که کشاورزان رغبتی به کشت دانه‌های روغنی نشان دهند و سالیان ‌سال بود که همان میزان اندک دانه‌های روغنی که در مزارع ایران تولید شده بود، روی دست کشاورزان می‌ماند و کارخانجات برای خرید آن تمایلی نشان نمی‌دادند. این دعوای دیرینه کشاورزان کلزاکار و کارخانجات، کار را به جایی رساند که وزارت کشاورزی از حدود ٣‌سال پیش خرید دانه‌های روغنی از کشاورزان داخلی را اجباری کند و تنها به کارخانجاتی مجوز واردات دهد که دانه‌های روغنی را از کشاورزان خریداری می‌کردند. به جز این، دولت برای واردات روغن خام تعرفه نسبتا سنگین ٤٠‌درصدی وضع کرد اما غائله به همین جا ختم نشد و فعالان صنایع روغن‌کشی این‌بار در زمین مصرف‌کننده ایستادند و مدعی شدند که اقدامات دولت برای حمایت از کشت دانه‌های روغنی موجب افزایش قیمت روغن می‌شود و این رفتار، رفتاری ضد مصرف‌کننده بوده است. با این حال دولت به دعوا و کشمکش طولانی روغن اهمیتی نداد و سفت و سخت پای کشاورزان ایستاد.

ابوالحسن خلیلی، دبیر انجمن صنفی روغن‌ نباتی درباره این موضوع به «شهروند» توضیح می‌دهد: قیمت دانه‌های روغنی ایران نسبت به نرخ‌های جهانی فاصله زیادی دارد. به‌عنوان مثال دولت برای خرید هر کیلوگرم کلزا از کشاورزان ایرانی قیمت ٢٧٠٠ تومان را مصوب کرده است اما واردات یک کیلوگرم دانه کلزا با تمام عوارض و تعرفه‌های آن برای وارد‌کننده کیلویی ١٦٠٠ تومان تمام می‌شود. بنابراین به راحتی می‌توان متوجه شد که ضرر و زیان خرید از کشاورزان ایرانی از جیب واردکننده پرداخت می‌شود.

از ارزان ماندن روغن زیان‌آور حمایت نمی‌کنیم

با این وجود، علیرضا مهاجر، مشاور وزیر کشاورزی در پاسخ به ادعای تاجران روغن مبنی بر حمایت از مصرف‌کننده می‌گوید: سرانه مصرف روغن در ایران بسیار بالاست و به صلاح مصرف‌کننده نیست که دولت قیمت روغن را پایین نگه دارد.

او ادامه می‌دهد: در همه کشورهای پیشرفته سیاست‌های قیمت‌گذاری خاصی درباره کالاهای سلامت‌محور یا زیان‌آور وجود دارد. در ایران هم سرانه مصرف روغن به ٢٠ کیلوگرم رسیده است که این میزان حداقل ٧ کیلوگرم بالاتر از میانگین جهانی است و مسئولان وزارت بهداشت نیز بارها هشدار داده‌اند که بیماری‌های قلبی و عروقی جزو یکی از بیماری‌های شایع مصرف‌کنندگان ایرانی است. بنابراین چه ضرورتی دارد ما به بهای پایین نگه داشتن قیمت روغن هم تولیدکننده داخلی را سرکوب کنیم و هم به مصرف‌کننده زیان برسانیم. با این حساب سود روغن ارزان تنها به جیب واردکنندگان می‌رود.

مهاجر تأکید کرد: سرانه مصرف روغن در ایران در دو دهه گذشته افزایش ٢ کیلوگرمی داشته است. این درحالی است که برخی واردکنندگان برای منافع خودشان رسانه‌ها را به اشتباه می‌اندازند و سرانه مصرف روغن در اروپا را تا ٣٣ کیلوگرم هم گفته‌اند اما هیچ توضیحی درباره جزییات این سرانه نمی‌دهند و نمی‌گویند که این سرانه مجموع مصارف صنعتی و خانگی و سایر کاربردهاست و سرانه‌ای که برای ایرانی‌ها بیان می‌شود تنها سرانه مصرف خانگی است.

تاجران بی‌کیفیت‌ترین روغن‌ها را وارد می‌کنند

مشاور وزیر کشاورزی و مجری طرح دانه‌های روغنی درباره کیفیت روغن‌های وارداتی هم به «شهروند» می‌گوید: جای تأسف است که بگویم حدود ٩٥‌درصد حجم روغن وارداتی شامل روغن پالم و سویا می‌شود که بی‌کیفیت‌ترین روغن‌های جهانی است. این درحالی است که روغن‌های بسیار باکیفیت‌تر و مفیدتر مانند روغن آفتابگردان، کنجد و کلزا خیلی کم به سبد خوراکی ایرانی‌ها وارد می‌شود.

مهاجر کشورهای عمده تولیدکننده روغن‌های باکیفیت را کشورهای اروپای شرقی دانست و گفت: با وجود آن‌که ایران روابط دیپلماتیک خوبی با این کشورها دارد و قیمت روغن‌های باکیفیت با روغن پالم و سویا تفاوت چندانی ندارد اما واردکنندگان ترجیح می‌دهند با شرکای قدیمی خود در مالزی و اندونزی، آرژانتین و برزیل وارد معامله شوند و البته از همان تفاوت اندک سود هم چشم نمی‌پوشند.

او ادامه داد: به جز این در کشور ما کنترل مناسبی روی کیفیت این محصولات وجود ندارد. اگر مقداری این کنترل‌ها بیشتر شود کسی جرأت نمی‌کند روغن بی‌کیفیت پالم و سویا وارد کند

مهاجر با بیان این‌که کارخانجات برای واردات ایجاد شده‌اند، گفت: آنها بیشتر از تولید به فکر واردات هستند و سودی که می‌کنند در واردات روغن خام است، نه واردات دانه و کنجاله. بنابراین ما باید مانع توسعه بی‌رویه این کارخانجات شویم تا تعادل بین تولید و تبدیل در کشور ایجاد شود.مشاور وزیر کشاورزی توضیح داد: کارخانجات روغن‌کشی برای دریافت مجوز واردات در ظاهر تولیدکننده حاضر شده‌اند این درحالی است که آنها نه‌تنها در برابر خرید دانه‌های روغنی از کشاورزان ایرانی مقاومت می‌کنند که غالبا حتی دانه‌های روغنی را وارد نمی‌کنند که با فرآوری آن ارزش افزوده بیشتری نصیب کشور شود و به واردات روغن خام می‌پردازند.

از جیب واردکننده برای کشاورزی غیراقتصادی هزینه می‌کنند

آمارهای تفکیکی واردات روغن انجمن صنفی روغن‌نباتی ادعای مهاجر را اثبات می‌کند که حجم غالب واردات به صورت واردات روغن خام و نه دانه‌های روغنی انجام شده است. بر این اساس در ‌سال گذشته ٤٠٠‌ هزار تن روغن خام آفتابگردان، ٤٠٠‌ هزار تن روغن پالم و ٢٠٠‌ هزار تن روغن سویا وارد کشور شده است که یک‌میلیون تن واردات روغن از مجموع نیاز یک و‌میلیون ٤٠٠‌ هزار تنی کشور به واردات را تشکیل می‌دهد.

با این وجود ابوالحسن خلیلی دبیر انجمن صنفی روغن‌نباتی معتقد است هزینه کشاورزی غیراقتصادی ایران نباید از جیب واردکننده و مصرف‌کننده پرداخت شود. او به «شهروند» می‌گوید: بهره‌وری پایین، کشاورزی سنتی و ماشین‌آلات فرسوده، زمین‌های خرد و... همه و همه باعث شده است هزینه تولید کشاورزی در ایران افزایش داشته و با کشاورزی جهان قابل رقابت نباشد. او ادامه می‌دهد: در همه جای دنیا و حتی در اتحادیه اروپا از کشاورزان حمایت می‌شود و دولت‌ها به این قشر یارانه پرداخت می‌کنند. ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم به جای اصلاح چرخه معیوب کشاورزی در ایران هزینه‌ها را از جیب واردکننده و مصرف‌کننده بپردازیم.

مردم به مصرف روغن باکیفیت تمایل نشان نمی‌دهند!

خلیلی درباره واردات روغن بی‌کیفیت هم به «شهروند» توضیح می‌دهد: میزان واردات روغن آفتابگردان به اندازه روغن پالم است و چون تقاضای مصرف برای آن وجود ندارد واردکنندگان رغبتی به واردات روغن‌های باکیفیت‌تر نشان نمی‌دهند. به‌عنوان مثال واردات روغن کنجد سبب می‌شود که این روغن روی دست تولیدکننده بماند زیرا هم برای آن تقاضای چندانی وجود ندارد و هم قیمت گران‌تری دارد.

او ادامه می‌دهد: افزایش مصرف روغن‌های باکیفیت‌تر نیاز به فرهنگ سازی دارد که با افزایش تقاضا ناخودآگاه انگیزه واردات بیشتر آن هم ایجاد می‌شود.

دبیر انجمن صنفی روغن‌نباتی همچنین درباره افزایش واردات روغن پالم به «شهروند» می‌گوید: این موضوع به هیچ‌وجه صحت ندارد و ساخته و پرداخته رسانه‌هاست و اشتباهی است که در تفسیر آمارها مرتکب می‌شوند. وگرنه میزان واردات روغن پالم هیچ تغییری در سه‌سال گذشته نداشته است و با وضع تعرفه ٤٠‌درصدی از سوی دولت افزایش واردات روغن پالم برای تجار توجیه اقتصادی ندارد و آن میزانی هم که وارد می‌شود برای فرمولاسیون تهیه روغن است و واردات آن در صنایع روغن‌کشی ضروری است.
این مسائل درحالی مطرح می‌شود که مشاور وزیر کشاورزی با استناد به آمار اعلام می‌کند ظرفیت کارخانجات تولید روغن در ایران ٦‌میلیون است که اگر در‌سال جاری میزان تولید دانه‌های روغنی به ۴۰۰‌هزار تن برسد ظرفیت کارخانجات روغن‌کشی ما حدود ۱۵ برابر ظرفیت تولید است. این درحالی است که نیاز ما به روغن حدود ١,٥ تا ٢‌میلیون تن است و کارخانجات موجود با ٢ تا ٢.٥ برابر نیاز واقعی کشور ایجاد شده‌اند و نباید دیگر برای احداث کارخانه‌های جدید مجوز داد.