یک به‌روزرسانی ساده در فرمول‌ها و معیارهای خط فقر در بانک جهانی تعداد فقرا را در آسیا دو برابر کرد. این دو برابری به این معناست که درآمد و بهبود وضع در دنیا رو به رشد و افزایش بوده اما در آسیا اول از همه و پس از آن در آمریکای لاتین و جنوب آسیا فضای اقتصادی بهبود چندانی نداشته و حتی مردم فقیرتر هم شده‌اند. براساس به‌روزرسانی معیارهای خط فقر در بانک جهانی هر فردی که در روز کمتر از یک دلار و 90 سنت (حدود 6700 تومان به قیمت روز دلار) درآمد داشته باشد، فقیر محسوب می‌شود. حال با توجه به این آمار و با توجه به این‌که ایران در آسیا واقع شده (و چیزی حدود 80 میلیون جمعیت دارد) باید دید که چه تعداد از جمعیت فعلی کشور زیر خط فقر هستند.
دعوای اعلام خط فقر
اعلام خط فقر به‌طور رسمی همزمان با ایجاد و تأسیس وزارت رفاه و شروع برنامه چهارم توسعه است. البته پیش از اعلام، چیزی به نام خط فقر نقشه و پیش‌نیازهای آن فراهم و مطالعه‌های بسیاری هم برایش انجام شد و سرانجام رقمی به‌عنوان خط فقر با توجه به شرایط بومی ایران اعلام شد. وزارت رفاه نیز با توجه به مسئولیت‌ها و دلیل تأسیسش مرجع اعلام آماری چون خط فقر و ضریب جینی (توزیع درآمد) بود. اما با شروع برنامه چهارم توسعه و اجرای آن توسط دولت نهم به یکباره خط فقر و اعلام رقم آن برای مسئولان وزارت رفاه ممنوع شد. توجیه دولتمردان وقت نیز آن بود که اعلام خط فقر نشان‌دهنده نکته خاصی نیست و با آن کار خاصی انجام نمی‌دهند. این درحالی بود که دانستن خط فقر می‌توانست در تعیین کف دستمزد و نرخ افزایش آن، توزیع درآمد و پس از آن پرداخت یارانه‌ها کمک بسیاری کند.
به همین دلیل هم به یکباره اعلام خط فقر به‌طورکلی از وظایف وزارت رفاه حذف شد و پس از آن هم خود وزارت رفاه در یک اقدام بسیار عجیب منحل و ادغام شد. حال دو‌سال از فعالیت دولت تدبیر و امید می‌گذرد اما گویا دولت هم در اعلام خط فقر و ضریب جینی و حتی نسبت درصد درآمد دهک‌های بالایی به پایینی تعلل دارد یا شاید هم آماری در دست ندارد! به نوعی اعلام آمار خطر فقر هم دچار فقر اطلاعاتی است و حالا دوره‌ای است که دولت باید در این بخش کاری تازه کند، چرا که اقشار یارانه‌بگیر نیز که این روزها به‌شدت درگیر حذف یارانه‌بگیران ثروتمند هستند، به دنبال این هستند که بدانند خط فقر چقدر است و چه معیاری باید در نظر باشد؟
خط فقر در سال‌های گذشته
از سال 85 یا 86 دولت از اعلام خط فقر شانه خالی کرد و رقم رسمی برای اعلام خط فقر وجود ندارد اما در اردیبهشت سال 87 حسین راغفر که یکی از تنظیم‌کنندگان و تهیه‌کنندگان نقشه فقر در کشور بود؛ خط فقر مطلق (شديد) كشوري را بر حسب توزيع درآمد و مصرف خانوار، 400 هزار تومان اعلام كرد و گفت: «خط فقر شديد استان تهران، براي يك خانوار پنج نفره در سال 86 ، 650 هزار تومان بوده است. او خط فقر مطلق (شديد) كشوري در سال 83 را 238 هزار تومان، سال 84 ، 276 هزار تومان، سال 85، 325 هزار تومان و در سال 86 نيز 400 هزار تومان برشمرد و با اعلام اين كه خط فقر مطلق شهر تهران هم، در سال 86 ، حداقل 770 تا 780 هزار تومان بوده است، گفت: خط فقر مطلق استان تهران نيز در سال 83 ، 400 هزار تومان، سال 84 ، 480 هزار تومان، سال 85 ، 560 هزار تومان و سال 86 ، 650 هزار تومان است که اين ارقام بيانگر رشد سالانه 18 درصدي خط فقر در كشور است.»
البته پس از این سال‌ها حتی تا به امروز همه اعلام‌ها در مورد خط‌فقر فقط مربوط به منابع غیررسمی و محاسبات کارشناسانه است. محاسباتی که البته برگرفته از آمارهای منتشر شده رسمی ازجمله مرکز آمار ایران است. چندی پیش مرکز آمار ایران میانگین هزینه یک خانوار روستایی را یک‌میلیون و ۹۲هزار تومان و هزینه یک خانوار شهری را یک‌میلیون و ۸۲۲هزار تومان در ماه اعلام کرد، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اگر خانواده‌ای کمتر از این عدد و رقم درآمد داشته باشد، خط فقر را به سمت پایین طی کرده است. البته فعالان کارگری با توجه به میزان کف دستمزدها معتقدند که برای تأمین هزینه خانواده کارگری ماهانه به ٢میلیون و ٥٠٠هزار تومان نیاز است.
این درحالی است که با رجوع به جدول دستمزد سال ١٣٩٤ می‌توان به این نکته رسید که حداقل دستمزد از ٦٠٨٩٠٠ تومان به ٧١٢٤٢٥ تومان افزایش پیدا کرده و با تمامی محاسبات بن‌ها و مزایای دیگر، این دستمزد به مجموع دریافتی افراد متأهل با یک فرزند به ۹۶۳۶۷۱ تومان و همچنین مجموع دریافتی افراد متأهل با دو فرزند به ۱۰۳۴۹۱۲تومان رسیده است. البته یک آمار خیلی با اهمیت دیگر هم وجود دارد که طبق آمارهای سازمان جهانی برنامه توسعه انسانی (UNDP)، ٢٥,١درصد از جمعیت ایران در زاغه‌ها زندگی می‌کنند، به عبارتی این میزان می‌شود یک‌چهارم از جمعیت ٧٧میلیون نفری کشور.
* شهروند